„Akcija Koslow“

Mittwoch, 07. Juli 2021 geschrieben von:
Njedźelu, 7. julija 1946, krótko po připoł-dnju zetkachu so skupiny młodostnych z Radworja, Konjec-Šunowa a Pančic-Kukowa w Koslowje. Tam bu kónc apryla/spočatk meje 1945 w poslednich dnjach wójny wulki dźěl statokow zničeny abo sylnje wobškodźeny. Z dźěłowym zasadźenjom chcychu młodźi Serbja pomhać rozpadanki wotstronić. Na Kupkec ležownosći na róžku puća do směra na Ralbicy ­zaspěwachu dobrowólnicy z Delan najprjedy někotre serbske spěwy. Na to porěčeštaj krajny rada dr. Jan Cyž a nawoda młodźinskeho wotrjada Domowiny Jurij Brězan. Wobaj dźakowaštaj so za zwólniwosć k dźěłu. A hižo dachu so skupiny do dźěła: wotklepowachu cyhele, hromadźachu drjewo a wukonjachu wšelake dalše činitosće. Po Koslowje přewjedźechu tajke brigadowanja tež w Nowoslicach, Ralbicach, Róžeńće, Pěskecach, Zejicach a dalšich wsach. Mnohe dźěłowe-natwarne brigady nastachu. „Akciji Koslow“ přidružichu so dalše: „Wo naš wšědny chlěb“ abo wosebje „Twarimy Serbski dom“. Wo brigadowanju serbskeje młodźiny zestaja Jan Handrik dokumentaciju, za šule bu diaserija „Serbske natwarne brigady“ wudata. Mikławš Krawc

Mathilda Fiedlerjowa

Donnerstag, 01. Juli 2021 geschrieben von:
30. junija 1871 zemrě w Budyšinje wuběrna sopranistka Mathilda Fiedlerjowa. Wona bě młoda mandźelska wyšeho wučerja a hudźbnika Korle Awgusta Fiedlerja. Narodźiła bě so Mathilda jako dźowka fa­rarja Korle Emila Stangi 1840 w Čornym Chołmcu, hdźež bě nan wot lěta 1837 do 1879 z duchownym. Na dźesać jeho prědo­wanjow bu ćišćanych. Wón je tež serbsce a němsce basnił. Zběrka jeho lyriki „Zwjeselenje w duchownych kěrlušach a přełoženjach“ bu 1869 we Wojerecach ćišćana. Dźowka Mathilda bě wobdarjena sopranistka na serbskich spěwnych swjedźenjach w Budyšinje, wosebje za sola z oratorijow Korle Awgusta Kocora. Mathilda Stangec zalubowa so do dirigenta chóra Fiedlerja a wón do njeje. Fiedler pisaše za nju lubosćinske basnje we Łužičanu, a wona pěsnješe za njeho w Serbskich Nowinach. K jeju kwasej w oktobru 1869 wuńdźe wosebite kwasne čisło Łužičana. Poł lěta po porodźe prěnjeho dźěsća młoda mać nahle zemrě. Wudowc a nan wěnowaštaj zemrětej basnje. Ota Wićaz spisa wo Fiedlerjec mandźelskimaj powědančko „Wutrobine nalěćo Mathildy Stangec a Korle A. Fiedlerja“, ćišćane 1922 w Budyšinje a znowa w LND. Manfred Laduš

Bórkowski swjedźeń

Mittwoch, 30. Juni 2021 geschrieben von:
30. junija a 1. julija 1951 přewjedźechu w Bórkowach serbski kulturny swjedźeń. Bě to prěnje centralne zarjadowanje ­Do­mowiny w Delnjej Łužicy po wójnje. Pisali su tehdy wo 30 000 wobdźělnikach. (Za hosći z Hornjeje Łužicy drje bě jěz­ba z Choćebuza z wuskokolijowej ­železnicu nowosć.) Na manifestaciji na sportnišću najwjetšeje wsy republiki bě předsyda ministerskeje rady NDR Otto Grotewohl wosebity hósć. 800 młodostnych předstaji masowu scenu wo ratarskich dźěłach w běhu lěta. Choreografiju bě Sonja Šajbic zestajała, hudźbu Jurij Winar. Hólcy rejowachu w běłych košlach a ćmowych cholowach, holcy w štyrjoch wariantach narodneje drasty. Předstajenje sceny bě hłowna pruwa za wustup na festiwalu swětoweje młodźiny w Berlinje spočatk awgusta. Dalše wjerški w Bórkowach běchu program centralneho hornjoserbskeho chóra pod dirigentom Jurjom Winarjom, swjedźenski ćah ze sto čołmami po Sprjewi, wotkryće prěnjeje němsko-delnjoserbskeje wobchadneje tafle při wotbočce na wjesny dźěl Prize a stajenje narowneho pomnika za Marjanu Domaškojc w Cazowje. Mikławš Krawc

Leńka Mjeltcyna

Montag, 28. Juni 2021 geschrieben von:
28. junija 1911 narodźi so w Droždźiju Leńka Urbanec, pozdźišo jako Leńka Mjeltcyna drje najznaćiša serbska Sokołka. Eksistuje fotografija, na kotrejž sej wona­ z Měrćinom Mjeltku z Rakojd w sokołskej drasće sokołski slub zawdawa. Wón kupi w Barće domske a wotewrě tam porjedźernju za kolesa a motorske. Připódla rozwožowaše Serbske Nowiny. Wo dźěle w sportowym towarstwje powěda Leńka Mjeltcyna w filmje „Sokoł – P.S. ke kapitlej našich stawiznow“ z lěta 1990. Mjez druhim wo tym, zo sej žony sami sokoł­sku drastu šijachu. Leńka sta so 1930 hłowna načolnica (to rěka nazwučo­warka) žonow. Dopominam so, kak čile je wo­na­ na zetkanju něhdyšich Sokołow 1990 w Budyskim Serbskim domje bje­sado­wała. Wosebje wuzběhowaše wobdźělenje na Wšosokołskim zlěće 1932 w Praze. Zwučowanje Sokoła, předstajace bój Serbow wo swobodu, běštaj Mjeltkec mandźelskaj zhromadnje z Maksom Kielmorgenom zestajałoj. Hudźbu bě Bjarnat Krawc skomponował. Leńka Mjeltcyna zemrě 7. januara 1999 w žohnowanej starobje 87 lět. Wopominace słowa a k tomu foće su Sokołske Listy w čisle 1/1999 wozjewili. Mikławš Krawc

Radworski zlět

Montag, 17. Mai 2021 geschrieben von:
Serbski Sokoł přewjedźe w dźesatym lěće po załoženju prěnjeje jednoty swój III. zwjazkowy zlět: Po prěnim zetkanju Sokołow 1924 w Pančicach-Kukowje a druhim 1927 we Wulkim Ćisku bě Radwor 17. meje 1931 hosćićel. We wulkej wsy Budyskeho wokrjesa mějachmy porno předchadźacymaj zlětomaj najwjac wobdźělnikow a najwobšěrniši program: 250 aktiwnych zwučowarjow, cyłkownje 500 wobdźělnikow z wobstejacych 20 jednotow, nimo wubědźowanjow w lochkoatletice a zwučowanjow mužow-Sokołow, žonow-Sokołkow a dźěći-Sokolatow předstajenje mejemjetanja z wjacorymi rejemi z połsta porami, potom hišće zakónčacy wječor na hrodźišću w Bronju. Najwjac zwučowarjow mějachu jednoty z Bukec (33), Ralbic (26) a Radworja (23). Po tradiciji bě wulki swjedźenski ćah po wsy. Tysacy ludźi pochodowacym Sokołam přiwyskachu. Swjedźeń skónči so w Bronju z narěčomaj, recitacijemi, spěwami a hudźbnymi poskićenjemi. Na hižo 14. meje nawječor přewjedźenych wubědźowanjach w lochkoatletice bě Radworčan Józef Nawka najwuspěšniši, pola žonow bě Budyšanka Leńka Horbanec (pozdźišo Mjeltcyna) najlěpša. Mikławš Krawc

Pawoł Jenka

Freitag, 07. Mai 2021 geschrieben von:
6. meje 1971 zemrě w Budyšinje wjelelětny načolnik Domu za serbske ludowe wuměłstwo (DSLW) Pawoł Jenka. Narodźił bě so wón 16. februara 1907 jako syn chěžkarja a kobjelerja w Mikowje. Wukubławši so na Budyskim Krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe Jenka w Nowej Wsy nad Sprjewju, Hućinje a Malešecach, bu pak 1936 wot nacijow z Łužicy wupokazany. Bě nawoda Serbskeho towarstwa a jeho chóra Zernička w Lichanju, šulskeho chóra w Hućinje a solo­spěwar w Lumirje. Po wójnje bě wučer na Serbskej rěčnej šuli w Chrósće, w Barće, dźesać lět docent na Serbskim wučerskim wustawje a dirigent jeho chóra. Wot 1963 nawjedowaše DSLW a staraše so wo prezentaciju ludoweho wuměłstwa na dźěłaćerskich festiwalach kaž tež na třoch Festiwalach serbskeje kultury. Měješe wulke zasłužby na polu wuwića serbskeje hudźby. Z jeho pjera su spisy „Běda Bartskich roboćanow“, wo šulstwje w Mužakowskej holi, „Wuwiće serbskeho ludoweho wuměłstwa“, serbske wučbnicy, „Hdźež so módrja, zelenja“, „Z młodej mocu“ a jědnaće dalšich serbskich spěwnikow, předewšěm za šulsku wučbu. Manfred Laduš

Prěnja powójnska schadźowanka

Dienstag, 27. April 2021 geschrieben von:

23. apryla před 75 lětami wotmě so w Radworju prěnje zetkanje serbskich studentow a inteligency po Druhej swětowej wójnje – jutrowna schadźowanka. Błažij Nawka bě ju organizował. Na njej wopominachu padłych studowacych a předewšěm 3. februara 1943 w koncentraciskim lěhwje Dachau zahinjeneho kapłana Drježdźanskeje Dwórskeje cyrkwje Alojsa Andrickeho. Wón bě jako student teologije w Paderbornje hač do zakaza wšeho serbskeho přez nacijow posledni předsyda Towarstwa serbskich studentow.

Jutrowna schadźowanka zahaji so z Božej mšu, po kotrejž wotkrychu při po­hrjebnej Křižnej cyrkwi wopomjatnu taflu za 2. pražnika 1914 rodźeneho Ra­dworčana Alojsa Andrickeho. Po žiwjenskich datach steji na tafli wot Michała Nawki, wuja zamordowaneho, zbasnjeny tekst: „Měšnik Boha wjeršneho, wojowaŕ za čłowjestwo, martraŕ ludu serbskeho, Budźićeŕ bě młodźiny.“ Pod tym čitamy „Serbske studentstwo jutry 1946.“

Swjedźensku narěč při wotkryću tafle měješe Błažij Nawka, kiž hódnoćeše žiwjenje młodeho měšnika kaž tež jeho bój přećiwo nacionalsocializmej a doda dopomnjenki na swojeho kuzenka.

Dr. Marja Grólmusec

Montag, 26. April 2021 geschrieben von:

24. jutrownika 1896 narodźi so antifašistiska wojowarka do swójby Jana Grólmusa w Lipsku. Tam bě jeje nan, rodźeny Radworčan a Maćicar, direktor katolskeje šule. Marja studowaše na wučerku a stawizny, je na to w Lipsku, Berlinje a Offenburgu wučeriła a jako swobodna žurnalistka za demokratiju skutkowała.

Politisce bě Grólmusec najprjedy na katolsku stronu Zentrum wusměrjena a měješe dobre zwiski k politikarjej strony Josephej Wirthej, kiž bě we Weimarskej republice minister, w lětomaj 1921 a 1922 samo reichski kancler. Při nastupje Hitlera hłosowaše wón w Reichstagu jako jenički politikar Zentruma přećiwo zakonjej wo nuzowym stawje w Němskej a tak přećiwo diktaturje nacijow.

Hendrich Jordan

Freitag, 26. Februar 2021 geschrieben von:
20. februara před 180 lětami narodźi so wu­čer a spisowaćel Hendrich Jordan wučerskej swójbje w Čelnom we Wochožanskej wosadźe. 1861 skónči wón wučerski studij w Bolesławju a wučerješe naj­prjedy jědnaće lět we Łazowskej wosadźe, dźewjeć lět z toho w Hermanecach nad Sprjewju. Basnješe a pisaše powědančka a wuda serbskej čitance za šulerjow pruskeje Hornjeje Łužicy. Handrij Zejler rěkaše jemu „mój basniski syn“. ­Jako Jordan 1. oktobra 1872 Herma­necy wopušći, zo by w delnjołužiskich Popojcach jako wučer a kantor dźěłał, zbasni jemu Zejler „Mój přewodnik – lubemu přećelej Jordanej“. Hač do smjerće 3. měrca 1910 skutkowaše Jordan w Popojcach. Tam je Zejlerjowe basnje a spěwy do delnjoserbšćiny přełožił. Jordan pisa­še wo stawiznach, mjenowědźe a pućowanjach a wozjewješe tójšto delnjoserbskich basnjow w Bramborskich Nowinach jako jich soburedaktor, we Łužicy a časopisu Maćicy Serbskeje. Tež Pratyju je sobu redigował. Wot lěta 1866 bě Maćicar a wot załoženja Maśicy Serbskeje tež jeje čłon a je Maśicu kaž cyłe delnjoserbske narodne hibanje sobu nawjedował. Manfred Laduš

Ján Emanuel Dobrucký

Donnerstag, 25. Februar 2021 geschrieben von:
Wjelelětny archidiakon Janskeje wosady Wojerec Ján Emanuel Dobrucký zemrě tam 19. małeho róžka 1921. Wulka lubosć a přichilnosć rodźeneho Słowaka k serbskemu ludej, jeho kulturje a rěči wuzběhny w nekrologu za njeho Časopis Maćicy Serbskeje. Jako syn ewangelskeho fararja bě so Dobrucký 13. wulkeho róžka 1854 w słowakskich Mošovcach narodźił. Studowaše we Wienje a Lipsku ewangelsku teologiju. Serbow zezna wón w Lipsku přez Sorabičanow. Najprjedy fararješe tři lěta bjez kruteho při­stajenja w słowakskej domiznje. Na to sćěhowaše namołwu ­fararja Jaroměra Hendricha Imiša, jako słowjanski duchowny mjez Łužiskimi Serbami skutkować, hdźež pobrachowachu serbscy fararjo. Na Hodźijskej farje sej ­Dobrucký serbsku rěč tak derje přiswoji, zo móžeše w njej tež pisać a basnić. Spočatnje skutkowaše jako farar w Sprjejcach a po tym 36 lět we Wojerecach. Dohro­mady 38 lět bě wón z Maćicarjom. Jeho najwoblubowanišej powědančce běštej „Handrij, serbski kěbětar“ (jako šuler sym powědančko wjacekróć ze zajimom čitał – přisp. awtora) a „Daniel w lawowej ­jamje“. Spisał je tež wjele nabožnych přinoškow.

Serbska debata

Neuheiten LND