Z wudaća: pjatk, 10 meje 2019

Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje wsy před 600 lětami. Rodźeny­ Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawostki wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich­ Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy­:

Zachowana pastyrnja

Wojnarjec Franc (prawje: Franc Ryćer, najmłódši z wojnarjec štyrjoch hólcow = 1901–1962) bě njewobydlomnu móličku ležownosć srjedź wsy za sebje (z mandźelskej) dosahacu spóznał, gmejnje wotkupił a rozpadanku wottorhawši sej na městnje 1928 wot Rochec twarcow mały domčk natwarić dał. Hewak by Sernjanska pastyrnja zabyta a nawjes trochu wjetša była.­ – Dopominam so hišće na po Druhej swětowej wójnje wobydlenu móličku pastyrnju we Łazku. Dźensa ma na jeje městnje Rawšec swójba mału zahrodku.

Prěni mjez chěžkarjemi

Mjez wjesnymi chěžkarjemi běchu korč­mar, młynk a kowar často po swojim powołanju mjenowani, nic jako chěžkar abo ze swojim swójbnym mjenom. Woni mějachu tež trochu wjace pódy hač druzy chěžkarjo.

Před 100 lětami skónči so Prěnja swětowa wójna. W němskich wójskach – přede­wšěm w sakskim a pruskim – wojowachu tež tysacy Serbow na bitwišćach na zapadźe a wuchodźe Europy. Jeničce katolski serbski kraj je w surowym boju wulkomocow wjacore sta swojich synow zhubił. Hižo za čas wójny abo krótko po jeje kóncu rozsudźi so tuž tež wjele łužiskich gmejnow a wosadow, stajić swojim padnjenym pomniki, zo njebychu so jich mjena zhubili.

Jedyn z prěnich wojerskich pomnikow w Budyskim kraju a scyła prěni ryzy serbsce popisany postajichu nalěto 1919 na Radworskim kěrchowje při Křižnej cyrkwi. Wopomnjenski kamjeń sam, kiž njeje bohužel zachowany, běchu Radworčenjo hižo w zymje 1916/1917 zhotowić dali, jako wójna hišće howrješe. Kaž Ra­dworski dopisowar w awgusće 1919 w Serbskich Nowinach rozprawješe, mějachu so nastupajo wuhotowanje po namjeće towarstwa „Domizny škit“ (Heimatschutz) z Drježdźan, kotrež bě naćiski wojerskich pomnikow zdźěłało a je po wšěm kraju rozšěrjało.

Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.

Nowy hród w Njeswačidle, kaž jón na pohladnicy z lěta 1905 widźimy, jenož hišće mało staršich ludźi znaje. Jónkrótny twar bu 23. meje 1945 přez zapalerstwo zničeny, po tym zo je hrózbne bitwy na kóncu Druheje swětoweje wójny přetrał.