Fotografka Evelyn Richter wobrazy prosće činiła
Drježdźany (cry/SN). Składnostnje 90tych narodnin w Budyšinje rodźeneje Evelyn Richter wěnuje Drježdźanski Albertinum hromadźe z tamnišim Kabinetom kopororytwow a wuměłskim fondsom Statnych wuměłstwowych zběrkow Drježdźany jednej z najwuznamnišich němskich fotografkow wosebitu wustajeńcu. Wčera su ju wotewrěli.
Evelyn Richter je hižo „wuchod“ fotografowała, jako njeje jón hišće nichtó tak mjenował. Mjeztym je moderne wobrazowe dopomnjenki na wuchodne krajiny pokazować, wona pak je to přeco hižo činiła. A to z drohej fotowej papjeru, starostliwje tworjenymi wotćahami a hódnotnym ramikowanjom, w kotrymž so wobraz w połnej wulkosći jewi, bjeztoho zo je kroma wobtřihana. Jeje fotografije pokazuja suwerenitu kmaneje wosoby. Wona njeinscenuje, ale komponuje. A wona móže čakać, hdyž dyrbi być, samo dny dołho. Za jeje skutkowanjom tči wulka lubosć k wobrazej, k wosobam a wěcam.
Moderna kontra tradiciji
Bjedrich Batš
24. januara 1820 narodźi so wučer a misionar Bjedrich Batš korčmarjej w błótowskim Tšupcu. Wón studowaše na wučerstwo a skutkowaše jako tajki w Berlinje, hdźež jeho młoda mandźelska a mały synk nahle zemrěštaj. Po tajkim struchłym dóńće so Batš rozsudźi we wukraju misionować, mějo so po přikładźe bratra Hendricha. Tón bě tohorunja najprjedy wučerił, doniž njepósła cyrkej jeho po swójskej próstwje jako misionara do Indiskeje. Tam je w nadawku cyrkwje hač do lěta 1872 spomóžnje dźěłał. Po nawróće wučerješe hač do smjerće 1898 w Choćebuzu.
Bjedrich Batš poda so tohorunja jako misionar 1846 z płachtakom do indiskeho wulkoměsta Kalkutta. 38 lět bě tam na wsach mjez ludom Kolsow žiwy. 1884 nawróći so do Wjelikeho Wósenka (Groß Oßnig) pola Choćebuza. Do Misionskich powěsćow je wobšěrnje wo swojich dožiwjenjach a jězbach po Indiskej a wo žiwjenju w Kalkuće dopisował. Jako rukopis zawostaji wón jara wobšěrnu rozprawu wo swojim misionarstwje, wo pućowanjach a wo žiwjenju domoródnych ludźi. Na wopyće we wsy blisko Hamburga wón 1. januara 1907 zemrě. Manfred Laduš
Pawoł Lubjenski
Pawoł Lubjenski bě so 25. januara 1895 blidarskemu mištrej Janej Lubjenskemu w Bukecach a jeho mandźelskej Mariji, rodź. Pecoldec z Njechornja, narodźił. Hólčec wotrosće w serbskej, křesćansko-rjemjeslniskej swójbje. Do šule chodźeše w ródnej wsy. Pola nana nawukny powołanje blidarja a sta so w lěće 1923 z blidarskim mištrom.
„Přechod“ w Celovecu zahajeny
Pytaja „Barbojte kamuški“
W Njebjelčicach rodźeny publicist a basnik Jan Skala wobwliwuje hač do dźensnišeho žiwjenje wsy a gmejny. Milenka Rječcyna je so z wjesnjanostu Tomašom Čornakom (CDU) rozmołwjała.
Kotru wažnosć kładźe Njebjelčanska gmejna na to, zo wostanje Jan Skala we a zwonka gmejny w zjawnym pomjatku?
T. Čornak: Dźensniša a předchadźace generacije njejsu ženje na njeho zabyli. Mamy w Njebjelčicach po nim pomjenowany puć a pěstowarnju. Ta nosy zdobom mjeno ,Barbojte kamuški‘, štož na basniske tworjenje Jana Skale pokazuje. Nažel je so jeničce jako manuskript předležaca, za ćišć přihotowana zběrka basnjow w 1960tych lětach zhubiła. Namołwjamy tuž ludźi, zo bychu na swojich knižnych polcach za manuskriptom pytali. Husto nadeńdźe so zhubjene zdate wo wjele pozdźišo zaso na njewšědnych městnach. Bychmy-li zběrku nadešli, móhli hižo dźěći w pěstowarskej starobje wo myslach Skale zhonić.
Ma wón za Was wosobinski wuznam?
Jan Skala před 75 lětami zemrěł
Serbski patriot, poet a politikar Jan Skala narodźi so 17. junija 1889 w Njebjelčicach a zemrě na tragiske wašnje dźensa před 75 lětami w pólskich Dziedzicach. Z krótkim žiwjenjopisom jeho tule wopominamy.
Staršej, skałar Jakub Skala a šwalča narodneje drasty Marja, rodźena Glawšec, njeběštaj swojemu synej Janej ani materielnu bohatosć ani towaršnostne priwilegije, za to pak křesćanske hódnoty a lubosć k serbskemu ludej na puć žiwjenja sobu dałoj. Často formowaše wón z mjenowanymi hódnotami zwjazane ideale a žedźenja w serbskich basnjach; prěnje wozjewjenja slědowachu 1910 w časopisu „Łužica“. Dźesać lět pozdźišo wozjewi Skala wjacore basnje w zběrce „Srjódki“. W lěće 1923 wuńdźe dalša zběrka „Škrě“. Třeći zwjazk basnjow, lěta 1937 za ćišć přihotowany, z mjenom „Barbojte kamuški“, njebu hižo wozjewjeny a je so bohužel zhubił. Přičina njewuchadźenja su znate zakazy wšeje serbskosće přez nacionalsocialistow.
Pisa, kaž sej literaturu přeje
Prěni raz je so Patricia Kralec z Róžanta 2015/2016 na Literarnym wubědźowanju LND a Załožby za serbski lud wobdźěliła, tehdy hišće bjez wuznamjenjenja. Tónraz pak dósta so z powědančkomaj „Skok“ a „Ke kermuši“ do ligi mytowanych, a to w dwěmaj kategorijomaj. Přinošk za Radijo Satkula, kotryž bě 21lětna studentka zubneje mediciny w Drježdźanach přihotowała, a rozmołwa ze zamołwitym za wubědźowanje ze stron załožby Johnom Petrikom běštej jej nastork, so znowa pjera jimać. „Tež nutřkownje je mje wabiło. Poprawom so přeco mjerzam, zo nimamy serbsku literaturu za młodych ludźi, kajkuž bych sej přała. Tajku, kotraž so lochko čita, hdźež mje hižo w prěnim wotrězku žane mi njeznate słowa njewottrašeja a kotraž młodźinske temy wobjednawa.“ Młoda žona je hižo wot lěta 2013 nazhonjenja na polu rozhłosoweho žurnalizma zběrała. A wosebite wašnje pisać, zo by připosłuchar tež jeno słyšo rozumił, wo čo dźe, pytnješ tohorunja w powědančkach Patricije Kralec. Direktne a wočerstwjace wone su – tajke, kaž by ći něchtó něšto powědał. „Štož sej myslu, dyrbi won.“ Tak chce tež dale pisać.
