Z wudaća: pjatk, 09 awgusta 2019

pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Z krajom lěpje wobchadźeć

Genf (dpa/SN). W boju přećiwo woćo­plenju zemje maja kraje swoje lěsy lěpje škitać a klimje přichilene ratarstwo spěchować. To je wuslědk swětoweje klimoweje rady IPCC w rozprawje, kotruž su fachowcy hladajo na zwisk mjez klimowej změnu a krutym krajom zdźěłali.

Z wčera w Genfje předstajeneje rozpra­wy wuchadźa, zo je po cyłym swěće hižo 1,53 stopnjow ćoplišo hač do industrijneho časa. „Kruty kraj steji před přiběracym wot čłowjekow wukonjanym ćišćom“, zwurazni předsydka IPCC Hoesung Lee. Wotpowědne wobchadźenje z krajom zmóžnja dźělne rozrisanje problema, přiwšěm to njedosaha. Škitarjo wobswěta a mnozy wědomostnicy wobhladuja jako dopokaz, zo ma so po móžnosći we wjele wobłukach najnuznišo jednać.

wozjewjene w: Kraj a swět
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Kozel žada sej připóznaće

Dźensniši dźeń indigenych ludow wužiwali a na situaciju skedźbnili

Budyšin (SN/BŠe). Indigene, awtochtone abo tež prěnjotne ludy su w zmysle definicije dźěłoweje skupiny UNO z lěta 1982 ludowe skupiny a potomnicy wobydlerjow wotpowědneho ruma, kotřiž běchu hižo do kolonializacije abo załoženja stata­ přez druhich tam bydlili. Su wusko ze žiwjenskim rumom zwjazane a maja swójsku kulturnu identitu. Zjednoćene narody trochuja, zo je po cyłym swěće 370 milionow indigenych ludźi z 5 000 rozdźělnymi kulturnymi korjenjemi. To je něhdźe pjeć procentow swětoweho wobydlerstwa. Mjez druhim Indianojo w Južnej a Sewjernej Americe k tomu słu­šeja. Tola tež Inuića polarneho regiona, Samojo w sewjernej Europje abo Aboridźinojo w Awstralskej su awtochtone ludy. Dźensa swjećimy mjeztym 25. króć dźeń indigenych ludow.

wozjewjene w: Kraj a swět
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Zmysł a njezmysł

Kóždužkuli akciju za wjace serbskosće w zjawnosći zasadnje witam. Tohodla so tež wjeselu, zo ma twarjenje zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe nowu dwurěčnu taflu, kotraž na rěčne hodźiny wobydlerskeho policista skedźbnja. Zo je runje prěnja tajka tafla, kotruž je nutřkowny minister Wöller dźensa dopołdnja přepodał, dwurěčna, sej ćim bóle chwalu. Na tamnym boku dyrbiš akcije tajkeho razu, a byrnjež hišće tak chwa­lobne byli, tři tydźenje do wólbow Sakskeho krajneho sejma stajnje tež pod aspektom wólbneho boja widźeć. A nimo toho póčnje twarjenje zarjadniskeho zwjazka nětko wulke twarnišćo być. Mjez druhim chcedźa tam tež wonkownu fasadu po­nowić. Tuž by po mojim měnjenju wu­nošniše było­, by-li minister taflu takrjec k zno­wawotewrjenju twarjenja přinjesł, hdyž budźe wšitko hotowe. Potom njeby to jeno symboliske było – ale potom su wólby nim­o. Marian Wjeńka

wozjewjene w: Łužica
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Zapósłane (09.08.19)

Křesćan Krawc z Hrubjelčic pisa pod hesłom­ „Sej statok stajiła“:

Legendarna wosobina serbskeho jewišćoweho wuměłstwa je nětko ze zemju swojeje domizny na wšě časy zjednoćena. Zaćichim su jeje popjelnicu na Slepjanskim pohrjebnišću do zemje pušćili, bjez ceremoniela, zawěsće cyle po jeje přeću. Bych tam rady pódla był, ale to by my­liło. Tydźeń do jeje poslednjeho zdychnjenja, snadź tež posměwka bych ju skoro hišće raz w jeje bydlenju w starowni wopytał, swoje přilubjenje spjelnił a wot njeje pomjenowanej žonje z Bu­dy­šina sobu wzał, na bjesadu. Ale přepozdźe. Bych jej prajił, zo sym runje zakónčił jeje „Statok“ do němčiny přenjesć a zo sym tak hišće raz dožiwił jeje py­tanje a namakanje hódnotow žiwjenja.

wozjewjene w: Zapósłane
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Jónkrótne globalne woćoplenje

Paris/London (ČŽ/K). Dołhož na zemi temperaturu měrja, njeje po dopóznaćach europskich meteorologow dotal hišće nihdy ćoplišeho měsaca julija by­ło­ hač lětušeho. To wozjewja po fran­coskej powěsćerni AFP šef europskeho programa Copernicus Jean-Noël Thépaut. Wědomostnicy spomnjeneje institucije su zwěsćili, zo je lětuši žnjenc 0,04 stopnje celsija ćopliši był hač dotal rekordny lěta 2016. „Rozdźěl je pak tak snadny, zo móhli druhe institucije, slědźace z hinašimi metodami, snano tež k hinašemu wuslědkej dóńć“, Thépaut kedźbliwje přispomnja. Zdobom wón wěšći, „budu-li z wustorkowanjom płunow z hoberskich rostlinarnjow pokročować, mamy z dalšimi rekordami woćoplenja ličić“.

Nastupajo globalne woćoplenje je serwer britiskeho sćelaka BBC publikował najnowše dopóznaća wědomostnikow. Čěske medije cituja je ze słowami: „Spěšnosć a měra tuchwilneho globalneho woćoplenja přesahujetej wšitke­ž­kuli podobne zjawy minjenych 2 000 lět. Znate historiske podawki kaž mała lodowa doba njedadźa so z měru woćoplenja přirunować, kajkejež smy w zašłym lětstotku swědkojo.“

wozjewjene w: Kraj a swět
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Dr. Frank Stübner

Z 25 lětnikami Hornjołužiskeje domjaceje protyki bě sej nakładnik dr. Frank Stübner wulke čitarstwo zdobył. Z disertaciju wo literarnym tworjenju Jurja Brězana promowowany germanist zahaji swoje lektorske dźěło 1986 w Ludowym nakładnistwje Domowina. Dokelž njemóžeše tam němskorěčnu knižnu protyku po towaršnostnym přewróće 1989/1990 dale wjesć, załoži wón 1. apryla 1992 swójske nakładnistwo Lusatia. Te wuwi so spěšnje na spušćomnu a kwalitnu adresu nastupajo domiznowědnu literaturu w naj­šěr­šim zmysle. W běhu 25 lět wuńdźe tam na 250 edicijow. Awtorojo kaž Gottfried Unterdörfer abo Annelies Schulz běštaj pola dr. Franka Stübnera wudawaćelsku domiznu našli. We Łužicy pak znajachu jeho tež z lětnjeho dźiwadła Budyskeho NSLDź. Ze zabawnymi małymi lekcijemi serbsko-němskeje domiznowědy je wón publikum na předstajenja přihotował. Wysoko připóznaty bě jako radźićel w frakciji Lěwicy Budyskeho wokrjesneho sejmika. Njejapka smjerć je nakładnika 7. apryla 2017 z płódneho dźěła torhnyła. To bě bohužel zdobom kónc jónkrótneho małeho na­kładnistwa. Jutře, 10.
wozjewjene w: Spomnjeće
Kónc tydźenja swjeća w Delnjej Łužicy domchowanku z łapanjom kokota. Serbski nałožk pěstuja na přikład w Běłej Gó­rje­, Wjerbnom a 40. raz w Turjeju. Kokot dyrbi na wrotach prawje připós­njeny być, kaž naše njedawne foto z Bórkowow pokaza. Foto: Michael Helbig

wozjewjene w: Serwis
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Wo knihach a kniharni (09.08.19)

Wuńdźe-li nowa kniha, je wjeselo wulke, nic jenož za čitarja abo awtora, ale tež za so­budźěłaćerjow nakładnistwa, kiž su na wuwiwanju noweje knihi wobdźěleni byli, a za kniharnikow, kotřiž ju předa­waja. Spokojom su, hdyž na knize wšo trjechi: zajimawy wobsah, dobra rěč, wulkotne ilustracije abo fota. To pak njedo­saha. Kniha dyrbi tež derje wuhotowana a derje ćišćana być. Za tele nadawki mamy w LND wo­sebity wotrjad, w kotrymž dźěłaja knižna wuhotowarka a zhotowjerjej. Što pak je dobre wuhotowanje?

wozjewjene w: Wo knihach a kniharni
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Protyka (09.08.19)

Pjatk 9. do 12.8.   Domizniski swjedźeń w Grodku

Pjatk 9.8. 18:30 Wječorne wodźenje po Wojerowskim zwěrjencu

  19:00 Spěwny wječor dekanatneho dušepastyrstwa za młodźinu na Kukowskim hrodźišću

  21:00 Kino pod hołym njebjom w Čornochołmčanskim Krabatowym młynje

Sobotu 10. a 11.8.   Hornčerske wiki w Hózku

Sobotu 10.8.   Molerska dźěłarnička pod hołym njebjom w Dešnjanskim domizniskim muzeju

  15:00 Swjatočnosć składnostnje 50lětneho wobstaća pěstowarnje w Smjerdźacej

  21:00 Koncert z Matthiasom Reimom na Kamjenskej Pastwinej horje

Njedźelu 11.8. 9:00 Wodźene pućowanje po Dubrjenskim bahnje; start při hosćencu w Michałkach (Michalken)

  13:00 Łapanje kokota we Wjerbnje (Werben)

  13:30 Wubědźowanje wohnjowych wobornikow zarjadni­skeho zwjazka při Klóšterskej wodźe w Smjerdźacej

  21:00 Kino pod hołym njebjom w Čornochołmčanskim Krabatowym młynje

Póndźelu 12.8. 17:00 Konstituowace posedźenje Budyskeho wokrjesneho sejmika

  18:00 Čitanje „Integrujće tla najprjedy raz nas!“ z Petru Köpping w Budyskej radnicy

  18:00 Bičwolejbulowa tura Radija Satkula w Konjecach

Wutoru 13.8. do 8.9.   14. Budyske žonopowe dny

wozjewjene w: Protyka
pjatk, 09 awgusta 2019 14:00

Rozhłós (09.08.19)

njedźelu hornjoserbsce

11:00 Łužica tutón tydźeń, mjez druhim z powěsćemi tydźenja

11:10  Moja hudźba –

Friedemann Böhme

11:45  Dyrdomdej dźiwizna (5)

12:00 Nabožne wusyłanje

(Jan Malink)

po tym zbožopřeća

delnjoserbsce

12:30 Aktualny magacin, mjez druhim wo wuradźowanju předsydstwa Domowinskeje župy Delnja Łužica

13:00 Hudźbny konopej (3)

13:40 Nabožne wusyłanje

 (Hartmut Leipner)

po tym zbožopřeća

wozjewjene w: Rozhłós

Serbska debata

nowostki LND