Z wudaća: srjeda, 15 awgusta 2018

Lětni serial SN8. dźěl

Kotołnja w Dźěžnikecach słuša mjeztym 20 lět k małym jewišćam Hornjeje Łužicy, kotrež wot časa jeje załoženja w meji 1998 hač do dźensnišeho wobstajnje najwšelakoriše programy poskića. Bywšu industrijnu halu, natwarjenu kónc 19. lětstotka hłownje z čerwjenych cyhelow jako dźěl Kralowsko-sakskeho pulwernika, běštaj hudźbnaj entuziastaj Holger Bayn a Andreas Greiner-Bär na zarjadowanišćo přetwariłoj. Wot wšeho spočatka we formje towaršnosće z wobmjezowanym rukowanjom organizowanaj wobhospodarjataj wonaj ležownosć a twarjenje při Sprjewi zhromadnje, hdys a hdys podpěranaj wot wšelakorych towarstwow.

Nahles w Delnjej Łužicy

Wjelcej. Předsydka SPD Andrea Nahles je dźensa popołdnju delnjołužiske městačko Wjelcej wopytała, zo by sej přehlad nastupajo strukturnu změnu we Łužicy tworiła. Wona chcyše z wobydlerjemi runje­ tak kaž ze zastupjerjemi hospo­darstwa w brunicowym regionje rěčeć. Łužica nadźija so za kónc wu­do­bywanja brunicy pomocy Zwjazka, zo bychu so nowe industrije zasydlili.

Bóle čitać wuknyć

Hamburg. Nimale pjećina dźesaćlětnych dźěći w Němskej njemóže prawje čitać. Prominentni, mjez druhim spisowaćeljo Kirsten Boie, Ulla Hahn, Ulrich Wickert a dalši žadaja sej wot kubłan­skeje politiki, wuknjenje čitanja a čitanje zesylnić. 25 podpisarjow zahaja dźensa na platformje change.org peticiju „Kóžde dźěćo ma čitać wuknyć!“

Socialne kubłanje sylnić

Wuměłča Regina Herrmann přihotuje swoju wustajeńcu „Dźěl wote mnje“. Wot přichodneje njedźele pokaza wona we wobnowjenych rumnosćach Budyskeho Serbskeho muzeja plastiki, skulptury, klanki a figuriny, kotrež je w minjenych 41 lětach ze zdźěla chětro njewšědnych materialijow tworiła. Foto: SN/Maćij Bulank

Rěčicy (SN/BŠe). Dźeń a raznišeje diskusije wjelka dla je kontaktny běrow „Wjelki w Sakskej“ ze sydłom na Rěčičanskim Erlichtec dworje wčera na nowinsku rozmołwu prosył a aktualne ličby rozpřestrěća předstajił. Mjeztym je po cyłej zwjazkowej republice 60 wjelčich črjódow a 18 porikow dopokazanych. Na aktualnym monitoringu za 2018/ 2019 ­tuchwilu dźěłaja. „Wjelče lěto dźě wot 1. meje do 30. apryla traje“, rozłoži wědomostnica Lupus-instituta za wjelči monitoring a slědźenje w Němskej Ilka Reinhardt. W lěće 1996 běchu prěnje pokazki na wjelka we Łužicy. Wot toho časa ličba pomału přiběraše, mjeztym pak wobkedźbuja fachowcy razantne wuwiće.

Zo je we Łužicy wjelča populacija wusko zasydlena, Ilka Reinhardt wobkrućić nochcyše. Po jeje słowach pytaja sej wjelki teritorij stajnje po tym, kelko cyroby tam nańdu. „Runje tak trjebaja wone wěsty schow, hdźež móža jich młodźata woměrje wotrosć“, wědomostnica wu­zběhny. Wulkosće teritorijow w Europje chabłaja mjez 100 a 1 000 kwadratnymi kilometrami a rozeznawaja so jeničce po tym, kelko cyroby tam za cyłu črjódu je.

Žiwjenje a dóńt Hanamarje Šěrcec, kotrejž bě spisowaćel Jurij Koch ze swojej zažnej nowelu „Židowka Hana“ pomnik stajił, pohonjatej wědomostnikow dale do dźěła. To je zarjadowanje Serbskeje Lěwicy wčera w Budyšinje na hnujace wašnje wotbłyšćowało.

Budyšin (SN/at). Literat Jurij Koch a wědomostnik dr. Hermann Simon běštaj hosćej moderatora Hajka Kozela na předwječoru 100. posmjertnych narodnin Hanamarje (Hanki) Šěrcec. A bórze bě pytnyć, zo je dźěło toho jednoho skutkowanje tamneho njesměrnje wopłodźało.

Rodźeny Hórčan Koch čitaše pasažu wo židowce ze swojich žiwjenskich dopomnjenkow. Rysowaše puć młodeje žony židowskeho pochada, kotraž bě ke křesćanskej wěrje přestupiła a je na kóncu 1930tych lět z wjesneje towaršnosće wutłóčena grawoćiwy dóńt milionow ­Židow w Europje poćerpjeła.

Aktualne wudaće magacina „Lutki“ steji pod hesłom „20 lět Witaj w praksy“. Jedna tema je přednošk Petry Bačcyneje, nawodnicy dźěćaceho dnjoweho přebywanišća w Pančicach-Kukowje, kotrež je w nošerstwje Křesćansko-socialneho kubłanskeho skutka Miłoćicy.

Budyšin (SN/MiR). Petra Bačcyna wěnowaše so na dalekubłanskim zarjadowanju RCW w Budyskim Serbskim domje temje „Stopnjowanje rěčnopedagogiskeje kwality nastupajo kubłanje dźěći w serbšćinje“. Na jubilej zawjedźenja koncepta Witaj w praksy dopominaja w najnowšej brošurce tež wjacore fota. Swjedźenske dalekubłanje w Budyskim Serbskim domje za kubłarki a kubłarjow, skutkowacych pola wšelakich nošerjow, bě mjez druhim witany informatiwny poskitk.

Dalše ćežišćo su online-poskitki za nawuknjenje serbšćiny. Skrótka a jadriwje rozłožuja w zešiwku wuknjenski portal „sorbischlernen.de“ a „Onlineserbscewuknyć“, dale postupowanje při złoženju rěčneho certifikata za hornjo- a delnjoserbšćinu kaž tež wuznam digitalneho słownika Soblex. Za powabliwe maja aplikaciji „Serbsce lochko“ a „Serbsce w sto sekundach“.

Limbach-Oberfrohna (dpa/SN). Pod hesłom „Wšelakorosć dožiwić – Přichod zawěsćić“, chcyše knježerstwo Sakskeje dźensa w Limbachu-Oberfrohnje strategiju za kónčiny na wsach rozłožić. „Swobodny stat je jenož tak wulki, kaž su to jeho města a wsy. A te su tak wšelakore kaž temy, z kotrymiž so ludźo tam zaběraja“, zwurazni sakski ministerski prezident Michael Kretschmer (CDU) do předstajenja. Tohodla je sakske knježerstwo wjesne kónčiny jako ćežišćo postajiło.

Komunam pobrachuja pjenjezy

Frankfurt n. M. (dpa/SN). Mnohe šule Němskeje su w špatnym twarskim stawje. Gmejnam a městam pak pobrachuja pjenjezy, njedostatki wotstronić. Spěchowanska banka KfW trochuje trěbne inwesticije na nimale 48 miliardow eurow. Předewšěm we wjetšich komunach klaca. Kreditny institut KfW pak zdobom rozprawja, zo faluje po cyłym Zwjazku 7,6 miliardow eurow za dźěćace dnjowe přebywanišća. Tak wučinja cyłkowna inwesticiska suma kubłanskeho wobłuka wjac hač 55 miliardow eurow.

Turkowska reaguje

Drježdźany (dpa/SN). Po Bayerskej zarjaduja nětko tež w Sakskej tak mjenowane kótwicowe centrumy. W Drježdźanach planuja dwě tajkej stejnišći, hdźež ma po 500 do 750 ćěkancach přebywać. „Kótwicowe centrumy njejsu za mnje žane nowe institucije“, rjekny sakski minister za nutřkowne naležnosće Roland Wöller (CDU) wčera w krajnej stolicy. ­Zaměr su krótše jednanja azyla dla a prawnisko­wěstotne rozsudy. Poprawom chcyše Sakska centrumy hač do 1 500 městnow zarjadować. Fachowcy pak to hrožacych konfliktow dla kritizowachu. Zwjazkowy nutřkowny minister Horst Seehofer (CSU), bydlacy w bayerskim Ingolstadće, wobžaruje, zo so tamne zwjazkowe kraje, předewšěm pod nawodom SPD, nastupajo tajke domy dlija.

Genuwa/Rom (dpa/SN). Zapósłancy italskeho knježerstwa maja priwatneho wobhospodarjerja awtodróhow za winika hrózbneho njezboža w Genuwje, hdźež je so wčera awtodróhowy móst sypnył. Přećiwo předewzaću Autostrade per l’Italia je hižo prawniske jednanje zahajene. Wone ma licencu za dróhu wotedać a pokutu 150 milionow eurow płaćić. To zdźěli dźensa italski wobchadny minister Danilo Toninelli. Tež italski wiceministerski prezident Luigi Di Maio předewzaće za tragediju zasudźa.

Pjeć nowotwarjenych domow wotpohladnje zničił je rumunski dźěłaćer sobotu we wulkobritaniskim Buntingfordźe, a to z bagrom. Tu wupada kaž po zemjerženju abo bombowym nadpadźe, rjekny žona w susodstwje zničenych domow. Nětko měješe so bagrownik před sudnistwom wusprawnić. Motiw wšak přeradźił njeje. Swědcy pak rozprawjachu, zo chcyše so wjećić, dokelž njebě za swoje dźěło pjenjezy dóstał.

W błótowskim Gólišynje maja wulke ćeže nowy kórkowy porik nańć, kotryž delikatesu lětsa prezentuje. Kaž Błótowske towarstwo zdźěla, njemějachu žanych požadarjow za zastojnstwo. W Gubinje maja problemy jabłukowu majestosć krónować, runje tam, hdźež bě před lětomaj wulka zwada wo trón. Tam nochcyše so muž z poražku wotnamakać a je na sudnistwje skoržił.