Z wudaća: štwórtk, 16 meje 2019

štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Wo strukturnej změnje debatowali

Podstupim (dpa/SN). We wobłuku aktualneje hodźiny je so Braniborski krajny sejm dźensa ze strukturnej změnu we Łužicy­ po kóncu zmilinjenja brunicy zaběrał. Němske knježerstwo chce po­trjechenym zwjazkowym krajam 14 miliardow eurow direktneje pjenježneje podpěry za zmištrowanje strukturneje změny přewostajić. Braniborska ma z toho 3,6 miliardow eurow dóstać. Hač do doskónčneho kónca wudobywanja brunicy w lěće 2038 maja dalše miliardy ze stron Zwjazka přińć.

Braniborski ministerski prezident Dietmar Woidke (SPD) je připowědźił, zo ma w Choćebuzu nowa medicinska wyša šula nastać. Za to móhli pomocne srědki wužiwać. W plenarnej debaće rěčachu pak tež wo hospodarskich perspektiwach Łužicy a druhich kónčin. „Přichodnje dyrbjeli so nowe kaž tež hižo wobstejace politiske projekty hišće sylnišo na tym orientować, runohódne žiwjenske a dźěłowe wuměnjenja po cyłym kraju wu­tworić a zachować“, rěka w naćisku SPD, kotraž bě debatu nastorčiła.

wozjewjene w: Kraj a swět
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Reakcije na moped z 15 lětami

Němska wobchadna straža warnuje před nowymi rizikami

Berlin (dpa/SN). Wčerawše wobzamknjenje zwjazkoweho knježerstwa, młodostnym přichodnje zmóžnić hižo z 15 lětami z mopedom jězdźić, je rozdźělne reakcije zbudźiło. Wobchadny minister Andreas Scheuer (CSU) bě připowědźił, ze změnu zakonja wo nadróžnym wobchadźe zwjazkowym krajam zmóžnić, minimalnu starobu za wodźenje mopeda wot nětko 16 na 15 lět znižić.

We wuchodoněmskich krajach Braniborskej, Mecklenburgsko-Předpomorskej, Sakskej, Saksko-Anhaltskej a Durinskej wšak to hižo něšto lět z modelowymi pospytami wupruwuja. Testy su hač do kónca apryla 2020 planowane. Po změnje zakonja móža kraje samostatnje rozsudźić, hač nowe prawidła nałožuja.

Awtomobilowy klub ADAC plany, minimalnu starobu za wodźenje mopeda znižić, zasadnje wita. Rěčnica kluba rjekny, zo hodźała so tak mobilita młodostnych předewšěm we wjesnych kónčinach polěpšić. Z wida ADAC pak by lěpje było cyłoněmske rjadowanje namakać, zo njeby k „njepřewidnej šmjatańcy“ mjez krajemi dóšło.

wozjewjene w: Kraj a swět
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Statusowy symbol był

Hižo 15lětny/lětna z mopedom jězdźić bě do towaršnostneho přewróta na wuchodźe Němskeje nimale samozrozumliwe. Štóž je dźensa starši hač 45 lět, wě so derje na to dopominać. Moped wužiwać směć rěkaše njewotwisniši być a stajnje na šulski bus pokazany njebyć. Bjezdwěla bě jězdźenje z najmjeńšej formu motorizowaneho wozydła zdobom statusowy symbol. Zo hłownje we wuchodnych zwjazkowych krajach hišće hač do klětušeho apryla testuja,­ hač 15lětni mopedisća rosćacym narokam nadróžneho wobchada wotpowěduja, pokazuje na to, tele za čas NDR spomóžne rjadowanje tež w zwjazkowej republice zakótwić chcyć. Předwidźana procedura, zo zwjazkowe kraje wo zniženje staroby za wodźenje mopeda wo lěto rozsudźa, je prawa a konsekwentna. Sakski minister za wobchad Martin Dulig je minjene dny hižo podpěru připowědźił. Dźiwajo na dale a husćiši wobchad pak runje tak rozumju, hdyž starši młodostnych nowosć njewitaja. Axel Arlt

wozjewjene w: Kraj a swět

Běła Woda (AK/SN). Strukturna změna we Łužicy poradźi so jeno z pomocu najwšelakorišich iniciatiwow a akterow z domizny. Při tym měli tež dodźerženje klimoškitnych zaměrow wobkedźbować. Nimo wobchadnych naprawow měli kubłanje, kultura, přiroda a swójske iniciatiwy wobydlerjow zapřijeć. To je wuslědk wčerawšeje fachoweje rozmołwy w Běłowodźanskim sociokulturnym centrumje. Frakcija Lěwicy Sakskeho krajneho sejma bě na zarjadowanje přeprosyła. Wobydlerjo, měšćanscy a wokrjesni radźićeljo, wyši­ měšćanosta Běłeje Wody Torsten Pötzsch (Klartext) a zastupjerjo towarstwow a iniciatiwow su přišli.

wozjewjene w: Kraj a swět
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Křesćan Kulman

13. meje 1869 zemrě wučer, spisowaćel a kantor Křesćan Kulman po dźěłapołnym žiwjenju za serbstwo a serbske pismowstwo. 14. awgusta 1805 bě so wón w Małej Nydeji pola Wojerec narodźił. Zakónčiwši Delnjowujězdźanski wučerski seminar­ wučerješe najprjedy sydom lět w susodnych Lipinach, najwuchodnišej wsy Łazowskeje wosady. Wot jutrow 1831 hač do smjerće běše wučer a kantor w Delnim Wujězdźe. Wuske zwiski wudźeržowaše z fararjom a basnikom Handrijom Zejlerjom, bě awtor serbskich knihow a zeserbšći tójšto spisow a wučbnicow. 1842 wuda ze Zejlerjom „Krótke kěrluše a spěwarske za serbske šule“ a „Zahrodu kwětkojtu“. Jeho najwuznamniši přełožk bě 1862 ćišćane dyrdomdejske powědančko ze swětoweje literatury „Robinson“. Z jeho pjera su dale wučbnica „Serbsko-němski ABC“, „Jan abo spěwaj a dźěłaj“, we Wojerecach pola jeho bratra Jana ćišćane spisy „Tři njewjesty a štwórta ma kwas“, „Wosebite čisło powěsćow“ a „Serbski wustojny pčołar, abo kak dyrbiš w serbskim kraju pčoły plahować“. Wuda tež zběrku swojich basnjow „Bórčate, kałate a palate čmjeły, wosy a šeršenje“. Wot lěta 1847 bě čłon Maćicy Serbskeje. Manfred Laduš

wozjewjene w: Spomnjeće
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Ideje wotwonka zapřijate

Dźiwadłowy festiwal „Witajće druhdźe“ z wabjacymi inscenacijemi

Budyšin (SN/MiR). Inscenacija dźiwadłoweje hry „Tři sotry“ po Antonje Čechowje změje dźensa wječor w Budyskim Dźiwadle na hrodźe premjeru. Hač do poslednjeho wokomika je režiserka Bronwyn Tweddle, skutkowaca w transkul­turnym dźěle dźiwadźelenja Budyskeho Thespis-centruma, z hrajerjemi na dramje dźěłała. Do hry su mnozy akterojo zapřijeći, wot młodostneho hač k staršemu protagonistej. Mjez nimi su domoródni a ludźo, kotřiž su sem přićahnyli. „Wšitcy su lajkojo, a róle su wšelako wulke. Tak hodźa so runje zajimcy bjez profesionelneho hrajerskeho pozadka derje zasadźeć“, wona zwuraznja. „Anton Čechow lubkuje w swojej dramje ze starobu swojich figurow spožča jim najwšelakoriše formy wuprajenja.“ Měsacy dołho je Bronwyn Tweddle z hrajerjemi zaměrnje za premjeru zwučowała. Inscenacija njeje po originalu zdźěłana. Ta je akteram skerje zakład. „Hladajo na festiwal ,Witajće druhdźe‘, w kotrehož wobłuku kruch pokazamy, zdźěłachmy tekst, wusměrjacy so na aktualne wuwiće Budyšina.

wozjewjene w: Kultura
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Za spěchowanje so rozsudźili

Rakecy (JK/SN). Po tym zo bě Rakečanska gmejnska rada na swojim minjenym posedźenju rozsud, přewostajić planowanske dźěła za saněrowanje nadróžneho wobswětlenja zawodej ENSO, hišće raz přestorčiła, je so na wčerawšim nětko tola za mjenowane předewzaće rozsudźiła. Zastupjer ENSO předstaji radźićelam hišće raz nazornje planowanske dźěła, wotběh a zaměr saněrowanja, přestajić system na LED. To a fakt, zo je ENSO hižo wjele lět dobry partner gmejny, pohnu radźićelow, přepodać nadawk we wo­­b­jimje nimale 15 000 eurow energijowemu předewzaću. Cyłkownje pak njesmě projekt po słowach wjesnjanosty Swena Nowotneho (CDU) wjace hač 100 000 eurow­ płaćić. Połojca wudawkow za lampy při hłownych dróhach gmejny spěchuja z programa energetiskeho saně­rowanja.

wozjewjene w: Łužica
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Železniski přechod so zminył

Němska železnica je w Ćisku přechod přez kolije na B 96 dospołnje zwottorhała. Samo­ pěši tam tuchwilu na druhu stronu njepřińdźeš. Ćisk móžeš z Wojerowskeho směra tež z kolesom jenož hišće přez Schmiedowsku a Hommelowu młynsku šćežku kaž tohorunja přez tunl zastanišća Nowe město docpěć. Paralelnje k twarskim dźěłam při něhdyšim železniskim přechodźe přetwarjeja tež křižowanišćo. Wšitke dźěła su na to wusměrjene, wotewrěć nowu wobjězdku, kotraž wjedźe z Mučowa k nowemu kružnemu wobchadej mjez Wojerecami a Bórkom. Foto: SN/Hanka Šěnec

wozjewjene w: Łužica
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Wo pućowanju Wenzela Winterberga zhonili

Wojerecy (SiR/SN). Čěski awtor Jaroslav Rudiš je na Wojerowskim hrodźe njedawno swoju nowu knihu „Winterbergs letzte Reise“ předstajił. Nažel je tójšto městnow na žurli swobodnych wostało. Knihu je Rudiš, kotrehož witaše Mirko Schwanitz, w němskej rěči spisał. Premjera to za Čecha, kiž wo sebi praji, zo je to po połojcy, po tamnej pak Němc.

wozjewjene w: Kultura
štwórtk, 16 meje 2019 14:00

Policija (16.05.19)

Cigarety kradnyli

Rakecy. Zadobywarjo su w nocy na wu­toru w Rakečanskim nakupowanišću na Dwórnišćowej­ 70 cigaretowych tyzkow w hódnoće 450 eurow pokradnyli.

Pjany z kolesom jěł

Wjazońca. Patrulja Budyskeho policajskeho rewěra je wutoru wječor we Wjazońcy 38lětneho kolesowarja kontrolowała, a tón měješe 3,26 promilow alkohola w kreji. Na muža, kotremuž dalejězbu zakazachu, čaka nětko chłostanje.

wozjewjene w: Policija

Serbska debata

nowostki LND