Wažny nadawk wědu dale dać

Freitag, 18. März 2022 geschrieben von:

Interview z rěčespytnicu Serbskeho instituta dr. Sonju Wölkowej

Kónc měrca rozžohnuje so dr. habil. Sonja Wölkowa ze Serbskim institutom a poda so na wuměnk. Cordula Ratajczakowa je so z 1956 rodźenej, w Lipsku a Budyšinje wotrostłej wědomostnej sobudźěłaćerku na Centralnym instituće za rěčespyt Akademije wědomosćow NDR w Berlinje a Lipšćanskim Instituće za sorabistiku kaž tež wjelelětnej wotrjadnicu za rěčespyt SI a něhdyšej šefredaktorku časopisa Lětopis rozmołwjała.

Wam njejstaj staršej jeno serbšćinu, ale tež žiłku za rěčespyt do kolebki połožiłoj?

S. Wölkowa: Zdźědźiła sym ju po našim nanje, dr. Fridźe Michałku. Hižo naš dźěd Maks Michałk bě wučer a skutkowaše na Serbskim wučerskim wustawje. Naš nan měješe pisanske blido w bydlenskej stwě. To smy ze sotromaj widźeli a druhdy tež čušlili, što tam leži. Markantne běchu jeho kontakty k wědomostnym wukrajnym kolegam.

W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.

Srjedź 60tych lět dóstach knihu „Michał wjedźe Mopla do cuzby“. Ze zahoritosću sej ju přečitach. W 44 krótkich epizodach předstaja awtor Jurij Kubaš-Worklečan žiwjenje hłowneho rjeka Michała Rjeka wot poroda w lěće 1901 hač do 1915, jako Michał šulu wuchodźi. Njedawno sej knihu znowa přečitach, a wona so mi zaso zalubi. Čehodla?

Ukraina je kraj wšelakorosće

Freitag, 18. März 2022 geschrieben von:

Rozmołwa z wědomostnikom dr. Oleksandrom Čertenkom

Što wěmy wo Ukrainje? Wo tamnišich identitach a rěčach, wo kulturje a literaturje? Cordula Ratajczakowa a Bosćan Nawka staj so z literarnym wědomostnikom dr. Oleksandrom Čertenkom rozmołwjałoj. W Kijewje rodźeny wukubłany germanist a anglist je na tamnišim Šewčenkowym Instituće za literaturu Narodneje akademije wědomosćow Ukrainy skutkował a so wot lěta 2015 w Berlinje wuchodoeuropskim studijam wěnował. Wot 2019 skutkuje jako wědomostny sobudźěłaćer na Instituće za slawistiku Justusa Liebigo­weje uniwersity w Gießenje.

Kak so Wam runje wjedźe?

Pjeć swětow z wočomaj cuzeho wopytał

Freitag, 18. Februar 2022 geschrieben von:

Cuzy, kiž bě chwilku „z hosćom“ pola nas, powěda doma „swojim ludźom“ wo tym, štož je nazhonił a dožiwił. Etnografiski wid jako konstanta europskich duchownowědnych stawiznow, „wotwonka“ sobu přinjesene naratiwy, kotrež geografisce lědma zapřimliwemu kontinentej hakle předstawu wo nim samym zmóžnjeja. To „swójske“, štož so naposledk w špihelowanju a přez to „hinaše“ wutworja. To wšo su w kritiskej kulturnej teoriji často wopisane a reflektowane zwiski, kotrež pak přiwšěm dawno wěsty awtomatizm njewuskutkuja, ale so po wšěm zdaću stajnje znowa dožiwjeja a po njewobeńdźomnym analytiskim procesu wukristalizuja, kaž hodźi so to tuchwilu w Budyskim Serbskim muzeju we wobłuku wosebiteje fotoweje wustajeńcy „5x Němska po wšěm swěće“ wobkedźbować.

„Smy kolonializowani“

Freitag, 18. Februar 2022 geschrieben von:

Rozmołwa z publicistku-filmowču Grit Lemke

Znajemy dr. Grit Lemke jako kuratorku sekcije „Heimat – domownja – domizna“ na Choćebuskim filmowym festiwalu wot 2014. W minjenym času je promowowana europska etnologowka po 26 lětach skutkowanja jako nawodnica filmoweho programa Lipšćanskeho Mjezynarodneho festiwala za dokumentarny a animaciski film (DOK Lipsk) ze wšelakorymi projektami na sebje skedźbniła. Tak bu jeje dokumentaciski film „Gundermann Revier“ (2019) za Grimmowe myto nominowany, a jeje loni w nakładnistwje Suhrkamp wušły dokumentaciski roman „Kinder von Hoy – Freiheit, Glück und Terror“ je wulki wothłós w medijach žnjał. Cordula Ratajczakowa je so z rodźenej Grodkowčanku, we Wojerecach wotrostłej a dźensa w Berlinje bydlacej 57lětnej rozmołwjała.

Mějach zaćišć, zo je so Waša produktiwita po DOKu Lipsk raznje stopnjowała. Bě to za Was tajki wuswobodźacy dyr?

Južnosłowjanska literatura je połna přikładow za powědanski žanr „Coming of age“. To rěka, zo powědaja wo adolescency, pózdnim wotrězku młodosće. W literarnych stawiznach bě cen­tralna tema tajkich naratiwow přewažnje wopisowanje wuwića młodostneho k idealnemu dorosćenemu staćanej, dźěłaćerjej a přikładnemu mandźelskemu. W přitomnosći je so fokus literatury, ale tež dalšich medijow, kaž na přikład telewiznych serijow abo filmow, rozšěrił. Hustodosć přisłušeja protagonisća a protagonistki k wjace hač jednej kulturje (pak migracije dla, abo dokelž přisłušeja mjeńšinam abo subkulturam), dyrbja ­so diskriminaciji na wšelakich polach spjećować a maja za sebje, ale tež w swojich swójbnych a towaršnostnych kruhach wujednać, što konkretnje w jich žiwjenju rěka stać so z dorosćenym abo dorosćenej.

Kwalitu serbskeho dźiwadła wobswědčili

Freitag, 18. Februar 2022 geschrieben von:

Inscenacija „Šěrcec Hanka“ ma wulki narok na přichod

To prěnje, štož mi do mysli přińdźe, zhladuju-li na prapremjeru inscenacije „Hanka Šěrcec“ w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle, je ćišina. Napjata bě ćišina na dospołnje wupředatej žurli Budyskeho NSLDź. Ani słowa njebě wjac słyšeć, jako so swěca skónčnje hasny. Ćišina pokaza na to, kak napjeće ludźo na to čakachu, štož bě awtorka-režiserka Esther Undisz wupjekła. Slubješe to być wulkotna inscenacija po motiwach nowele, kotraž drje je wjetšinje Serbow znata. Wosoba, wo kotrejž činohra jedna, pak je, wažu sebi twjerdźić, wšěm Serbowkam a Serbam znata: Hana Šěrcec z Hórkow. W Kochowej noweli mjenuje so wona hišće „židowka Hana“. Wot toho pak su so zamołwići dźiwadła cyle jasnje distancowali, kaž wuzběhny to Madleńka Šołćic w swojich zawodnych słowach. Widźu to jako krok do praweho směra, hdyž počinaja Serbja kritisce ze swojim kulturnym namrěwstwom wobchadźeć, dopó­znawši, zo je stigmatizacija w titulu Kochoweje twórby inakceptabelna.

Na pohrjebnišću wjele zhoniš

Freitag, 18. Februar 2022 geschrieben von:

W tutej kolum­nje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezy­narodnych awtorow, wotměnjacych so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich­ nazhonjenjach a do­žiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych­ mjeńšin.

Za čas korony so prof. Wink rady na bliskim pohrjebnišću w parku wuchodźuje. Nic morbidneje fascinacije dla, ale dokelž je to městno pokoja a měra. Pohrjebnišćo bě jedne z wulkich měšćanskich, hdźež buchu ludźo wot 19. lětstotka pochowani, wot 1960tych lět pak hižo nic. Město toho su jón takrjec přirodźe wróćili (z tróšku čłowjeskej podpěru). Je tam syła štomow a kerkow a kwětkow wotpowědnje počasej, njebjesa to za ptački (škrě­kawy, sroki a wšehowšudźomne hołbiki) a wjewjerčki, chowace swoje worjechi.

Stop – stupajmy z Měranu Cušcynej

Freitag, 21. Januar 2022 geschrieben von:

Kóždy stup zawostaja stopy. Ze swojimi stupami zawostaja Měrana Cušcyna dawno hižo swoje slědy w serbskej literaturje. A tola kóždy nowy stup překwapja a zwjesela. Jeje najnowšim stopam móžemy w zběrce „Stop a stup“ slědować, kotruž je nazymu 2021 Ludowe nakładnistwo Domowina wudało. Podajmy so tuž na čitanje jeje stopow a na stupanje z jeje literarnymi myslemi.

Jeho prěnje lěkarjenje

Freitag, 21. Januar 2022 geschrieben von:

Njeznate powědančko Jana Radyserba-Wjele

Hižo jako młody wučer podawaše Jan Wjela 1842 basnje do prěnjeho lětnika Zejlerjoweje Tydźenskeje Nowiny. Za prěni serbski spěwanski swjedźeń 1845 zhudźbni Kocor jeho baseń „Dwě róžičce“. „W lěće 1847 běše Wjela z ‚Pójdančka‘ k wubudźenju a k polěpšenju wutroby za Serbow awtor prěnjeje serbskeje wuměłskeje prozy, kotrejž sćěhowachu hišće wósom dalšich“, čitamy w serbskej Wikipe­diji. „Na wšitkim polu je so spytał a hnydom z horšćemi podawał“, praji Mikławš Andricki k jeho 80ćinam.

Spisał je 100 powědančkow a 980 basniskich twórbow. Wupłaći wšak so přehladać tež to, štož njedósta so do wudaćow Jurja Młynka „Basnje a balady“ (1954) a „Wuběrk prozy“ (1956, znowa jako „Bitwa pola Budyšina“, 1971) a štož je zdźěla hišće w ruko­pisu. Z toho chcychmy tež Časnik, ­Železnica, Dokołak, Puzorne ličenje, Přeměnjeny swět, Wopaki swět ­a druhe Žorćiki čitać.

Serbska debata

Neuheiten LND