„A my jednorje na dźěło chodźimy“
Z beneficnymaj koncertomaj 12. a 13. měrca w Budyskej měšćanskej hali „Króna“ chce Serbski ludowy ansambl ukrainskemu ludej pomhać, a to z podpěru serbskich lajskich skupin. Cordula Ratajczakowa je so ze Stefanom Cušku z SLA rozmołwjała.
Minjeny štwórtk je wójna wudyriła, a pjatk sće hižo z namołwu reagowali – jara spěšnje hladajo na trěbne organizatoriske dźěło za koncertaj přichodny tydźeń. Kak je to wotběžało?
S. Cuška: Sprawnje prajene, je so to hižo z nadpadom štwórtk započało. W bliskosći je wójna, a my jednorje na dźěło chodźimy. Štwórtk smy započeli na socialnych medijach swoju solidaritu z ukrainskej ludnosću zwuraznić. Pjatk zrodźimy ideju, koncert solidarity za potrjechenych wójny organizować.
Hač do wčerawšeho móžachu so zwólniwi přizjewić – kajki je dotalny wothłós?
W SI pokazaja „pozabyty“ film
Za lětuši dźeń archiwow skići tež Serbski kulturny archiw 6. měrca zajimcam znowa wosebite zarjadowanje. Cordula Ratajczakowa je so z tamnišim sobudźěłaćerjom Měrćinom Brycku rozmołwjała.
Tež lětsa sće znowa chłóšćenku z archiwa wuhrjebali. Na čo móžemy so wjeselić?
M. Brycka: Nimo našich knihow a dokumentow – w originalu a jako digitalizat – pokazamy wosebity, „pozabyty“ filmowy dokument „Pjeć wobrazow jednoho (nje)wšědneho dźiwadła“. Je to film z lěta 1976, za kotryž měješe njeboh Toni Bruk poradźowansku funkciju. Jedna so wo wustup serbskeho dźiwadła NSLDź na wsy. Film pokazuje přihoty a předstajenje na žurli, ale tež serbske wjesne žiwjenje dokoławokoło a publikum. Na kóncu je swjedźenske zarjadowanje k 30lětnemu wobstaću lajskeje dźiwadłoweje skupiny Sernjany-Róžant zapopadnjene.
Kak sće na ideju přišli?
Nadpad na dwurěčnosć
Dźensa zaběra so Choćebuska zhromadźizna měšćanskich zapósłancow z antiserbskimi móranjemi na tamnišich dróhowych tafličkach. Cordula Ratajczakowa je so z čłonom předsydstwa župy Delnja Łužica Torstenom Makom rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo je frakcija Aktiwni njewotwisni wobydlerjo Swobodni wolerjo/Socialny přewrót Choćebuz (AUB-FW /SUB) městu Choćebuzej naprašowanje wo móranjach stajiła?
T. Mack: Hižo před měsacom su mi na tafličkach jednotliwe nalěpki napadnyli. Myslach sej, zo běchu hłupi hólcy hłupe wěcy činili. Dźeń a bóle pak mi napadny, zo su někotre serbske pomjenowanja na dróhowych tafličkach z běłej barbu přešmórane, samo čestna taflička za Pawlinu Krawcowu. Dokelž njejsym sam měšćanski radźićel, sym ze swojej frakciju AUB-FW/SUB rěčał a namjetował oficialnje so naprašować, kak dołho je městu fakt znaty a hač ma wotpohlad, taflički sporjedźeć a winikow zwěsćić.
Što wočakujeće wot posedźenja?
Ludowe spěwy w srjedźišću
Třeći raz wotměje so lětsa chórowa akademija we wobłuku Łužiskeho hudźbneho lěća, a to pod hesłom „Ludowy spěw – pokład z našeje zašłosće, pokład wutroby“. Cordula Ratajczakowa je so z nawodu akademije Friedemannom Böhme rozmołwjała.
Hač do 28. februara móža so zajimcy hišće přizjewić. Kelko ludźi je to dotal činiło?
F. Böhme: To njewěm, wěm pak, zo su městna na zakónčacym koncerće w Hrodźišćanskej cyrkwi 27. awgusta jara wobmjezowane, tež za spěwacych. Wjele wjace hač něhdźe połsta ludźi njemóže sobu skutkować.
Kotre wuměnjenja maja zajimcy spjelnić?
F. Böhme: Woni měli wjeselo na spěwanju a na ludowych spěwach sobu přinjesć. Nimo toho dyrbja zwólniwi być so na telko kaž móžno probach wobdźělić. Naše zwučowanja wotměja so wot 4. meje do 13. julija kóždu srjedu wot 19 do 21 hodź. na žurli Budyskeho Schilleroweho gymnazija. Na probje změja potom tež składnosć, poskitk hłosoweho kubłanja wužiwać a prašenja stajeć. Nimo toho mamy hišće dalšej probje 25. a 26. awgusta, tam budźe prezenca trěbna. Je wažne, po prózdninach ludźi zaso na to dopomnić, što su do dowola wšo nawuknyli.
„Požadanja rady přijimujemy“
Přeco hišće debatuja w němskim knježerstwje wo winowatosći, přećiwo koronu so šćěpić dać, aktualnje dale tež wo tej sobudźěłaćerjow w medicinskim a hladanskim wobłuku. Milenka Rječcyna je z Torstenom Bognitzom, jednaćelom Carity Hornja Łužica wo tuchwilnym połoženju rozmołwjała.
Kelko sobudźěłaćerjow Hornjołužiski zwjazk Carity tuchwilu ma, a kak wulki je podźěl pře koronawirus šćěpjenych?
T. Bognitz: Wot lětušeho mamy z přewzaćom dźěćaceho domu swj. Antoniusa w Žitawje něhdźe 325 sobudźěłaćerjow. Podźěl přećiwo wirusej šćěpjenych sobudźěłaćerjow we wobłuku hladanje hiba so mjez 55 a 75 procentami.
Wuprajeja sobudźěłaćerjo swoje wobmyslenja přećiwo winowatosći šćěpjenja a hdyž, z kotrymi argumentami?
Knižka skići nowy přehlad
Pod titulom „Wendish Keepers“ (Serbscy staraćeljo) wozjewi Trudla Malinkowa loni knižku, w kotrejž wopisuje serbske towarstwa w zamórskich krajach. Cordula Ratajczakowa je so z awtorku rozmołwjała.
Čehodla sće jendźelskorěčnu knižku wudała?
T. Malinkowa: Moja prěnjotna ideja bě, interviewy w Serbach wozjewić, zo bychu ludźo pola nas zhonili, kak so potomnicy serbskich wupućowarjow dźensa wo jich herbstwo staraja. Běch w dobrej situaciji, zo wšěch předsydow a wšě předsydki towarstwow wosobinsce znaju a zo běchu wšitcy hnydom zwólniwi k sobudźěłu. Předewzaće je so zwoprawdźiło, interviewy běchu wot nowembra 2020 do februara 2021 jako serija w Rozhledźe wotćišćane. Dokelž wšak rozmołwy originalnje w jendźelšćinje předležachu, zrodźich mysličku, je tež zamórskim zajimcam spřistupnić. To sta so loni z wudaćom 93stronskeje knižki pola The Wendish Press w Texasu.
Kajka je situacija towarstwow dźensa?
Chcedźa wšitke talenty docpěć
Mjeztym dwanaty króć přeprošuje Serbski ludowy ansambl młode hudźbne talenty na wubědźowanje „Młoda serbska hudźba“. Cordula Ratajczakowa je so ze Stefanom Cušku z ansambla rozmołwjała.
Na koho je wubědźowanje wusměrjene?
S. Cuška: Dźěći a młodostni w starobje 6 do 25 lět su přeprošeni, so na wubědźowanju wobdźělić. Wosebje wuspěšni wobdźělnicy so na zakónčacy koncert mytowanych do Budyšina přeproša. Z toho móže so tež zhromadny wustup ze Serbskim ludowym ansamblom wudać.
Sće tradicionelnym kategorijam, kaž stej to spěwanje (solo, skupina, chór) a instrument (solo, skupina, orchester), nowej přidali, mjenujcy band a reja (solo, skupina). Čehodla?
S. Cuška: Chcemy z wubědźowanjom woprawdźe wšěch młodych wuměłcow na hudźbnym polu docpěć a tohodla běše trěbne přidatne kategorije zapřijeć. Smy wćipni na wothłós, wosebje w kategorijomaj orchester a reja.
Štó posudźuje přinoški?
Prócowanja derje postupuja
Strukturna změna je za skutkowanje župy „Jakub Lorenc-Zalěski“ runje tak tema kaž zhromadne dźěło ze župu „Handrij Zejler“. Ze županku Dianu Maticowej je so Axel Arlt rozmołwjał.
Kak posudźujeće za župu „Jakub Lorenc-Zalěski“ połoženje nastupajo strukturnu změnu kónca zmilinjenja brunicy dla?
D. Maticowa: Župa leži wosrjedź wudobywanišća brunicy a je wosebje potrjechena. Bohužel njejsu zamołwići za strukturnu změnu zajimy našeje župy wobkedźbowali. W tutym nastupanju přeju sej wuše zhromadne dźěło. Gmejna Slepo pak spěchuje intensiwnu wuměnu ze župu a prócuje so wo to, naše nastorki a namjety wobkedźbować, zwoprawdźeć a wšitko transparentnje wotměwać. Žadamy sej pak wjetšu prezencu třěšneho zwjazka.
Župje „Jakub Lorenc-Zalěski“ a „Handrij Zejler“ tworitej srjedźnołužisku wósku. Zwuraznja so to w zhromadnym dźěle?
D. Maticowa: Zaměrne zhromadne dźěło našeju župow zwisuje zdobom z tym, zo je projektowa managerka Domowiny Marka Suchec za wobě zamołwita.
Što nas zawjeduje?
Kruch awtorki Esther Undisz „Šěrcec Hanka“ po motiwach Jurja Kochoweje nowele dožiwi 12. februara swoju prapremjeru w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle. Cordula Ratajczakowa je so z režiserku, kotraž z Choćebuza pochadźa, rozmołwjała.
Kak jara maće so po předłoze Kocha?
E. Undisz: Dźakowano jemu dźensa docyła na Hanku Šěrcec dopominamy. Přiwšěm bě mi po lekturje jasne, zo mje dźensa něšto hinaše zajimuje. Što móžemy hišće wuslědźić wo najskerje wot nacijow zamordowanej katolskej Serbowce židowskeho pochada? Tak nasta plan, jeje stawiznu – kaž by so stać móhła – rekonstruować. Njejsym stawiznarka, sym pak so na historiske slědy podała, tež na zakładźe rešeršow stawiznarjow, kaž staj to Alexander Pólk, kiž je jako student seminarske dźěło wo žiwjenju Hanki Šěrcec spisał, a prof. dr. Hermann Simon, kiž w němskorěčnej noweli dosłowo podawa. Wužiwamy w kruchu tež fota Hanki Šěrcec, kotrež je nam Jěwa-Marija Elic přewostajiła. Jeje nan bě Šěrcec statok přewzał, a wón spisa tež swoje dopomnjenki na młodu holcu.
Što dźensa wěmy?
Nikoho domoj njepósćelu
W chorownjach a hladarnjach staraja so sobudźěłaćerjo wo dobro swojich pacientow a chowancow. Kak pak maja w tym wobłuku skutkowacy kaž tež nošerjo a nawodźa zarjadnišćow z winowatosću šćěpjenja wobchadźeć? Milenka Rječcyna je so z nawodu Smječkečanskeho Domu swj. Jana, kotryž je w nošerstwje Křesćanskosocialneho skutka, Markom Klimanom rozmołwjała.
Kajki je staw w Domje swj. Jana šćěpjenje sobudźěłaćerjow nastupajo?
M. Kliman: Mamy pola nas w domje šćěpjensku kwotu, kotraž je trochu wyša hač powšitkownje w towaršnosći. Něhdźe 70 procentow sobudźěłaćerjow je mjeztym šćěpjenych.
Boja so tući wo swoje dźěłowe městno po 15. měrcu 2022?
M. Kliman: Wěmy, zo su so někotři sobudźěłaćerjo mjeztym na dźěłowym zarjedźe přizjewili. To wšak ma přistajeny, ručež wě, zo móhł dźěło zhubić abo zo dźěłowe zrěčenje wuběži, činić. Naš nadawk jako nošer w tym zwisku je, zo mamy Budyskemu strowotniskemu zarjadej 15. měrca zdźělić, štó z našich sobudźěłaćerjow je šćěpjeny a štó nic. Dalši nadawk nimamy.
A kak jako nawoda domu zhromadnje z nošerjom z tym wobchadźeće?
