„Nimam nabožneho přeswědčenja“
Lóštna rozmołwa z kumštnej inteligencu – swětosławny ChatGPT prócuje so wo nałožowanje našeje maćeršćiny
Štóž do zrowastanjenja wěri, móže tež spytać, wo jutrach z ChatGPTom, najsławnišim nošerjom kumštneje inteligency, serbsce bjesadować. Přizjewju so w jeho domje , kotryž staj miliardar Elon Musk a koncern Microsoft „na dobro čłowjestwa“ wuhotowałoj, a łahodnje startuju: „Dobry wječor, naša rěč je hornjoserbšćina. Móžu z tobu w tutej rěči komunikować?“
Něšto sekundow pozdźišo chatbot wotmołwja: „Dobry wječor! Ja sym ChatGPT, kompjutrowa mašina, kótoraž je wučena za rěčowe rozmołwy. Rady sym tobu na pomoc. Chcěće-li se ze mnu po hornjoserbšćinje rozmołwować, tak skónfigurujće swoju klawiaturu na hornjoserbšćinu. Mohł bych-li něšto dale přez to pomoć?“ Nó haj, to klinči kaž naša maćeršćina po fuziji tak mjenowaneje wobchadneje ze spisownej rěču, na kotrejž profetka w Serbskim instituće dźěła.
„Wosebje bliska čuju so swojim prjedownikam w Bukečanskej ...
Rozmołwa z Betty Huf, předsydku towarstwa Wendish Heritage Society Australia
K jutram přijědźe skupina potomnikow Serbow z Awstralskeje na wjacednjowski wopyt do Serbow. Skupinu nawjedujetaj mandźelskaj Betty a Colin Huf z Tarringtona, bywšich Bukec, w zwjazkowym staće Victoria. Betty Huf je předsydka towarstwa Wendish Heritage Society Australia (Towarstwo serbskeho herbstwa w Awstralskej), jeje mandźelski je lutherski farar. Do wopyta je so Trudla Malinkowa hłownu organizatorku za zaměrom wuprawy a za serbskim dźěłom w Awstralskej prašała.
Jutry přebywaće ze skupinu awstralskich krajanow we Łužicy. Čehodla sće sej runje jutry za swój wopyt wupytali?
B. Huf: Z mandźelskim Colinom organizowachmoj jězbu za bliskich přiwuznych, zo bychmoj jim pokazałoj, zwotkel jich prjedownicy pochadźachu. Mamy w skupinje dweju wowčerjow, za kotrejuž hodźi so nětčiši počas najlěpje zjednoćić z dźěłom na farmje. Nimo toho pěstuja we Łužicy serbske jutrowne nałožki, kiž su w Awstralskej njeznate a kotrež chcemy rady widźeć.
Stare murje a nowy duch
Torož na kromje Radworskeje nawsy po ponowjenju zaso wožiwjena
Hnydom zwoprědka prajene: Štóž so nadźija, w Radworskej „toroži“ na nawsy – kotrejž Radworčenjo hač do dźensnišeho „Tor(bogen)haus“ praja – hišće atmosferu stareho časa dožiwić móc, budźe přesłapjeny. Jenož na přizemju stareho twarjenja z lěta 1687 wony duch hišće knježi: z mócnymi šěrokimi murjemi, wjelbowanym wjerchom a starym centralnym wohnišćom z klinkerowymi cyhelemi, połnymi sazow tehdyšeho časa.
W rjedźe historiskich twarjenjow w Radworju zaběra torož wosebite městno. Wona bě pječa prěnje kamjentne twarjenje we wsy scyła, słušeše do hrodoweho twarskeho kompleksa a měješe swój čas wrota, wo kotrychž zbytki drjewjanych hrjadow na woběmaj bokomaj wobłuka hišće dźensa swědča. We wulkej pincy pod torožu bě pječa piwarnja knježeho dwora. Dom sam słužeše w prěnim rjedźe jako skład. Tole dopokazuja historiske fota z časa do Druheje swětoweje wójny. Na nich widźiš jasne škałby, kotrež słužachu přewětrjenju twarjenja. Wokna hornjeho poschoda běchu hakle po wójnje zatwarili.
Zhotowjeja 75 družin jejkoweho likera
Złokomorowska manufaktura z Jürgenom Drewsom a Antoniju z Tirola za „wótry žołty“ z łužiskeje jězoriny wabiła
Blešu po bleši wonaj starosćiwje zapakujetaj. A pjelnjenska mašina njemjelči, njepřestawajcy ćeče z njeje jejkowy liker. „Rady tu dźěłam. Dźěło je wotměnjawe. Kóždy je we wšelakich wobłukach zasadźomny. To saha wot produkcije přez wotpjelnjenje a zapakowanje hač k předani we wobchodźe a wšelakim nadawkam w běrowje.“ To powěda Yvonne Hanf, mjeztym štyri lěta sobudźěłaćerka w Złokomorowskej manufakturje „Wótry žołty“. Runje wona ze swojim kolegu Stefanom Kühnom twory zapakuje. Wobaj słušataj k wosom přistajenym, kotřiž w zawodźe, wot lěta 2010 wobstejacym, dźěłaja.
„Tradicionalnje zhotowjamy jejkowy liker w ručnym dźěle po swójbnym recepće, štož dale naš zakład wostawa“, wujasnja Heiko Tänzer. Wón a Danilo Trasper manufakturu nawjedujetaj a staj jednaćelej. „To jónkrótne na našim likeru stej wosebita maznosć a wulka mnohotnosć družin. W zašłych 13 lětach smy něhdźe 75 družin likera kreěrowali a zhotowili. Dźesać do dwanaće družin mamy stajnje w poskitku.“
W swjatym krajubyłoj
Z łoženy praktikum a změna
dźěłoweho městna stej namaj zmóžniłoj so lětsa srjedź małeho róžka do wukraja podać. Tak wuda-
štej so namaj w Israelu lěpšinje pódlanskeje sezony a ćoplišich južnych temperaturow. Tych wšak běše stajnje 16 do 25 stopnjow celsija. Dowol běše planowany jako kołojězba, kotraž wjedźeše naju jónu hač na najjužniši dypk kraja a zaso wróćo.
Prěnje tři dny přebywachmoj w Tel Avivje. Hospodarsce sylne město skići na jednym boku skyline při morju z wysokotwarami a na tamnym boku małe stare město z mjenom Jaffa , kotrehož wuske haski spěšnje přeběžiš. Jaffa měješe něhdy wulki wuznam za Jerusalem, dokelž ma přistaw. Tak so tež praji: Hdyž so Jerusalemej derje dźe, ma so tež Jaffa derje. To a dalše zajimawostki zhonichmoj na freewalking-turje. Štož pak namaj nichtó prajił njeje, zo tu piwo sydom eurow płaći.
Znowa wulkotny wječorwe Wotrowje
Znowa wulkotny wječor we Wotrowje
Někotři hrajachu samo z kostimami, hač pak je to zbožo přinjesło, wostanje jich potajnstwo.
Zo njeby Wotrowska młodźina přehlad zhubiła, pohladaše při blidach stajnje za porjadkom
a aktualnymi wuslědkami.
Jedyn ze sobuorganizatorow Feliks Buk (nalěwo) steji přewšo koncentrowany za blidom přećiwo Konječanomaj Manuelej Šołće (prědku)
a Florianej Ćórlichej (zady).
Kóžde lěto wobdźěli so tež wjac holčich mustwow.
Z wuspěchom, kaž nam tónle wobraz přeradźi.
Damian Cyž (nalěwo) a Handrij Korjeńk njestejištaj lětsa
prěni raz na najwyšim schodźenku při mytowanju. Wobaj dobyštaj turněr wjacore razy.
KolektiwKlankiz nowymzynkonošakom Kak je so prěnje zetkanje ...
Spočatk měrca su so akterki a akterojo młodeje serbskeje kultury w Budyšinje zešli. Přitomna na zetkanju iniciatiwy SEŚ mjez druhim bě serbska rap-skupina Kolektiw Klanki z Berlina, kotraž tam tež swój nowy spěw „Bohowka“ předstaji. Titul je zdobom dźěl noweho zynkonošaka „Na Klamu“. Johanna Cyžec Janej Boguszej wo zetkanju rozprawja. Nimo toho jemu wujasnja, što so za mjenowanym spěwom chowa a kotre plany Berlinjanki do přichoda maja.
Nowa EP (Extended Play) Kollektiwa Klanki wobsahuje cyłkownje tři spěwy: hižo znatej titlej „Družki“ a „Mróčele“ kaž tež nowosć „Bohowka“. Wšitke tute nadeńdźeće na znatych streamingowych platformach, kaž stej to mjez druhim Spotify a YouTube .Bjezčasny konflikt a rustikalny humor
Nowa inscenacija NSLDź na hłownym jewišću „Hrěšna wjes abo Zabyty čert“ ze sylnym ansamblom a wusahowacej techniku
„Hrěšna wjes abo Zabyty čert“ rěka wjeselohra z pjera čěskeho awtora Jana Drdy, kotruž je sej Němsko-Serbske ludowe dźiwadło w přełožku Lory Kowarjoweje (a dodawkami dramaturgiju zamołwjaceje Madleńki Šołćic) jako swoju lětušu hornjoserbsku inscenaciju na hłownym jewišću wuzwoliło. Premjerje 11. małeho róžka slědowachu dotal tři dalše předstajenja, jutře, sobotu, maja zajimcy poslednju składnosć, sej kruch wječor a 5. jutrownika dopołdnja posledni raz docyła wobhladać. Na nich čaka, štož bě hóstna režiserka Rosemarie Vogtenhuber připowědźiła: ludowe dźiwadło w najlěpšim zmysle. Ani scenarij ani rěč njejstej potajkim přenaročnej, humor je častodosć rustikalny a dowoli sej někotružkuli smykłosć, dramaturgija je cyle na afekt wusměrjena.
Dźěłać tam, hdźež druzy w dowolu přebywaja 1. dźěl
Sym Jadwiga a dźěłach lěto w Grjekskej. Loni kónc měrca powabich so pola organizacije DJiA (Diakonisches Jahr im Ausland) za swobodne socialne lěto. Poprawom chcych hnydom po maturje studować, ale znateje situacije dla chcych z tym hišće čakać. Rozsudźich so poměrnje pozdźe za swobodne socialne lěto, tohodla njemějach wjele wuběra. Běch zbožowna, zo mje diakonija přiwza. Při powabjenju dyrbjach podać, z kim chcu rady dźěłać – hač z dźěćimi, staršimi ludźimi, młodostnymi, w cyrkwi abo w přirodnym wobłuku. Poprawom běch za wšitko wotewrjena. Na kóncu móžach so mjez Ukrainu a Grjekskej rozsudźić. Po 10. lětniku pobych jedne šulske lěto w Litawskej, tohodla běch hižo tróšku wuchodny dźěl Europy zeznała. Najebać to rozsudźich so za Grjeksku – dokładnje za kupu Rhodos. Mějach hnydom rozmołwu z organizatorku na kupje Rhodos.
Stara tradicija abo nowy trend?
Pjeluchować dźěćo z płatowymi pjeluškami je dźeń a woblubowaniše
Hač do 6 000 jeničce jónu wužiwajomnych pjelchow „přetrjeba“ jedyn pjerach w přerězku swojeho žiwjenja. Wotpadki, kotrež něhdy scyła znali njejsu, dokelž su ćěšenki z płatom abo mulowymi pjelškami wili. Tehdom jenička móžnosć za staršeju so tučasnje zaso k trendej wuwiwa.
