Zběra tajne a pozabyte nałožki
Andreja Pawlikowa je wočiswědka. Tak znajmjeńša pomjenuje ju Fabian Hillebrand w powěsćowym magacinje Der Spiegel z 28. měrca 2024. Pod titulom „Mnohe nałožki so tajnje wotměwaja“ rysuje wona swoje nazhonjenja a dopóznaća wo žiwjenju z kulturu Serbow a jich wosebitych jutrownych tradicijach. 57lětna serbska muzejownica naspomni, zo chce w jutrownej nocy z fotoaparatom po Łužicy pućować – wšako so mnohe nałožki skradźu w času dnja, w kotrymž turisća hišće po puću njejsu, wotměwaja. Su to na přikład: jutrowne spěwanje, chodźenje po jutrownu wodu, jutrowne třělenje abo jutrowne tryski – tu blokuja młodźi mužojo durje do statokow holcow, za kotrymiž so žedźa. W swojim přinošku wopisuje Hillebrand jutrowne jěchanje a mjenuje wšelake techniki debjenja jutrownych jejkow w Serbach. Pawlikowa praji, zo je hišće wo wjele wjace jutrownych nałožkow, tež dawno pozabytych. Tute wona „zběra“.
Wulki zajim za Wotrowski „dźiw“
Drježdźany (ML/SN). Podawk wokoło postawy Jězusdźěćatka blisko Wotrowa, z kotrehož wobliča kapki čerwjeneje kapaliny padaja, je w Sakskej šěroki zajim zbudźił. Po tym zo rozhłós a telewizija MDR kaž tež Serbske Nowiny a Sächsische Zeitung wo tym rozprawjachu, sćěhowachu dalše dźeniki. Drježdźanska nowina Dresdner Morgenpost je tohorunja na třoch stronach wo tutym podawku pisała. Na prěnjej stronje wozjewi so hižo wot SN a SZ wužiwane foto a nowina so prašeše „Jutrowny dźiw we Łužicy?“ a wozjewi dale napismo „Hódančko wo krawjace Jězusdźěćatko“. Na dalšimaj nutřkownymaj stronomaj rozprawjeja pod „Potajnstwo krawjaceje madony“ wo „Wotrowskim dźiwje“.
Podawk we Wotrowje zajim zbudźił
„Što chowa so za Wotrowskim dźiwom?“ Pod tymle nadpismom zaběraše so dźenik Sächsische Zeitung w swojim wudaću předwčerawšim, štwórtk, z „krawjacej“ postawu Jězusdźěćatka we Wotrowje, wo kotrymž běchu spočatnje socialne medije a pozdźišo tež Serbske Nowiny rozprawjeli. Nowinarka Ina Förster je so k tomu na puć do Wotrowa podała a z wobydlerjemi rěčała, kotřiž běchu so při postawje swjateje Marije před małej kamjentnej kapałku zwonka wsy zešli.
Rěčała pak je wona tež z rěčnikom Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa Michaelom Baudischom. Tón hišće raz wospjetowaše, štož bě wón tež Serbskim nowinam hižo rjekł: Katolska cyrkej je při posudku tajkich zjawow jara kedźbliwa a nima tuchwilu za trěbne jednać – snano pozdźišo. Runje tak kedźbliwy je redaktor Katolskeho Posoła Rafael Ledźbor. „Radšo tysac njepřipóznatych dźiwow hač jedyn dźiw, kiž žadyn njebě“, wón praji. Rozsudźić wo dźiwje dyrbjał wšak na kóncu bamž w Romje, awtorka piše, pokazujo w tym zwisku tež na rozprawnistwo Serbskich Nowin. „To pak traje lěta abo hišće dlěje“, Ledźbor podšmórny.
Serbja: „Indigeny lud we Łužicy?“
Budyšin (SN/MiP). W němskim tydźeniku Die Zeit je spočatk januara artikl pod titulom „Indigeny lud we Łužicy?“ wušoł. Awtorka Doreen Reinhard je so w nim ze Serbskim sejmom zaběrała. Jako prominentneho čłona sejma předstaji wona serbskeho prawiznika a lěweho politikarja Hajka Kozela. Eksemplarisce – na zakładźe jeho žiwjenskich nazhonjenjow – rysuje wona pozhubjowanje serbskeje rěče a kultury a w zwisku z tym tež eksistencielny strach Serbow, zo swoju narodnu identitu zhubja.
Awtorka praša so: „Štó poprawom za Serbow rěči, za nich rozsudźa?“ A zwěsća, „zo su sej Serbja w tutym prašenju hižo dlěši čas njepřezjedni“. Hladajo na to cituje Doreen Reinhard Hajka Kozela, kotryž widźi Serbow „w nutřkoserbskim konflikće“. Wona piše, zo je njespokojnosć někotrych Serbow ze skutkownosću třěšneho zwjazka Domowiny – jako „wot knježerstwa připóznateho zastupjerja zajimow Serbow“ – k wutworjenju Serbskeho sejma w lěće 2018 wjedła.
Rowniske dźěćetko w telewiziji
Lipsk (ML/SN). Srjedźoněmska telewizija MDR je prěni dźeń hód połdrahodźinsku dokumentaciju „Najrjeńše hodowne nałožki“ w Němskej z mjeztym njeboh moderatorom a sławnym spěwarjom Guntherom Emmerlichom wusyłała. Do rjadu předstajenych hodownych tradicijow słušeše Rowniske dźěćetko w Slepjanskej wosadźe.
Lydija Nowakec je dźěćetko zdrasćiła, přihladowarjow serbsce strowiła a jim po tym woblěkanje tuteje wosebiteje drasty dźěćetka z mnohimi pisanymi bantami a běłym šlewjerjom před wobličom pokazała a rozłožiła. Hotowarka bě sej zwoblěkanje dźěćetka wot swojeje mjeztym njeboh maćerje Leńki Nowakoweje, wučerki a něhdyšeje městopředsydki Domowiny, přiswojiła. Wězo je Lydija Nowakec tež wuznam a wotběh wobradźenja serbskeho Božeho dźěćetka derje rozłožiła. Škoda zo njeje na to skedźbniła, zo w Slepjanskej wosadźe nimo Rowniskeho dźěćetka šěsć dalšich tutych z trochu rozdźělnej pychu zdrasćenych mystiskich postawow wobradźejo po sydom wsach wosady chodźa.
Lubosć k serbskej rěči sej wotkrył
„Rěče su wulke zbožo a wotewru wrota k swětej.“ W tutym zmysle pisataj młodaj Serbaj, Franciska Grajcarekec z Hornjeje a Maksimilian Hasacki z Delnjeje Łužicy w aktualnym wudaću „Lausitz Magazin – Zeit für Veränderung“, kotrež wuchadźa štyri króć wob lěto w nakładźe 10 000 eksemplarow.
Łužica jako domizna serbšćiny a němčiny. Rěči zwjazujetej a zmóžnitej interakciju, być dźěl towaršnosće. „Rěčne kupy w swójbje, pěstowarni, šuli, gmejnskim zarjadnistwje abo tež serbowacy dźěd [zjednoća] so do zwisowaceho swěta. Słowoskład z kóždym rěčnym rumom rosće.“ Komunalny program k spěchowanju serbšćiny w zjawnosći financuje Wojerowski serwisowy běrow Domowiny. W nim dźěła Franciska wot lěta 2019. W programje prócuja so wo to, zo bychu sej wšitcy wobydlerjo swojich korjenjow wuwědomili. Wosebje ći serbskeho rěčneho pochada su přeprošeni, so do Łužicy nawróćić. Zhromadne reflektowanje a wujasnjenje je dobry zakład za towaršnostne žiwjenje.
Tež serbske listowe znamki pokazali
Składnostnje zeńdźenja filatelistow minjeny kónc tydźenja w Budyšinje je wušła brošurka, w kotrejž wěnuje so Budyšan Bernd Seiler narodnej mjeńšinje Serbow w Němskej a Budyšan Matthias Koksch pyše serbskeje družčeje šnóry.
Seiler wopisa w swojim přinošku serbsku kónčinu, kotraž přez swoju dwurěčnosć napadnje. Wona je tuž tež za filatelistow wuznamna, wšako wužiwachu hižo w lěće 1966 dwurěčne póstowe kołki. Připowěsnjene su wjacore karty a listowe znamki z wšelakorych lět, kotrež jeho wuprajenje potwjerdźa.
W dalšim wěnuje so raz wobšěrnišo raz mjenje wobšěrnje mjez druhim teritorialnemu rozdźělenju Hornjeje a Delnjeje Łužicy, kulturelnemu spočatkej 19. lětstotka we Łužicy z wosobinomaj Smolerja a Kocora a štož je za njeho wězo jara zajimawe: wosebite přiležnosće w dwurěčnej kónčinje. Tam naspomni roznošowanje póšty w Błótach – w lěću tradicionalnje z čołmom, w zymje na zalodźenej wodźe ze smykačemi – a festiwal serbskeje kultury w Budyšinje. Tež za to pokazuja karty z dwurěčnymi póstowymi kołkami na listowych znamkach.
Serbja w němskorěčnych podcastach
W dźeń a njepřewidnišej husćinje němskorěčnych podcastow jewja so přiběrajcy tež Serbja. Tak je so njedawno projekt „Konsumgut:Ost“ aktualnej sceny popoweje hudźby we Łužicy wěnował; a format „Auf den Tag genau“, předstajacy wubrane, před sto lětami wušłe přinoški Berlinskich nowinow a časopisow, pokaza, zo njeje diskusija wo wudobywanju brunicy a sćěhach na přirodu a wobydlerjow fenomen našeho časa. Tež „serbske prašenje“ po Prěnjej swětowej wójnje bu w tym wobłuku hižo wobswětlene.
Wo „wulkopósłanči Serbow“
Berlin (ML/SN). „Po wjace hač 30 lětami nastupi w sakskim kulturnym ministerstwje jako prěnja žona dr. Madlena Malinkec do zastojnstwa społnomócnjeneje za Serbow.“ Tak rozprawja Berlinski tydźenik Superillu wot 16. februara w dlěšej rozprawje wo tym, zo je 42lětna žona, kotraž je w serbskej swójbje w Hrodźišću wotrostła, nastupiła funkciju zamołwiteje za serbske naležnosće w Sakskim statnym ministerstwje za wědomosć, kulturu a turizm.
„Často dźe wo pjenjezy. Jenož stabilne financowanje zmóžnja serbsku kulturu zachować, na přikład přez dźiwadłowe předstajenja. Tež změna strukturow je wulka tema.“ Tak cituje Superillu Madlenu Malinkec. „Serbsku rěč a tradicije na wsach su jónkrótne swójske znamjenja regiona, kotrež maja so zachować.“ We wšědnym dnju społnomócnjeneje dźe tež wo pobrachowace fachowe dźěłowe mocy. Faluja pedagogojo, kiž móžeja dźěćom rěč a kulturu posrědkować. Madlena Malinkec je tuž w rozmołwje z Lipšćanskej uniwersitu.
„Serbja su lubi, pomocliwi ludźo“
W Mnichowskim nakładnistwje Europaverlag wuńdźe loni rozšěrjeny, aktualizowany nakład knihi „Wer Beine hat, der laufe“. Kaž w podtitlu steji, wopřija edicija powědanja hišće žiwych dźewjeć swědkow ćěkanja a wuhnaća němskeje ludnosće z dźensnišeje Pólskeje a Čěskeje, a to w lětomaj 1945 a 1946.
