Jan Suchi

štwórtk, 21. julija 2022 spisane wot:
Pozdźiši serbski wučer, redaktor a zaho­rity dźiwadźelnik Jan Suchi narodźi so 18. julija 1922 blisko Rólanow (Ruhland) serbskimaj staršimaj. Wón bě w Delanach wotrostł. W powójnskich lětach bě z brigadnikom Serbskeje młodźiny, nowowučer w Konjecach, Budyšinje a Rakecach. W Sulšecach namaka sej swoju mandźelsku, kotraž jemu šěsć dźěći porodźi. Syn Marko bě pozdźišo prěni direktor Załožby za serbski lud. Rady je Jan Suchi jako lajski dźiwadźelnik hrał. 1957 powołachu jeho za načol­nika redakcije časopisa „Serbska šula“ a wón je sobu jako prěni so z njedosahacymi rezultatami we wučbje B-serbšćiny roze­stajał. 1960 přistajichu jeho w Serbskim ludowym dźiwadle. Jeho wusahowaca róla bě ta knježeho pohonča ­Jana w hrě Jurja Brězana „Stara Jančowa“. Intendantka Berlinskeho ansambla Helene Weigel je jeho w tutej róli widźała a jako dźiwadźelnika přistajiła. W mnohich inscenacijach Brechtowych kruchow je wón wuběrnje sobu hrał. 1965 wróći so swójba zaso do domizny. Jan ­wučerješe w Sulšecach, je wuspěšnje Domowinskej skupinje předsydarił a bě župan Wo­jerowskeje župy. 2. nowembra 1983 Jan Suchi přezahe zemrě.

Herman Šleca

pjatk, 08. julija 2022 spisane wot:
7. julija 1892 narodźi so w Droždźiju Herman Šleca. Dr. Jan Cyž hódnoćeše jeho pozdźišo ze słowami „wučer, wědomo­stnik a organizator serbskeho towarstwoweho žiwjenja“. Wučer bě w Bukecach, po wupokazanju ze Serbow w šuli blisko Lips­ka (tam bu wjacore razy swojeho skutkowanja za serbstwo dla zajaty), po 1945 na serbskim gymnaziju we Warnoćicach. Z disertaciju wo Janje Pětrje Jordanje zdoby sej doktorski titul. Organizatorisce dźěłaše za wjacore towarstwa, tak jako sekretar Domowiny, wosebje pak zasadźowaše mocy za Serbski Sokoł. Bu sobuzałožer prěnjeje jednoty w Budyšinje w lěće 1920. Mjez 1923 a 1927 bě jednaćel Sokoła. Wot 1923 pisaše w Serbskich Nowinach w „Sokołskim kućiku“ trěbnu sportowu terminologiju a rozprawješe wo dźěławosći jednotow, wot januara 1923 wuchadźeše wokolnik „Sokołske Listy“ jako přiłoha. Wot lěta 1924 redigowaše Šleca „Sokołske Listy“ jako měsačnik. W lěće 1926 wuda mały „Sokołski spěwnik“, 1927 knižku „Prěkuš“ (Reck) jako nawod k zwučowanju. Wón organizowaše tež wjacore kursy za nazwučowarjow, funkcionarow, zajězdy a swjedźenje. Dr. Herman Šleca skónči 26. měrca 1948 swoje žiwjenje. Mikławš Krawc

Sokoljo w Praze

pjatk, 01. julija 2022 spisane wot:
K wjerškam skutkowanja Serbskeho Sokoła hač do lěta 1933 słuša wobdźělenje na IX. Wšosokołskim zlěće 1. do 6. julija 1932 w Praze. Delegacija 42 Sokołow a dźesać Sokołkow bu 2. julija na dwórnišću ze serbskej hymnu witana. 25 zwučowarjow předstaji na druhim dnju w Strahovskim stadionje wot Měrćina Mjeltki zestajanu scenu wo wojowanju Serbow wo swobodu. Před zwučowarjemi bě za chorhoju Hrodźišćanskeje jednoty dźesać žonow w narodnych drastach do stadiona zaćahnyło. Wo wustupje pisaše potom 4. julija Praska nowina Večer mjez druhim tole: „A hdyž přińdźe na hoberske zlětnišćo mała horstka Łužiskich Serbow ze swojej chorhoju a rěčnik wołaše ‚Zwučuja bratřa Łužiscy Serbja’, zaćahny do štwórće ... njezapřimliwe spodźiwanje ... A potom zarža přiklesk, dźesaći tysac přikiwachu z rubiškom 25 rjekam, kotřiž njeběchu so ničeho nastróžili, kotřiž běchu wšo woprowali, zo bychu so na sokołskim swjatku wobdźělić móhli.“ Serbja wobdźělichu so tohorunja na swjedźenskim ćahu po měsće a na dalšich zarjadowanjach.

Jurij Winger

srjeda, 29. junija 2022 spisane wot:
Jurij Winger narodźi so 26. smažnika 1872 do žiwnosćerskeje swójby w Chrósćicach. Wón bě w Praze teologiju studował. 21. požnjenca 1896 bu na měšnika wu­swjećeny a bě wot lěta 1896 do 1903 kapłan w Radworju. 1903 bu za fararja w Lubiju zapokazany, hdźež 15 lět jako tajki skutkowaše. Jurij Winger bě sej w Praze jara dobre znajomosće pólšćiny přiswojił a prědowaše nětko w Lubiju tež za pólskich dźěłaćerjow w fabrikach a na wokolnych knježich dworach w jich maćeršćinje. 2. małeho róžka 1918 zemrě we Łusku pola Pomorc. Jako spisowaćel předewšěm stawizniskeje maćizny bě jara woblubowany. Najznaćiši jeho spis je powědančko „Hronow“ wo w srjedźowěku zničenej wjesce z młynom. Z jeho pjera su socialnokritiske hry kaž „Na wuměnku“, powědančka kaž „Poslednja primica na Tuchorju“ a wo „Přenjesenju postawy swj. Marije do klóštra Marijiny Doł“. Mnohe lěta bě redaktor protyki „Krajan“, w kotrymž kritizowaše tež njepřećelsku politiku němskeho reicha přećiwo pólskej narodnej mjeńšinje. Přełožowaše tež pólsku literaturu a dalšich słowjanskich awtorow do serbšćiny. Napisa rjad reportažow wo swojich pućowanjach kaž „Ducy do Tatrow“.

Michał Domaška

pjatk, 10. junija 2022 spisane wot:

Druhi dźeń swjatkow před 125 lětami, 7. smažnika 1897, zemrě w Ketlicach farar na wuměnku, spisowaćel a čestny čłon Maćicy Serbskeje Michał Domaška. Tam je tež pochowany. Wón bě w Ketlicach swojeho syna Franca Morica, kotryž bě tam z duchownym, wopytał. Delegacija z wjele čłonami Maćicy Serbskeje jeho na poslednim puću 11. junija přewodźeše. Njeswačanski farar Jurij Jakub porěča w mjenje Maćicy při rowje a wupraji dźak za wulku prócu „sobuzałožerjej a čestnemu sobustawej, jeje swěrnemu přećelej, pilnemu spisowaćelej, wusywarjej a žnjeń­carjej tež na polu wědomosćow.“ Dr. Arnošt Muka wuzběhny w nekrologu, zo bě Domaška „sylny zbudźowar narodneho hibanja, nadobny nošer idealneho zmyslenja, kruty a wutrajny dźěłaćer rozkćěwaceho serbskeho pismowstwa, horliwy spěwar narodneho nalěća, žohnowany kěrlušer a lubozny prědar Božeje miłosće.“

Conrad Felixmüller

pjatk, 03. junija 2022 spisane wot:
Wuznamny ekspresiwny tworjacy wuměłc Němskeje ze serbskimi korjenjemi Conrad Felixmüller narodźi so jako syn fabrikskeho kowarja 21. meje 1897 w Drježdźanach. Jeho poprawne mjeno bě Conrad Felix Müller. Wón wukubła so na Drježdźanskej šuli wuměłskich rjemjesłow a po tym studowaše na Akademiji wuměłstwa w sakskej stolicy. Felixmüller bě moler a grafikar a dźěłaše najprjedy za časopis „Sturm“. 1919 zastupi do Komunistiskeje strony Němskeje a załoži sobu lěwicarsku „Gruppe 19“. Dźěłaše potom za časopis „Die ­Aktion“ a jako swobodny ekspresiwny moler a grafikar. Nacije jeho twórby zatamachu. Po wójnje sta so 1948 z prěnim předsydu Koła serbskich tworjacych wuměłcow a profesorom za rysowanje w Halle. Jako předsyda serbskeho koła tworjacych wuměłcow stwori někotre wusahowace twórby ze serbskimi motiwami, najznaćiši je „Husler z Chrósćic“ (Jurij Mencl), „Serbscy ludowi wu­měłcy“ a „Budyšin we wječornym słóncu“. Wšelakich rozestajenjow ze serbskimi kolegami-wuměłcami dla, kotremuž běchu ­Felixmüllera twórby přemoderne a njeserbske, wzda so wón dalšeho čłonstwa. Wón zemrě 24.

Jan Pawoł Nagel

pjatk, 27. meje 2022 spisane wot:
21. meje 1997 zemrě w Złyčinje komponist, awtor a narodny prócowar Jan Pawoł Nagel. W susodnym Łazu bě so wón 8. meje 1934 jako syn frizera narodźił. Po maturiće na Serbskej wyšej šuli studowaše w Berlinje hudźbu. Po tym bě wučer hudźby na Serbskej wyšej šuli w Choćebuzu, je při serbskej redakciji rozhłosa dźěłał a chóry dirigował. Nagel bě swobodny komponist, kiž je ně­hdźe 400 kompozicijow stworił. Wot 1970 bě sydom lět předsyda Koła serbskich hudźbnikow. Do jeho kompozicijow słuša „Strowa sy Marija – Ave Marija“, „Tři spěwy za bariton a orchester na basnje Bobrowskeho“, „Tři modlitwy“, „Dźesać serbskich rejow za smyčkowy kwartet“ a spěwy a hudźbu „Posledni čołm“ a „Lubka lilija, moja nadźija“. Nagel je Łazowski spěwnik wudał, za NSLDź „Duet za fletu a staru knjeni“ a „Passacaglia za wulki orchester a bagrownika“ spisał. „Dźěćatstwo we Złyčinje“ je w LND wušła. Nazymu 1989 je Serbsku narodnu zhromadźiznu sobu załožił. 1991 bu za połdra lěta za předsydu Domowiny wu­zwoleny. Serbske ewangelske towarstwo je sobu załožił kaž tež Spěchowanske towarstwo za Dom Zejlerja a Smolerja we Łazu a bě prěni předsyda. Manfred Laduš

Jan Hórčanski

póndźela, 23. meje 2022 spisane wot:
Gymnazialny wučer a spisowaćel Jan Hórčanski narodźi so 19. meje před 300 lětami we Wujezdźe pola Lubija (Breitendorf) do swójby šewca. Po maturiće w Budyšinje studowaše teologiju we Wittenbergu a bě z domjacym wučerjom. Přiwisnik rozswětlerstwa wuwučowaše wot lěta 1759 do 1768 na Zhorjelskim gymnaziju a bě potom hač do 1799 z jeho konrektorom. Hórčanski nałožowaše nowe me­tody wuwučowanja a při swojim stawizniskim slědźenju. Spěchowaše reformy w šulstwje. Wuznawaše so k swojemu serbskemu pochadej a podpěraše serbski lud přećiwo potłóčowanju jako roboćenjo. Z jeho pjera su mjez druhim knižka „Prěnja proba serskich kěrlišow“, ćišćana 1748 w Lubiju, a přinošk „Versuch über die Sprache der Wenden in der Oberlausitz“ (1779). Najwuznamnišej spisaj stej „Gedanken ­eines Oberlausitzer Wenden über das Schicksal seiner Nation ...“, ćišćany 1782 w Budyšinje a „Von den Sitten und Gebräuchen der heutigen Wenden“. Jan Hórčanski słušeše do přikładnych sobuskutkowacych Hornjołužiskeje towaršnosće wědomosćow w Zhorjelcu a jeje časopisa Łužiski magacin. 18. hodownika 1799 zemrě Hórčanski w Zhorjelcu. Manfred Laduš

Cecilija Nawkec

srjeda, 18. meje 2022 spisane wot:
18. meje 2002, jenički dźeń do swojich 93. narodnin, zemrě Cecilija Nawkec, najstarša dźowka wučerja a narodneho prócowarja Michała Nawki. Jako 13lětna holca přednjese na přijeću na Praskim hrodźe prezidentej młodeje ČSR T. G. Masarykej baseń. W lěće 1927 wopyta w Porta Coeli na Morawje hospodarsku šulu. To bě tak wužitne, zo bu pozdźišo wjelelětna hospoza fararja Jurja Handrika: po jeho wuhnaću přez nacijow w Markneukirchenje a po Druhej swětowej wójnje w Njebjelčicach. W lěće 1930 wuhotowa z nanom w Českej Lípje kurs serbšćiny za 65 wobdźělnikow, wobohaći jón ze spěwami a tekstami rozdźělneho razu. Jako čłonka Serbskeho Sokoła z młodych lět wobdźěli so 1929 na zlěće pólskeho Sokoła w Poznanju a 1932 na Wšosokołskim zlěće w Praze. Po 1945 přewza wěsty čas žónski wotrjad Domowiny, to drje na wliw tehdyšeho městopředsydy narodneje organizacije fararja Handrika. Wot lěta 1994 bydleše najprjedy z nanom w Budyšinje na Löhrowej, poslednje žiwjenske lěta pak přebywaše w starowni w Swinjarni. Jako trajna nošerka narodneje drasty namje­towaše někotre móžne nowostki resp. změny. Mikławš Krawc

Měrćin Kral-Zarěčanski

póndźela, 16. meje 2022 spisane wot:

15. meje před 150 lětami narodźi so w Klukšu jako syn wučerja a kantora pozdźiši wyši wučer, domiznowědnik a rěčespytnik Měrćin Kral. Z dźewjeć lětami zemrěštaj staršej a Měrćin a młódši bratr Jan běštaj syroće. Wuj Michał Kral, wučer w Sokolcy pola Budyšina, přewza zamołwitosć za wobeju syrotow. Wobaj wopyta­štaj Budyski Krajnostawski wučerski seminar a staštaj so z dobrymaj serbskimaj pedagogomaj a wótčincomaj. Měrćin Kral wučerješe najprjedy wot lěta 1892 do 1895 w Minakale a potom hač do wuměnka 1933 jako šulski nawoda w Zarěču. Toho­dla da sej tež přimjeno Zarěčanski. 1933 poda so na wuměnk, kiž přežiwi hač do smjerće 15. małeho róžka 1950 w Małym Wjelkowje.

Serbska debata

nowostki LND