Z něhdyšeho kužoła je nastał romantiski hat
Tři generacije Šołćic swójby starachu a staraja so wo mału wodźiznu, kotraž je mnohim swójbnym a přećelam na wužitk
Brěza drěma. Hałužki so we wětřiku kolebaja. Poslednje zežołtnjene łopješka na to čakaja, zo bychu hatnu hładźinu barbnje debili, kotraž kaž škleńca skutkuje, a jej kusk žiwjenja wróćili. Romantiski to wid na hat, hotowacy so na zymski spar. Pod lipu sedźi młoda žona na ławce, kaž dźowka wódneho muža, dołhe włosy we wětřiku wěja, a soni. Wo čim? Snadź wě to młody wobhospodarjer hata na Hórčanskich honach Florian Šołta? Blisko ławki je domčk, w kotrymž w lěću hišće dźiwje kački bydlachu. Tola te tam hižo njejsu. Někajke dźiwje zwěrjo bě sej po nje přišło. Kuna, ptačk – štó to wě? „Přiroda so wšako stara“, wě Florian powědać, kiž sej nimale wšědnje k hatej dojědźe – po puću do Budyšina, hdźež młody Hórčan bydli. Je tomu tak, zo tež ryby to a tamne w zymje trjebaja, štož lajk sej předstajić njemóže. Wězo, karpy, pjerski a druhe ryby podadźa so w tymle počasu do zymskeho měra.
Młodźi fachowcy w tu- a wukraju witani
Wuknyć na jeničkim wukubłanišću rybarjow wuchodneje Němskeje w Rakecach zaruča powołanski přichod
Wukubłanje rybarjow korjeni w starym rjemjesle a ma so po starodawnych tradicijach. Kak pak so na šuli za rybarjow w Rakecach z wukubłanjom młodych rybarjow postupuje? Milenka Rječcyna je so z rybarskim mištrom za wobhospodarjenje hatow (Fischwirtschaftsmeister) Stefanom Wornarjom ze Sakskeho krajneho zarjada za wobswět, ratarstwo a geologiju rozmołwjała.
Kelko wukubłancow tuchwilu maće? A su mjez nimi tež młode žony?
S. Wornar: W aktualnje nowym lětniku mamy 15 wukubłancow. Podobnje je to w 2. a 3. wukubłanskim lěće. Nažel je ličba młodych ludźi za tute powołanje woteběrała. Někotre lěta po přewróće bě tež hižo 40 nowačkow, tak zo dyrbjachmy dwaj lětnikaj zarjadować. Stajnje pak su mjez nimi młode žony, kotrež powołanje rybarki nawuknu.
Zwotkel młodostni přichadźeja?
Rybarstwo je kulturne kubło Łužicy
W krajinje tysac hatow ludźo hižo dlěje hač 800 lět ryby – přewažnje karpa – plahuja
Hornjołužiska hola a haty je hromadźe ze sewjernej Delnjej Łužicu najwjetša hatna krajina srjedźneje Europy. Cyłkownje wopřijima přestrjeń něhdźe tysac wodźiznow. Tohodla mjenujemy kónčinu tež krajinu tysac hatow. Kaž hižo před něhdźe 800 lětami plahuja ludźo w hatach ryby. A nazymu je za wšitkich rybarjow čas žnjow, hdyž saki z hatow wućahuja.
Ryba je w kónčinje tysac hatow wjace hač strowe, regionalne zežiwidło. Rybarstwo charakterizuje přez lětstotki kulturnu krajinu Łužicy. Tohodla je to kulturne kubło. Njezadźiwa tuž, zo sej tole tež wažimy. Łužiske rybowe tydźenje su za to dobra přiležnosć. Bianka Šeferowa
W Běłej Horje knježeše dobra nalada, jako rybarjo za rybami ...
Wosebite nazhonjenja w přirodźe
Při najrjeńšim nazymskim wjedrje kónc oktobra wułójichu z hata Wernera Čornaka w Nowoslicach nimo šćukow a běłeje ryby tež wšelake družiny karpa. Wosebje dźěći přiwuznistwa ale tež přećeljo a znaći do lěsa k hatej přichwatachu.
„Riblji paprikaš“ – słódny recept z karpom z juhowuchodneje ...
Recept pochadźa poprawom z Madźarskeje. Wón je z małymi wariacijemi po cyłej juhowuchodnej Europje popularny. Jednu wariantu je nam fotograf našeho dźenika Bojan Benić ze swojeje serbiskeje domizny sobu přinjesł.
Tute přidawki trjebaće
(za štyri wosoby):
ü 500 g cyble
ü 3 kg karpa
ü 3 l wody (1 liter wody na 1 kg karpa)
ü 5 – 7 łžicow próška papriki
ü 150 – 250ml tomatoweje juški
ü popjer
ü 6 šćipkow sele
ü pětršilku za garněrowanje
ü 500 g – 1 kg tołstych nudlow
1. Karpa wurjedźić, wubrać, porjadnje wumyć a na wjetše čwaki rozkrać (něhdźe dwaj porstaj šěroke).
2. Cyblu rozsykać a do hornca sypnyć, potom čwaki ryby na cyblu skłasć.
3. Wodu a tomatowu jušku, łžicu sele a popjer přidać.
4. Wšitko zawarić dać. Ručež je so juška zawariła, paprikowy próšk přidać.
5. Při konstantnej a dosć wysokej temperaturje wšitko něhdźe 45 mjeńšin do hodźiny dać ćahnyć (juška njech wobstajnje plapota). Jenož łahodnje, radšo scyła nic, měšeć, hewak ryba rozpaduje. Na kóncu jušku ze selu wosłodźić.
6. Nudle do warjaceje seleneje wody sypnyć a na zwučene wašnje warić. Na kóncu přez křidu wotleć
Z dobrym swědomjom so na wuměnk podała
Dr. Monika Liznarjowa dlěje hač tři lětdźesatki pacientow we a wokoło Radworja zamołwiće zastarowała
Dlěje hač tři lětdźesatki bě dr. Monika Liznarjowa domjaca lěkarka w Radworju. Lětsa spočatk julija je so na zasłuženy wuměnk podała. A wězo bě so wo to prócowała, praksu a pacientow do zamołwiteju rukow přepodać.
Monika Liznarjowa, rodźena Klimanec, narodźi so 1959 w Radworju, hdźež je wotrostła. Wosrjedź wsy wobsedźeštaj staršej statok z pódlanskimi twarjenjemi. Bróžnja bu za čas NDR w 70tych lětach přetwarjena. Tehdy nastawachu ambulancy, a tak běštej hižo tehdy domjaca lěkarska praksa kaž tež zubnolěkarska praksa w bywšej bróžni zaměstnjenej. Nad praksomaj běchu tři mjeńše bydlenja za sobudźěłaćerjow w prodrustwje přihotowane.
Z wjelkami ruć jeje wěc njeje, ale z jich zubami zajim za domoródnu ...
Znajemoj so mnohe lěta. Widźałoj pak so lědma hdy smój. A tež kontakt po telefonje skerje zrědka mamoj. Tola zetkanje z Carolu Eitnerec bě, kaž zo bychmoj so stajnje widźałoj.
Mała chěžka, schowana za wulkim bydlenskim domom, steji na kromje zahrody a je ze wšelakimi kćějacymi kerčiznami wobrosćena. Anton, pos, so ke mni lehnje. A kóčka Flora, kotrejž rěkaja Frau Hoppenstädt, na mnje zywajo hlada. Miła wóń něžnych kwětkow mje pohnuwa, so za rjenje kryte blido sydnyć, nad kotrymž słónčko złote nazymske pruhi wusyła. Horcy čaj a mjechka přikrywa wotpomhatej lochkemu huškanju na koži. Za Carolu Eitnerec je to typiske. Z lubosćiwosću stara so wona wo swojich hosći. Wobhladujo sej ju zwěsćam, zo je wona zbožowna, zo ma wokoło sebje ludźi, kotrymž je wona bliska.
Mórsku trawu hižo nichtó nježněje
Impresije ze Šotiskeje: Wo zahinjenej tradiciji, pobrachowacym personalu a kasach bjez kasěrarki w supernakupowanišću(1)
Wulki pućnik na dalnodróze A83 je dwurěčny, w jendźelskej a geliskej rěči. Nimale tři kilometry jědźeš z awtom wot najwjetšeho jězora w Šotiskej Loch Lomond/Loch Laomainn do Arrochara/An t-Àrchar. Wjes leži idylisce na kóncu zaliwa Loch Long wosrjedź narodneho parka Loch Lomond a The Trossachs. Zapadnje Locha Longa wuzběhuja so Arrocharske alpy z krajiny. Beinn Ìme je z 1 011 metrami najwyši wjeršk. Ludźom w Arrocharje pak je 884 metrow wysoka hora Ben Arthur/ Beinn Artair bliša, kotrejž rěkaja „The Cobbler (Šewc)“. Hora wobsteji z třoch jednotliwych wjerškow a trónuje nad lěsami při mórskim jězoru Loch Long.
Z mjenom hory pyši so jenički pub wsy. Přetož hosćom so přez wulke wokno w „lounge“ wulkotny napohlad na wodu, lěs na pobrjoze a wězo na „The Cobbler“ skići. Zbožowni smědźa so turisća mjenować, kotřiž móža so, wotućiwši w swojim dowolowym kwartěrje, z tajkeho krasneho napohlada radować.
Puć je dołhi
Twar fotowoltaikowych připrawow je dźeń a bóle prašany
Energijowe poradźowanje je wažna kročel za priwatne wosoby, swójske twarjenja abo připrawy hladajo na energiju eficientnje wobhospodarjeć. Jaworčan Marko Nowak jako samostatny inženjer ludźi w tym padźe poradźuje.
Wosebje stupace energijowe kóšty a změna klimy wubudźeja w tójšto ludźoch žedźbu za swójskim přinoškom, wobstejnosće polěpšić.
Mnoho ludźi, wšojedne hač młodźi, kiž twarja sej nowy dom, abo staršich, kotřiž chcedźa swój dom energetisce wobnowić, sej tuž pomoc a radu pyta. Energie Nowak z Jawory je młoda firma, wusměrjaca so na energetiske poradźowanje připrawy nastupajo. Po wuspěšnym poradźowanju sćěhuje zatwar fotowoltaikowych připrawow a trěbneje techniki. Zatwar je runje w staršich swójbnych domach z přetwarom hladajo na překładźenje milinowodow přez cyły dom zwjazany. Aktualnje je w blišej wokolinje za energetiskim ponowjenjom swójbnych domow wulke naprašowanje.
