Serbja njejsu w rozsudnych gremijach kaž we wuhlowej komisiji abo w parlamentach Němskeje demokratisce reprezentowani. Wo tym je serbski spisowaćel Benedikt Dyrlich přeswědčeny, kaž no­wina Leipziger Volkszeitung rozprawja. Žurnalistka Anita Kecke bě z Dyrlichom interview wo jeho nowej knize „Doma we wućekach 1“ wjedła, w kotrejž rysuje awtor swoje žiwjenje w NDR. Tak Dyrlich powěda, zo njeje za čas NDR typiski žiwjenski běh serbskeho intelektualneho měł a zo njebě na přikład na gymnaziju był. Maturu dyrbješe na wječornej šuli nachwatać.

Čitar zhoni, kak je so Dyrlich do wizěra stasi dóstał, dźěłajo ze serbskim spisowaćelom Kitom Lorencom, kiž jeho w dźěłowym kruhu serbskich spisowaćelow spěchowaše. W lětach 1970 do 1989 je cyłkownje 25 wosobow informacije wo Dyrlichu stasi dawało. Mjez nimi běchu Němcy runje tak kaž Serbja, zdźěla wulcerjadni zastupnicy Domowiny a dalšich serbskich institucijow. Přiwšěm je sej Dyrlich wěsty, zo běchu aktiwity stasi napřećo małej horstce kritisce nastajenych Serbow dospołnje přehnate.

Na cyłej stronje wo křižerjach

štwórtk, 18. apryla 2019 spisane wot:

Zo rozprawjeja čěske medije tež wo po­dawkach we Łužicy, njeje ničo wulce njewšěd­ne. Zo pak wabi čěska nowina z cyłej stronu za serbski nałožk, je skerje njezwučene. Najstarši čěski dźenik Lidové Noviny, kotryž bu lěta 1893 załoženy a wuchadźa w nakładźe nimale 75 000 eksemplarow, wěnowaše so tak minjeny kónc tydźenja křižerstwu we Łužicy.

Bedřich Hloušek rozkładuje, što so za jutrownym nałožkom chowa. Tak wu­jasnja zwisk mjez starodawnej tradiciju a našej maćeršćinu, za čož podawa so tež do stawiznow. Wobrazaj křižerjow z no­wšeho časa a historiske foto artikl sku­lojćeja. Zo bychu čitarjo wědźeli, hdźe měli sej w Němskej dojěć, je na karće hrubje woznamjenjene, hdźe Hornja ­Łužica leži. Za wšitke dźewjeć křižerskich procesionow podawa Hloušek časy a městnosće wot- a dojěchanja.

Ameriski časopis wo Jurju Kochu

srjeda, 17. apryla 2019 spisane wot:

World literature today (WLT) je ameriski fachowy časopis, kotryž so mjeztym hižo dlěje hač dźewjeć lětdźesatkow wšitkim formam a aspektam literatury wěnuje. Wudawaćel wuraznje mjezynarodnje wusměrjeneho periodikuma je Uniwersita Oklahoma. Komitej Nobeloweho myta mjenuje WLT „jednu z najlěpšich a najinformatiwnišich publikacijow a ekscelentne žórło pismowstwa z cyłeho swěta“. A přehladujo internetnu stronu žurnala zajimowany čitar spěšnje zwěsći, zo redaktorojo wonemu narokej woprawdźe wotpowěduja.

Abonenća časopisa Česko-lužický věstník dóstachu k dwójnemu čisłu 11-12/2018 20stronsku přiłohu „Lužice 1918–2018. Osudové osmičky w Lužici“. Pjeć awtorow wobjednawa połoženje Serbow wokoło lětoličbow 1918, 1948, 1968 a 2018.

W nastawku „Prašenje čěskich spisowaćelow a politikarjow na situaciju we Łužicy w meji 1919“ je wozjewjene žadanje wjetšeje ličby zapósłancow Narodneje zhromadźizny za „garantiju za zachowanje Łužiskich Serbow“. Serbam najznaćiši podpisar drje bě Alojs Jirásek, spisar dramy „Gero“. Nastork žadanja bě „njespokojnosć minimalneho postupa serbskeho prašenja dla“ na Pariskej měrowej konferency. Rysowane su aktiwity Serbskeho narodneho wuběrka, jeho žadanja za prawami Serbow, jeho memorandum do Parisa 21. decembra 1918 ze žadanjom, přizamknyć Łužicu Čěskosłowakskej. Awtoraj nastawka Jaroslav Čáp a Jaroslav Šůla zjimataj, zo wopokazachu so „předstawy Masaryka, Beneša a dalšich čěskich politikarjow wo rozsahu přichodneho čěskeho stata po wójnje jako njezwoprawdźomne“.

Serbska etnologowka dr. Cordula Rataj­czakowa a jeje pólska kolegina dr. Nicole Dołowy-Rybińska slědźitej tuchwilu we wobłuku projekta „SMiLE“ Washingtonskeho instituta Smithonian center for folklife & cultural heritage wo aktualnym stawje serbskeju rěčow. Zaměr je wudać wobšěrnu fachowu studiju. Nětko je ameriski online-žurnal „Folklife“ artikl publikował, w kotrymž wědomostnicy wo swojim přepytowanju rozprawjatej.

Zazběh teksta twori krótke předsta­je­nje Serbow a jich domizny. Mjez druhim tam čitamy, zo nałožuja „dwě rozdźělnej słowjanskej rěči – wobě stej wohroženej“. Nimo toho podawatej dr. Dołowy-Rybińska a dr. Ratajczakowa dohlad do kul­tur­neho žiwjenja mjeńšiny. Tak wopi­sujetej na přikład nałožkaj „w ćěmnych a zymnych zymskich dnjach“ ptači kwas a zapust. Tež jolkaswjedźeń w Nuknicy wonej naspomnjatej jako „wjesny fe­sti­wal wosrjedź zasněženeho januara w bróžni“.

Zrudźacy wosud serbskeje wsy

póndźela, 25. februara 2019 spisane wot:

Drježdźany (ML/SN). „Z našeje wsy nastanje nětko wuhlo“, steješe na titulnej stronje wutoru tydźenja we wudaću nowiny Dresdner Morgenpost. Na wobrazu stejitaj Miłoražanaj Elza a Günter Cech před třomi swójskimi chěžemi.

Cyła 13. strona nowiny bě wotbagrowanju wsy Miłoraza pola Slepoho wě­no­wana. „Chcemoj wostać, doniž njezemrěmoj“, rěka nadpismo přinoška nowinarja Hermanna Tydecksa wo tym, zo ma so wjes z 200 ludźimi njehladajo planowaneho kónca wudobywanja brunicy wotbagrować. Wochožanska wuhlowa jama je hišće 300 metrow wot serbskeje wsy zdalena, a kaž kupa je 500lětny Miłoraz wot jamy wobdaty.

Čornje přez čěsku hranicu

póndźela, 04. februara 2019 spisane wot:

Praski časopis Česko-lužický věstník ma w swojim najnowšim wudaću wobšěrnu rozmołwu z 90lětnej wobydlerku čěskeje stolicy Hilžu Bartákovej. Je to rodźena Serbowka Hilža Barčec z Demjan (Diehmen) pola Huski. Wo jeje dźěćacych lětach we Łužicy zhonimy tole: „Smy měli němsku šulu a doma bě to takle: Nan bě Serb, wowka a dźěd, cyły ród běchu Serbja ... Naša mać serbsce njemóžeše, wona bě Němka, ale jeje předchadnicy běchu Serbja ... Doma so němsce rěčeše. W Demjanach běchu jeno tři žony, kotrež serbsce móžachu. Stare. Tam bě hižo nimale němska wokolina. Němska wjes.“ Do šule chodźeše holca w kilometer zdalenej Husce. Hdyž bě jej sydom lět, zemrě mać. Nan so znowa woženi. Druha mandźelska bě „prawa Serbowka“. Pochadźeše z Wirtec swójby ze susodnych Hunćeric (Günthersdorf). Wot njeje nawukny Hil­ža­ serbsku rěč. W lěće 1947 dósta so z pomocu tehdyšeho studenta Eberharda Dučmana do Čěskeje. (Přispomnjenje: Bě to pozdźiši architekt Serbskeho domu, mandźelski Sonje Šajbic, dźowki něhdyšeho starosty Serbskeho Sokoła Jakuba Šajby – M. K.) Hranicu do susodneho kraja běštaj čornje překročiłoj.

Bjarnata Krawca wopominali

wutora, 18. decembera 2018 spisane wot:

Čěski časopis Slovanská vzájemnost (Słowjanska wzajomnosć) wozjewi w nowemberskim čisle přinošk „Velikán lužickosrbské hudby“, wěnowany našemu hudźbnikej Bjarnatej Krawcej składnostnje jeho 70. posmjertnin 25. nazymnika. My Serbja mjenujemy Krawca „mištra“ a spožčichmy jemu wuznamjenjenje „narodny wuměłc serbskeho naroda“. Čěski­ substantiw velikán w přełožku nimamy, wusłyšeć je wězo adjektiw wulki. Prajmy runjež, zo bychmy nadpismo „Hober serbskeje hudźby“ wzali.

Za politiske samopostajowanje

štwórtk, 22. nowembera 2018 spisane wot:

Choćebuz/Bozen (ML/SN/JaW). „Ze 24 wolenymi zapósłancami je so Serbski sejm, parlament Serbow, prěni króć w Slepom schadźował. Parlamentownikow bě ně­hdźe 1 300 ludźi woliło (ličba poćahuje so na přizjewjenja za listowe wólby, nic pak na konkretnych 828 wolerjow; přisp. ML). We Łužicy bydli něhdźe 60 000 Serbow. Po dwanaćoch pochadźeja zapósłancy z Delnjeje a z Hornjeje Łužicy. Serbski sejm je hišće bjez předsydy.“

Angela Stachowa zapomnjena?

wutora, 13. nowembera 2018 spisane wot:

Jako swjećeše w Lipsku bydlaca Angela Stachowa 18. awgusta sydomdźesaćiny, njebě w Serbach ničo wo dźěle jubilarki čitać a słyšeć. Ma tuž čěski přećel Serbow Leoš Šatava prawje, hdyž w čisle 7-8/2018 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wo „zapomnjenej“ serbskej awtorce pisa? Při tym mjenuje Stachowu „nowotarku moderneje serbskeje literatury“. Šatava naspomnja jeje dźěła „Sobotu wječor doma“ (1978), „Nahła zyma“ (1984) a w němskej rěči „Stunde zwischen Hund & Katz“ (1975) a „Geschichten für Majka“ (1978). Rěči tež wo „literarnym narodnym skandalu“, nastatym po wozjewjenju nowelki „Dótknjenje“ ze zběrki „Tři kristalowe karančki“ (1980). Stalinistisce zmysleni Serbja wumjetowachu Stachowej „pesimizm, negatiwnosć a dekadentnosć“. (Přispomnjenje: Jednaše so wo fiktiwny podawk, zo na turneji Serbskeho ludoweho ansambla w lěće 2025 žane serbske słowa słyšeć njeběchu. – M. K.) Kaž Šatava na kóncu nastawka znjeměrnjeny pisa, „je wjac hač mjerzace, zo su jeje twórby dźensa poměrnje mało znate“.

Serbska debata

nowostki LND