Hana Wićazowa
Montag, 14. Dezember 2020
geschrieben von: Manfred Laduš
11. hodownika 1995 zemrě w 81. žiwjenskim lěće Radworska ludowa pěsnjerka a 48 lět w chórje Meja spěwaca Hana Wićazowa, kotraž bu tři dny pozdźišo na wjesnym kěrchowje pochowana. 14. wulkeho róžka 1915 bě so wona znatej Hickec swójbje w Chelnje narodźiła. Hižo jako šulerka napadny wučerjej Michałej Nawce swojeho dobreho hłosa a hrajerskeho talenta dla. Tak je w Radworskej lajskej dźiwadłowej skupinje sobu skutkowała. Ze 16 lětami započa Hana Hickec, kotraž je tehdy pola bura słužiła, w Meji spěwać a wosta tež po tym zo bě so na krawcoweho mištra Alfonsa Wićaza wudała, 48 lět najstaršemu serbskemu chórej swěrna. Pod dirigatom Michała Nawki, Jana Andrickeho, Jurja Winarja a Achima Brankačka je swěrnje z lóštom a cyłej wutrobu serbski spěw pěstowała. Wićazoweje syn Alfons je jej nastawk „Meja a moja mać“ w Serbskej protyce 1995 wěnował. Tójšto lět je přinoški do serbskeho dźenika a wječornika a do dalšich časopisow pisała, hdźež su tež jeje pěsnje wozjewjeli. Hana Wićazowa bě sobu najpłódniša basnjerka Radworskeho kružka pisacych Radlik, kotryž je dr. Achim Nawka nawjedował. Manfred Laduš
Ante Trstenjak
Freitag, 04. Dezember 2020
geschrieben von: Jurij Łušćanski
Po studijnych lětach molerstwa w ródnej Słowjenskej a dale w Grazu, Wienje, Parisu a Praze a po studijnych pućowanjach po mnohich europskich krajach přesydli so Ante Trstenjak 1920 do Prahi. Tam załoži swójbu a zezna tež serbskich studentow. W lěće 1928 poda so prěni raz na pjeć měsacow do Łužicy, zo by sej stawizny, rěč a kulturu Serbow zbližił. Sydom króć je wón Łužicu wopytał, posledni raz składnostnje ll. festiwala serbskeje kultury 1968. Serbska narodna drasta jeho fascinowaše, a tohodla je Serbowki w Hornjej a Delnjej Łužicy na najwšelakoriše wuměłsko-techniske wašnje zwobraznił. Serbowkam wěnowaše Trstenjak dlěje hač 30 lět swoje wuměłske tworjenje. Najznaćiša mólba je triptychon „Hołdowanje serbskim wótčincam“, kotryž debi žurlu Serbskeho muzeja w Budyšinje. Njedawno hakle su tam wustajeńcu jeho wobrazow „Barby daliny“ wotewrěli. Přistupna je přehladka hač do klětušeje 9. meje, tuchwilu pak je pandemije dla bohužel zawrjena. Mějmy nadźiju, zo dalši přistup k wustajeńcy hišće zmóžnja, prjedy hač pokazaja ju w Praze a Mariboru. W starobje 76 lět zemrě Trstenjak 4. decembra 1970.
Do Českeje Lípy
Dienstag, 01. Dezember 2020
geschrieben von: Mikławš Krawc
30. nazymnika 1945 dowjeze wosebity bus 30 serbskich šulerjow do Českeje Lípy. To běchu wuknjacy prěnjeje rjadownje „připrawnišća łužiskoserbskeho realneho gymnazija“. Wutworjenje gymnazija běštej čěska šulska Maćica (ÚMŠ) a Towarstwo přećelow Serbow (SPL) zmóžniłoj. Spočatk 1946 rozrosće ličba šulerjow na 59 w dwěmaj rjadownjomaj. 15. měrca potom rozrjadowachu mjeztym 61 hólcow a holcow na tři rjadownje. 34 šulerjow bydleše w internaće, tamni běchu hosćo čěskich swójbow. Třo młodźi Serbja z Wotrowskeje wosady (Jurij Pěčka, Beno Šołta a Jurij Wróbl) přińdźechu bjez předznajomosćow čěšćiny do 11. lětnika na měšćanski gymnazij. 22. septembra 1946 załožichu w Čěskej Lípje Towarstwo serbskich studentow. Předsyda bu Beno Šołta, wjednistwu přisłušeštaj tež Ben Budar a Beno Korjeńk. Wučerjo w Českej Lípje běchu kantor Jurij Šołta, Jurij Wuješ (wot decembra 1945), Bjarnat Rachela, Arnošt Skopa (wot januara 1946), Měrćin Zoba (wot měrca 1946), dr. Herman Šleca, Pawoł Wowčerk (wot spočatka šulskeho lěta 1946/1947). Wjednik gymnazija bě prof. Mikławš Krječmar. Na proze 1947 přećahny gymnazij do Varnsdorfa-Warnoćic. Mikławš Krawc
Čěsko-serbski zwjazk
Freitag, 27. November 2020
geschrieben von: Mikławš Krawc
Skupina młodych Čechow załoži 28. nazymnika 1990 w Praze nowy zwjazk z mjenom Společnost česko-lužické mládeže (Towaršnosć čěsko-serbskeje młodźiny). Po somoćanej rewoluciji chcychu čłonojo zaměrnje zwiski ze serbskimi młodostnymi nawjazać a rozšěrjeć. Towarstwo započa wokolnik „Zpravodaj Česko-lužické mládeže“ wudawać. Hač do kónca 1991 wuńdźe sydom čisłow w hektografowanej formje. Pozdźišo wuchadźeše rozprawnik měsačnje w ćišćanej formje. Na hłownej zhromadźiznje Domowiny 1993 w Běłej Wodźe towarstwo do narodneje organizacije přiwzachu. Wokolnik dósta pozdźišo mjeno Česko-lužický věstník, kiž tež dźensa hišće ma. Wulke zasłužby wo kwalitatiwne přinoški měješe dr. Zdeněk Boháč (1933–2001), kiž dźě bě wot 1975 dlěje hač 25 lět předsyda Towarstwa přećelow Serbow (Společnost přátel Lužice – SPL). Młodźinske zjednoćenstwo přemjenowa so na Spolek česko-lužický. Skónčnje pak dóńdźe w lěće 2002 k wutworjenju zhromadneho towarstwa ze znatym mjenom Společnost přátel Lužice. Česko-lužický věstník mjeztym nětko hižo 30 lět wuchadźa – tuchwilu wšak korony dla njeprawidłownje. Mikławš Krawc
Jurij Gustaw Kubaš
Montag, 16. November 2020
geschrieben von: Manfred Laduš
15. nowembra 1845 narodźi so farar, redaktor a publicist Jurij Gustaw Kubaš swójbje blidarskeho mištra w Šunowje. Dźesać lět bě wón chowanc Praskeho Serbskeho seminara, wjacore lěta bě tam starši Serbowki a studowaše teologiju a filozofiju. 30. nowembra 1870 bu w Budyšinje na měšnika wuswjećeny. Bě kapłan w Ralbicach a Njebjelčicach, lěto fararješe w Ralbicach a po tym 28 lět w Njebjelčicach. Za swój čas jako farar da Kubaš Njebjelčansku cyrkej rjenje wobnowić a nutřka krasnje pomolować. Wón běše jednorje žiwy, njedawaše ničo na zwonkownosć a pychu, bě wuběrny znajer přirody a hojenskich lěkow, nimo toho aktiwny přiwisnik wodoweho hojenja Kneippa. Jako wědomy a jara kritiski Serb wšak njebě pola wyšnosće a někotrych wosadnych woblubowany. Rěčeše ludowje, žortniwje a satirisce a tak tež prědowaše. Dopisowaše často do Serbskich Nowin a Katolskeho Posoła, bě sobuzałožer a 15 lět redaktor časopisa Serbski Hospodar, z kotrymž pomhaše Serbow we wuspěšnym hospodarjenju kubłać. Załožił je serbske burske towarstwo a bursku lutowarnju w Njebjelčicach. Jako wuměnkar wón 2.
Jan Laras
Donnerstag, 12. November 2020
geschrieben von: Manfred Laduš
12. nowembra před 175 lětami narodźi so wučer a spisowaćel PhDr. Jan Laras žiwnosćerskej swójbje w Lejnje pola Pančic-Kukowa. Po maturiće na Praskim Małostronskim gymnaziju studowaše wón filozofiju a teologiju w čěskej stolicy a promowowaše na doktora filozofije. Bě chowanc Serbskeho seminara w Praze, čłon Serbowki, dwě lěće bě jeje starši a dopisowaše do jeje rukopisneho žurnala „Kwětki“. Skutkowaše po tym jako domjacy a priwatny wučer w Českim Těšínje a druhdźe. W Těšínje załoži 1889 hólči pensionat. Do Łužicy so njenawróći. Hižo 1864 přistupi Maćicy Serbskej, pilnje pisaše a basnješe za „Kwětki“. W časopisu Maćicy Serbskeje 1870 wozjewi rěčespytne dźěło „Serbske pluralia tantum“. W nim zaběraše so ze samomnohotami w serbskej rěči, rozłožejo słowa kaž nožički, widlički, klěšće, durje, wrota. Z jeho pjera su powědka „Šibakec nan“, reportaža „Kamjenjo-wuhlowe podkopki pod Karpatami“ wo socialnym połoženju čěskich, pólskich dźěłaćerjow a rjad přinoškow w čěšćinje a němčinje. Zeserbšćił je tež Psalmy. Dźěl swojeho wobsydstwa wotkaza Maćicy Serbskej. Laras zemrě 6. oktobra 1921 w Jablunkovje. Manfred Laduš
Oswald Mrózak
Donnerstag, 29. Oktober 2020
geschrieben von: Manfred Laduš
Dźensa před 175 lětami narodźi so narodowc, Maćicar a farar Oswald Mrózak we Wulkich Ždźarach swójbje wučerja a kantora Jana Mrózaka. Po maturiće w Budyšinje je w Berlinje teologiju studował a bu 1872 za fararja w Chołmje (Kollm) zapokazany. Po tym bě tři lěta duchowny w Malešecach a wot lěta 1877 do 1925 fararješe w Hrodźišću. Zemrě 7. meje 1934 na wuměnku w Budyšinku, hdźež bě tež jako farar wupomhał. W nekrologu w Časopisu Maćicy Serbskeje Bukečanski farar Gustaw Alwin Mjerwa pisa: „Wulkotne běchu jeho duchowne dary, bě wuběrny prědar.“ Jeho wusahowace kmanosće a wěda jeho za načolne narodne skutkowanje doporuči. Oswald Mrózak nawjedowaše wjele lět z wulkej wustojnosću Serbsku prědarsku konferencu a zastupowaše wosebje serbske zajimy w sakskej krajnej synodźe.“ Wulke zasłužby zdoby sej wón při kubłanju serbskich studentow teologije, předewšěm w maćeršćinje, na serbskich seminarach na swojej Hrodźišćanskej farje, hdźež tež studentow hospodarješe. Po potrjebje wón jich tež financielnje podpěraše. Oswald Mrózak bě wot lěta 1876 aktiwny Maćicar. Manfred Laduš
Bohuměr Ludovici
Dienstag, 27. Oktober 2020
geschrieben von: Manfred Laduš
26. oktobra před 350 lětami narodźi so wučer a awtor Bohuměr Ludovici w Barće fararskej swójbje Jurja Ludovicija. Nan spisa najstaršu hornjoserbsku gramatiku we łaćonskej rěči. Jeho syn Bohuměr je po maturiće na Budyskim gymnaziju w Lipsku mjez druhim ewangelsku teologiju studował a z wuběrnym wukonom 1691 jako magister a doktor skónčił. Jako wučer skutkowaše Bohuměr Ludovici čas žiwjenja zwonka Łužicy. Najprjedy bě zastupowacy rektor Lipšćanskeho gymnazija swj. Mikławša, po tym 13 lět rektor gymnazija w durinskim měsće Schleusingenje a jědnaće lět direktor gymnazija w Coburgu. Tam 21. apryla 1724 zemrě.
Wón bě awtor spisow we łaćonskej a němskej rěči wo šulskich a cyrkwinskich stawiznach kaž 1703 w Lipsku ćišćanym dźěle „Teutsche Poesie dieser Zeit“ a spis wo historiji Coburgskeho gymnazija. Zaběraše so tež z pochadom serbskich słowow, napisa wo tym 1693 traktat we łaćonšćinje „Dissertatio histor. phil. de fonte linguarum, potissimum Autori Originum Sorabicarum opposita“ a rozestaješe so w nim z wopačnymi nahladami fararja a slědźerja Abrahama Frencla.
Manfred Laduš
Sokoł Chwaćicy
Dienstag, 20. Oktober 2020
geschrieben von: Mikławš Krawc
16. oktobra 1930 załožichu w Chwaćicach jednotu Serbskeho Sokoła. Za čas skutkowanja prjedawšeho Sokoła (1920–1933) wutworichu tele sportowe towarstwo jako 21. a poslednje. Štyrnaće młodych muži so zapisa. Za starostu wuzwolichu Awgusta Hórbana (Urbana), načolnik-nazwučowar bu Kurt Vetter, pokładnik Pawoł Husty a zapisowar Michał Žur. We wsy mějachu hižo wot lěta 1893 serbske towarstwo Palma z hospodarskim (ratarskim), spěwarskim, dźiwadłowym a wot 1897 sportowym (kolesowarskim) wotrjadom a tež z knihownju. Nastork k załoženju jednoty Sokoła drje bě tež Domowinski zjězd 1924 dał. W Chwaćicach mějachu serbscy Sokoljo prěni zjawny wustup w Serbach, a to ze zwučowanjom z tyčkami. Prěni raz pokazachu so někotři z nich w paradnej uniformje, wjacore bě čěski Sokoł darił. Pozdźišo měješe tež serbski kašpork před dźěćimi premjerny program. Skutkowanje Sokoła podpěraše předsyda Domowiny Pawoł Nedo, wot lěta 1932 wučer wjesneje šule. Po nastupje nacijow tež Chwačanska jednota po 9. aprylu 1933 hižo njewobsteješe.
Mikławš Krawc
Josef Maštálko
Montag, 19. Oktober 2020
geschrieben von: Mikławš Krawc
14. oktobra 1950 zemrě w Českej Lípje 74lětny přećel našeho ludu Josef Maštálko. Direktor měšćanskeho muzeja města Ladislav Smejkal je w lěće 2000 (přir. Sokołske Listy 4/2000) tole pisał: „Łužica bě Maštálkowa dawna lubosć. W Českej Lípje měješe wulke zasłužby wo nastaće Serbskeho statneho realneho reformowaneho gymnazija, kiž su 1. decembra 1945 wotewrěli ... Hižo 1920 bě zarjadował za serbske dźěći prózdninsku koloniju w Bělé pod Bezdězom. W lěće 1924 wuda 32stronsku brošurku ‚Lužičtí Srbové‘ wo stawiznach a přitomnosći małeho słowjanskeho ludu.“ W knižce čitamy wo Serbskim Sokole tole: „Serbja załožeja sej sokołske jednoty, zo bychu so ... prudej germanizacije wobarali, a zhromadźuja serbsku młodźinu pod narodnej chorhoju.“ Josef Maštálko bě městostarosta sewjeročěskeje župy Čěskeho Sokoła. Wosobinsce wudźeržowaše zwiski wosebje z Michałom Nawku a Jurjom Słodeńkom. Wjacore razy wopyta Łužicu. Wo tym pisaše wjele do časopisa Bezděz, kiž bě wot lěta 1929 wuchadźał. Nacije časopis 1938 zakazachu. Woni podrězachu tež „lipu swobody“, kotruž bě sej Maštálko před swojim domom sadźił. Mikławš Krawc
