Z wudaća: pjatk, 12 apryla 2019

Tydźeń po jutrach so sezona we łužiskej jězorinje oficialnje zahaji. Kóžde ­lěto přewjeduja za to wosebite zarjadowanje, do kotrehož su turistikarjo a mnozy­ partnerojo po cyłej jězorinje zapřijeći.

Swětłe (AK/SN). Wuwozny móst z mjenom F 60 z 502 metromaj dołhosće, 204 metrami šěrokosće a 80 metrami wysokosće je wjetši hač znata Eiffelska wěža w Parisu. Železna konstrukcija waži na wšě 11 000 tonow. Wot wotewrjenja wuwozneho mosta w lěće 2000 je sej jón hižo­ wjac hač 500 000 ludźi wobhladało. Hórniske podkopki pola Swětłeho (Lichterfeld) su lětsa oficialna zahajenska městnosć dnjow łužiskeje jězoriny 27. a 28. apryla. Z dožiwjenjowpołnym kóncom tydźenja chcedźa w jězorinje sezonu zahajić. „Cyły region je zapřijaty. Chcemy wokno do jězoriny być a wopytowarjam wšelakorosć kónčiny, mjez druhim industrijneje kultury a turizma na wodźe, pokazać“, wuzběhnje jednaćelka turistiskeho zwjazka Łužiska jězorina Kathrin Winkler. Jeničce wokoło zahajenskeho swjedźenja je 35 partnerow zapřijatych, kotřiž wabja z poskitkami, kaž čołmikowanjom abo skakanjom z parašutom.

Naš literarny dorost swjećeše wčera wječor w Smolerjec kniharni z hosćimi premjeru noweho wudaća „Paternoster“. Luiza Šubertec, Julia Šnajderec, Pětr Dźisławk a Halina Pohončec (wotprawa) čitachu dwaceći přitomnym ze swojich powědančkow a wuwabichu někotry raz wutrobne smjeće. Pětr Thiemann, lektor knihi, gratulo­waše jim a wšěm dalšim awtorkam a awtoram k wozjewjenju a wuzběhny, zo je wo­sebitosć wosmeho „Paternostra“ humor, kiž so w tójšto twórbach jewi: „Telko wjesela při čitanju tak husto nimaš.“ Wobžarowaše pak, zo njeje wjace zajimcow na pre­mjeru přišło: „Naš dorost by sej to zawěrno zasłužił!“ Foto: SN/Maćij Bulank

Flensburg (SN/JaW). Federalistiska unija europskich narodnych mjeńšin (FUEN) kóždežkuli wobmjezowanje wužiwanja narodnych a europskich prawniskich předpisow kaž tež mjeńšinowych rěčow raznje wotpokazuje. To zdźěli prezident FUEN Loránt Vincze. Předewšěm wobara so zwjazk zatrašowanju narodnych mjeń­šin. Pozadk protesta je njedawne zasudźenje wjesnjanosty rumunskeje gmejny Corund Mihályja Katony k 100 000 euram pokuty, dokelž běše na gmejnskim zarjedźe nimo rumunskeho mjena za zarjad tež madźarski wotpowědnik připrawjeny. FUEN skedźbnja na to, zo „njejstaj gmejnska rada a wjesnjanosta zakoń raniłoj. Wužiwanje dwurěčnych napisow na zjawnych twarjenjach ani rumunski zakoń ani europske abo mjezynarodne dojednanja njezakazuja. Ludźi zatrašeć a jim nimale znjemóžnić swoju identitu zwuraznjeć je w Rumunskej njewuprajeny, ale wobstajny statny zajim“, rěka w zdźělence. Organizacija žada sej wot Europskeje unije, „prawniske wotmołwy na tajke situacije“.

Tel Aviv (dpa/SN). Planowane přizemjenje israelskeje sondy na měsačku je zwrěšćiło. „Swětnišćowa łódź měješe defekt“, zdźěli Israel Aerospace Industries. Po informacijach fachowcow bě wažny motor wupadnył, jako měješe sonda přizemić. Wona zrazy na měsačk. Israelski ministerski prezident Benjamin Netanjahu so nadźija, zo zamołwići pospyt přichodnej do tři lěta wospjetuja.

Přechodna rada móc přewzała

Khartum (dpa/SN). Po wotsadźenju wjele lět knježaceho prezidenta Omara al-Bashira w Sudanje je dotalny zakitowanski minister Awad Ibn Auf zastojnstwo předsydy přechodneje rady kraja přewzał. Tale rada chce dwě lěće skutkować a w tym času wólby přihotować. Zwjazk opozicije předewzaće wójska wotpokazuje a připowědźa dalše demonstracije. USA su nowych mócnarjow namołwjeli, tež ciwilistow do přechodneho knježerstwa powołać.

Awstralska nochce jednać

Regionalne rjemjeslnistwo chce ze swojim dobrym mjenom wabić a kroči po nowych pućach, zo by na wuznam swojich dźěłowych wukonow a na atraktiwne dźěło skedźbniło. Tak je bus a słužbne awto z wabjenjom wuhotowało. Předsyda wokrjesneho rjemjeslnistwa Frank Scholze je wjesoły, zo Sakska fachowa alianca projekt „Mobilne rjemjeslnistwo“ z wulkej sumu podpěruje. Foto: SN/Hanka Šěnec

Podstupim (dpa/SN). Dźěći w braniborskich pěstowarnjach dyrbja so přećiwo wosypicam šćěpić dać, doniž njeje šćěpjenje po wšej Němskej zrjadowane. To je Braniborski krajny sejm wčera z wjetšinu SPD, Lěwicy a CDU wobzamknył. „Wosypicy su dale jedna z najstrašnišich chorosćow“, rěka w próstwje. „Bohužel je ličba infekcijow naposledk zaso přiběrała.“ Rjadowanje předwidźi hač k zawjedźenju cyłoněmskeho rozrisanja šćěpjenje w dźěćacych přebywanišćach kaž tež w dnjowych hladanišćach. Krajne knježerstwo měło pruwować, hač je šćěpjenje přećiwo dalšim natykliwym chorosćam trěbne. Wosypicy su jara natykliwe a móža smjertne zahorjenje mozow zawinować.

Hórnicy a Romjenjo maja přichodnje na amplach pěškow w poruhrskim Bergkamenje widźeć być. To je tamniša měšćanska rada wčera wobzamknyła. Nastajić chcedźa pjeć amplow z motiwom hórnika a jednu z Romjanom z nahłownikom, tarču a hlebiju. Hórnistwo je w stawiznach města wažnu rólu hrało, we wopodstatnjenju rěka. Nimo toho bě w regionje hoberske lěhwo romskich wojakow.

Nimale 500 spěwarjow pytaja hišće za wulki chórowy musical wo Martinje Lutheru Kingu, wojowarju wo čłowjeske prawa w USA. Kruch „Són změni swět“ z 800 spěwarjemi, bigband a solistami ma klětu w Ludwigsburgu swoju pre­mjeru dožiwić. Potom chcedźa musical tež w druhich městach předstajić, a to w kooperaciji z městnymi cyrkwinskimi zwjazkami. „Kóždy móže sobu činić, hač cyłe chóry abo jednotliwcy.“

Berlin (dpa/SN). Dobry tydźeń do rozsudneho koła prezidentskich wólbow na Ukrainje je zwjazkowa kanclerka Angela Merkel (CDU) dźensa amtěrowaceho prezidenta Petra Porošenka witała. W kanclerskim zarjedźe rěčachu wo mjezystatnych poćahach, wo nutřkopolitiskim połoženju na Ukrainje a wo dalšim zwoprawdźenju Minšćanskeho měroweho zrěčenja za wuchodnu Ukrainu. Hišće dźensa wječor chcyše so Porošenko do Parisa podać, hdźež jeho francoski prezident Emmanuel Macron wočakowaše. Kritikarjo wumjetuja Angeli Merkel wólbnobojowu pomoc za Porošenka na nje­dobro jeho wužadarja Wolodimira Zelenskeho. Druhe wólbne koło je 21. apryla.

Budyšin (SN/MkWj). Serbski zapósłanc CDU w Sakskim krajnym sejmje Marko Šiman zasadźa so dale za to, załožić serbsku rěčnu šulu, zo móhli wjace za serbski wučerski dorost činić. Tuchwilne wukubłanje serbskich wučerjow na Lipšćanskej uniwersiće po ličbje njedosaha. To rjekny wón na dźensnišej nowinarskej rozmołwje w swojim Budyskim běrowje. Hladajo na demografiske wuwiće trjebaja Serbja kóžde lěto něhdźe dźesać nowych wučerjow, zo bychu wotchady na wuměnk wurunali.

Stawk pólskich wučerjow nuzuje zamołwitych k njewšědnym naprawam

Waršawa. Stawk pólskich wučerjow, zahajeny minjenu póndźelu, ma mjeztym widźomne wuskutki. Cyły tydźeń njejsu dźěći w šuli byli. Tójšto staršich, přede­wšěm ći, kotřiž w zarjadnistwach dźěłaja, bjerješe je tuž wón na dźěło.

Hižo wjele lět wojuja wučerjo wo wyše mzdy a wo lěpše dźěłowe wuměnjenja. Dotal pak njeje knježerstwo ničo za to činiło. W měrcu bě Pólski zwjazk pedagogow připowědźił, zo njewidźi hinašeho wupuća, hač wučerjow do stawka namołwjeć, zo bychu zwyšenje mzdy wo 30 procentow přesadźić móhli. Knježerstwo poskića jim najwjace 15 procentow, štož pak pedagogojo wotpokazuja. Nětko chcedźa tak dołho stawkować, doniž njebudu jich žadanja spjelnjene.

Pólscy wučerjo-započatkarjo zasłužeja přeličene něhdźe 450 eurow. To je hladajo na płaćizny a na podruže přemało, zo móhli samostatnje bydlić abo samo swójbu załožić a zežiwić. Tola tež z přidatnymi kwalifikacijemi a wjelelětnym dźěłom so mzdy jeno snadnje zwyšeja. Tak ma wučer z dwacećilětnej powołanskej praksu runje 850 eurow.