Z wudaća: póndźela, 04 decembera 2017

Drježdźany (SN). Sakska socialna ministerka Barbara Klepsch (CDU) je sej składnostnje wčerawšeho Mjezynarodneho dnja ludźi ze zbrašenjemi wjetše zjawne wědomje za to žadała, jich bóle na dźěłowym žiwjenju wobdźěleć. „Woni su motiwowani a wukonići fachowcy, předewzaća měli tónle potencial bóle wužiwać“, rjekny wona wčera w Drježdźanach. Ludźo ze zbrašenjemi přeco hišće w samsnej měrje wot rozmacha na powšitkownych dźěłowych wikach njeparticipuja.

Tak je so ličba ćežkozbrašenych přistajenych wot 2005 hač do 2015 drje wo 45 procentow na nimale 42 200 zwyšiła, runje tak podwoji so jich podźěl na wšěch bjezdźěłnych na 6,2 procentaj, kaž sakske socialne ministerstwo zdźěli. „To pokaza trěbnu potrjebu jednać.“ Sakska spěchuje dźěłodawarjow, kotřiž tajke wosoby wukubłuja abo nowopřistajeja, we wobłuku krajneho programa přidatnje k prawi­dłownym wukonam a narěči firmownikow, so přistajenju tajkich wotewrjeć.

Wo přichodźe ratarstwa su ratarscy ministrojo­ wuchodoněmskich krajow rozmyslowali a za zhromadnu agrarnu politiku EU po lěće 2020 dźesać tezow zestajeli. Jich adresataj staj přisłušnaj čłonaj Europskeje komisije, budgetny komisar Günther Oettinger a agrarny komisar Phil Hogan. Podamy tule někotre­ wobsahowe ćežišća.

Wudawki za europsku agrarnu politiku wučinjeja něhdźe 40 procentow budgeta Europskeje unije. Brexita a dalšich nadawkow EU dla boja so ministrojo wobmjezowanja ratarskeho budgeta. Toho­dla sej pominaja, financy za ratarstwo a wjesny rum dale zaměrnje zasadźić a sprawnje rozdźělić. „Přichodna zhromadna agrarna politika dyrbi tak wuhotowana być, zo jeje europsku nadhódnotu jasnje spóznawaš a zo ju towaršnosć jako­ wažny spěchowanski instrument zaznawa, kotryž tež zwonka ratarstwa skutkuje“, pišu ministrojo.

Domjace ratarstwo njeje narunajomne, wšako zaruča wone zastaranje z kwalitatiwnje wysokohódnymi cyrobiznami. To tyje sobu škitej klimy, wobwliwuje žiwjenje na wsy a skići powołanske šansy.

Braniborska je kraj z najwjace wjelkami w Němskej. Zo je knježerstwo w Podstupimje naćisk noweho wjelčeho postajenja do diskusije dało, swědči wo prócowanju, trajny konflikt mjez plahowarjemi pastwineho skotu a krutymi předpisami družinoškita po prawje Europskeje unije změrować chcyć. Hač so to pak poradźi, njehodźi so tuchwilu jasnje rjec. Přerozdźělne su reakcije z kruhow ratarskeju zwjazkow kraja. Přisłušne ministerstwo chce zarjadnistwam z wjelčim postajenjom wěsćiši grat dać a pomjenuje krajnu runinu za rozsudźacu. To ma přechod rjadować, doniž za cyły Zwjazk definicija za „w zadźerženju nadpadowaceho wjelka“ njepředleži a jednotny zwjazkowy wjelči management njepłaći. Za to pak je tež konstruktiwne sobudźěło škitarjow wjelka trěbne, kotrež znajmjeńša w braniborskich zarjadach paruja, kotrychž slědźenske wuslědki pak nuznje trjebaja. Axel Arlt

Bratislava (SŽ/K/SN). Słowakska republika ma nowočasnych fašistow, a z nadawkom politikarjow a cyrkwjow je, přećiwo nim doraznje wustupować. Tole rjekny słowakski prezident Andrej Kiska. Jako fašistow woznamjeni wón nawodow ultraprawicarskeje strony L’udová strana Naše Slovensko (L’SNS) pod předsydstwom zlě wuwołaneho Mariana Kotleby. „Mamy ludźi, kotřiž twjerdźa, zo wosud 70 000 za čas Druheje swětoweje wójny ze Słowakskeje zawlečenych židow njeje žadyn problem Słowakskeje“, hłowa stata w tym zwisku zwurazni. Dale pokaza na to, zo L’SNS sławi wójnski słowakski stat, załoženy swój čas z hnady Hitlera. Kiska wu­zběhny, zo je z nadawkom politikarjow a cyrkwje, na fašizm skedźbnjeć. Naj­skutkownišo móža to po jeho měnjenju politikarjo činić. Cyrkej móže na to do­pominać, što fašizm a ekstremizm stej. Z kóždeho Božeho domu njech zło jasnje pomjenuja a zasudźa. Nastupajo teksty ze šćuwanskim wobsahom a propagandu hidy w interneće pleduje prezident za krućišu kontrolu socialnych syćow.

... je mi wažne, zo so mjeńšinowe prawa w Europskej uniji zesylnja. Su-li tež wuměnjenja mjeńšin we wšelakich krajach jara rozdźělne, mamy zasadnje samsne zaměry a wužadanja. Rěčnu a kulturnu mnohotnosć w Europje zesylnić a skrućić je zaměr, wo kotryž dyrbimy zhromadnje wojować. Zo je zhromadne wustupowanje mjeńšin zmysłapołne a wuspěšne, pokazuje mjez druhim zhromadne dźěło mjeńšin na zwjazkowej runinje w Němskej! Iniciatiwa FUEN měła tuž tomu dopomhać, zo so spěchowanske programy EU mjeńšinowym rěčam přiměrja. Tuchwilne programy na polu kubłanja, medijow, kultury a młodźiny měli wuměnjenja małych ludow wobkedźbować, jim wobdźělenje a spěchowanje z europskich programow jednorišo spřistupnić.

W Radowizy narodźi so wučer a narodny prócowar Hanzo Hühnchen-Kokoška 29. nowembra 1892 žiwnosćerskej swójbje. Na poručenje swojeho wučerja dósta bjezpłatne městno na preparandźe we Wojerecach a studowaše po tym na wučerskim seminarje w Rychbachu. Najprjedy wučerješe w Šleskej, a wot lěta 1925 hač do 1961 bě wučer a kantor w delnjołužiskim Mosće nimo pjeć lět, kotrež přebywaše­ w sowjetskej jatbje. Jako postupny pedagoga zawjedźe wón tež šulu w zelenym. Bě aktiwny čłon Ma­śicy Serbskeje, a dobry přećel molerjow Fryca Kitlarja a Wylema Šybarja, zasadźeše so jara za ha­jenje serbskeje rěče a kultury. Załoži a dirigowaše Mošćanski muski a měšany chór, kotryž je po lěće 1945 jeho dźowka-wučerka Marjana Kulina jako znaty serbski žónski chór dale nawjedowała. Kokoška dopisowaše pilnje do Casnika a do Pratyje, na přikład wo bohaće wopy­tanym „Serbskim wjacoru w Mosće“. Jón bě sam z kantorom Korlom Jordanom organizował. Wobšěrnje wopisowaše swoje dźěćatstwo a žiwjenje a w „Moja luba serbska rěč“ wužitnosć maćeršćiny we wójnje na wuchodźe. Zemrěł je Hühnchen 22. apryla 1977 w Groźišću. Manfred Laduš

Podobnje kaž na mnohich druhich městnach su tež w Chrósćicach sobotu wječor wobydlerjo zhromadnje adwentny čas zahajili a swoju adwentnu pychu na nawsy zaswěćili. Wjesne towarstwo Domizna poskići horce wino a kołbaski a Chróšćanscy dujerjo zetkanje z adwentnej hudźbu wobrubichu. Foto: Feliks Haza

Sej starše wobrazy abo filmy wobhladać, je stajnje zajimawe, ćim bóle, wuhladaš-li znatu wokolinu abo znate mjezwoča. Tež w Radworju su filmy a fota dopomnjenki wobydlerjow wubudźili­.

Radwor (BHR/SN). Na mjeztym hižo třeći filmowy wječork je Beno Bělk minjeny pjatk do Radworskeho „Słodeńka“ přeprosył. Witać móžeše wón wjace hač třiceći zajimcow. Z krótkim filmom wo wustupje sławnych Beatlesow zbudźichu so prěnje dopomnjenki na młode lěta přitomnych.

W měšćanskich dźělach Wojerec chcedźa tójšto zwoprawdźić

Wojerecy (AK/SN). Při hospodarskim planowanju města Wojerec za lěto 2018 maja so měšćanske dźěle na přiměrjene wašnje wobkedźbować. Tónle namjet frakcije Swobodnych wolerjow je měšćanska rada na zašłym posedźenju wobzamknyła­. Zaměr je, plany naprawow w jednotliwych měšćanskich dźělach do hospodarskeho plana města zapisać. W Brětni-Michałkach, Němcach, Hórnikecach, Čornym Chołmcu a Ćisku bydli dohromady nimale 4 500 ludźi, štož wučinja 13 procentow cyłkowneho wobydlerstwa Wojerec.

Hač na Ćisk přeja sej na wšitkich wsach gmejnskeho dźěłaćerja. W Brětni-Michałkach maja dale za wažne, wuwiwać wólnočasny wobłuk při bliskowočerstwjenišću Cyhelowy hat, ponowić někotre puće a zastarać wobydlerjow ze spěšnym internetom. Nimo toho je trjeba, fasadu a třěchu pěstowarnje w nošerstwje CSB ponowić.

Před lětami je ličba bjezdźěłnych w zymskich měsacach stajnje sezonalnje přiběrała. Tónle zjaw so dźensa lědma­ hišće jewi, kaž najnowše ličby z agentury za dźěło pokazuja.