Za politiske samopostajowanje
Choćebuz/Bozen (ML/SN/JaW). „Ze 24 wolenymi zapósłancami je so Serbski sejm, parlament Serbow, prěni króć w Slepom schadźował. Parlamentownikow bě něhdźe 1 300 ludźi woliło (ličba poćahuje so na přizjewjenja za listowe wólby, nic pak na konkretnych 828 wolerjow; přisp. ML). We Łužicy bydli něhdźe 60 000 Serbow. Po dwanaćoch pochadźeja zapósłancy z Delnjeje a z Hornjeje Łužicy. Serbski sejm je hišće bjez předsydy.“
Zapósłane (19.11.18)
Jan Bart sen. z Budyšina piše k wólbam Serbskeho sejma:
W swojim připisu k wólbam Serbskeho sejma (SN z 25. oktobra) skoržach, zo přemało wo kandidatach wěm, dokelž „njemóžeš z papjeru rěčeć“. – Připadnje zetkach so njedawno po serbskich kemšach w Hodźiju z jednym nětko wuzwolenym čłonom noweho gremija.
W dobrej rozmołwje, w „žiwej konfrontaciji“, zeznach přichodneho sejmikarja jako zahoriteho zakitowarja serbšćinu spěchowacych idejow. Jeho słowa na papjerje (SN z 5. oktobra), „... WITAJ, 2plus a rěčne kubłanje za dorostłych kwantitatiwnje a kwalitatiwnje polěpšić“, dóstachu w naju rozmołwje hinašu wahu a wěrypodobnosć. To so tež w jeho swójbje wotbłyšćuje.
Hdyž su jeho sobuwojowarjo samsneje powahi a zwólniwi, čas a móc na dobro Serbstwa zasadźić, potom móžemy – tež hdyž sejm kritisce a wočakujo wobhladujemy – tola wjeseli a dźakowni być, zo so tu nowa horstka zmužitych ludźi spyta sobu na čoło stupić (přerězna staroba = 45,9 lět!).
„Nowi wužiwarjo“ serbšćiny
W serbskim kulturnym časopisu Rozhlad wozjewi w juniju 2018 Leoš Šatava zajimawy nastawk „,Nowi wužiwarjo‘ w konteksće mjeńšinowych rěčow a rewitalizaciskich prócowanjow w Europje“ (str. 19–25).
Prof. Šatava, etnolog na filozofiskej fakulće Karloweje uniwersity w Praze a filozofiskej fakulće Uniwersity swj. Cyrila a Metoda w Trnavje, předstaja rěčnopolitiski zjaw, kotryž dyrbi po mojim měnjenju serbskich prócowarjow, zasadźacych so za zachowanje serbskeje rěče a kultury, k rozmyslowanju a nowym kročelam wjesć.
Angela Stachowa zapomnjena?
Jako swjećeše w Lipsku bydlaca Angela Stachowa 18. awgusta sydomdźesaćiny, njebě w Serbach ničo wo dźěle jubilarki čitać a słyšeć. Ma tuž čěski přećel Serbow Leoš Šatava prawje, hdyž w čisle 7-8/2018 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wo „zapomnjenej“ serbskej awtorce pisa? Při tym mjenuje Stachowu „nowotarku moderneje serbskeje literatury“. Šatava naspomnja jeje dźěła „Sobotu wječor doma“ (1978), „Nahła zyma“ (1984) a w němskej rěči „Stunde zwischen Hund & Katz“ (1975) a „Geschichten für Majka“ (1978). Rěči tež wo „literarnym narodnym skandalu“, nastatym po wozjewjenju nowelki „Dótknjenje“ ze zběrki „Tři kristalowe karančki“ (1980). Stalinistisce zmysleni Serbja wumjetowachu Stachowej „pesimizm, negatiwnosć a dekadentnosć“. (Přispomnjenje: Jednaše so wo fiktiwny podawk, zo na turneji Serbskeho ludoweho ansambla w lěće 2025 žane serbske słowa słyšeć njeběchu. – M. K.) Kaž Šatava na kóncu nastawka znjeměrnjeny pisa, „je wjac hač mjerzace, zo su jeje twórby dźensa poměrnje mało znate“.
Zapósłane (08.11.18)
Wuzwolenym čłonam a bywšim kandidatam Serbskeho sejma piše Peter Kroh, wnučk a biograf Jana Skale:
3. nowember je serbskemu ludej a wam wosobinsce dźeń wjesela. Wólby Serbskeho sejma běchu wuspěšne, hłosy su wuličene. Słowjenjo we Łužicy maja prěni raz w swojich wjace hač tysaclětnych stawiznach demokratisce wuzwoleny parlament. To je historisce wuznamne a zasłuža sej nanajwjetšu kedźbnosć a hódnoćenje. Wy sće na tym wobdźěleni byli a to dale sće. Wutrobny dźak!
Nětko budźeće k tomu přinošować, zo leža elementarne rozsudy nastupajo serbsku domiznu, rěč, kulturu a tradiciju skónčnje w rukach wuzwolenych reprezentantow serbskeho ludu. Z cyłeje wutroby wam k tomu gratuluju a přeju wam wjele wuspěcha w tymle naročnym zastojnstwje, předewšěm wulku wutrajnosć a móc.
Wo rozestajenjach nastupajo wólby
Berlin (ML/SN). „Utu Brězanec a Stanisława Tilicha kóždy znaje. Zo staj spěwarka a politikar wuznawacaj Serbaj, mało ludźi wě. Hišće mjenje znate pak je, što słowjanski ludźik, kotrehož něhdźe 60 000 ludźi bydli w sakskej Hornjej a w braniborskej Delnjej Łužicy, tuchwilu zaběra: wólby swójskeho parlamenta.“ Pod nadpismom „Serbja maja wólby“ pisaše tydźenik „Super illu“ wo hibanju za Serbski sejm. Kulturneho wědomostnika Měrćina Wałdu cituja: „Nimamy žane swójske politiske zastupnistwo, kotrež wo rozdźělenju financow rozsudźi.“ Serbski sejm ma 24 sydłow. Hač do 3. nowembra měješe so wón z listowymi wólbami ze 34 kandidatow wuzwolić.
Wuspěch lubjacy započatk so radźił
Kajki wothłós je konferenca Domowiny a Łužiskeje dźěłarnje přichoda wo předstejacej strukturnej změnje a dobje po kóncu wudobywanja brunicy srjedź septembra w Złym Komorowje mjez němskimi wobdźělnikami žnjała? Wozjewjamy tu wosobinski wid Daniela Häfnera.
Minjeny lětstotk zawostaji hłuboke zarězy we Łužicy a w serbskej kulturje. Tele „bolosće Łužicy“ su za mnje zakótwjene we wuprajenjach serbskeje žony w dźěłanskej narodnej drasće w filmowej trilogiji Pětra Rochi ze samsnym mjenom z lěta 1990. Staruška tam powěda, zo wona čas wjace njerozumi na swojim burskim statoku, z kotrehož na wobzoru hižo brunicowu jamu widźi. A nimo toho po zmysle praji: „Mój nan je přeco rjekł: Maš tomu poddan być, kiž ma móc nad tobu!“ Tych mało sadow rysuje mój wobraz wo Serbach hač do dźensnišeho.
Zapósłane (05.11.18)
Městopřesyda Domowiny a župan župy Delnja Łužica Wylem Janhoefer reaguje na Zapósłane Měrka Šołty z Budyšina, wozjewjene w SN z 19. oktobra. Dokelž njemóže někotre podsuwanja bjez komentara jako tajke w zjawnosći stejo wostajić, wón pisa:
Dźiwam so, zo dyrbju w Serbskich Nowinach w Zapósłanym wěsteho knjeza Měrka Šołty čitać, zo wjetšina čłonow Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny ze srjedźneje a Delnjeje Łužicy po wšěm zdaću ničo njerozumi, hdyž so w gremiju w hornjoserbskej rěči rozmołwjeja. Zo njeje twjerdźenje awtora wěrne, potwjerdźa hižo fakt, zo móžach jeho dopis w SN čitać a sym jón tež zrozumił, byrnjež ani Hornjoserb ani maćernorěčny Delnjoserb njebył.
Mam zaćišć, zo awtor scyła njewě, kotre wosoby wón posudźuje. Su to mjez druhim bywšej studentce sorabistiki a maćernorěčni Delnjoserbja. My to wšitko rozumimy a Hornim Serbam tež rady rozłožimy, što „groniś“ woznamjenja.
Zo pak knjez Šołta tule wěrnosć njeznaje, mje njezadźiwa. Wšako njejsym jeho hišće ženje na našich zjawnych posedźenjach, kotrež wšak wón w Zapósłanym kritizuje, widźał.
Zapósłane (02.11.18)
Na prašenja Fabiana Kaulfürsa w přinošku „Wólby do Serbskeho sejma“ we wudaću SN ze 24. oktobra wotmołwjataj rěčnikaj iniciatiwy za Serbski sejm dr. Měrćin Wałda a Hanzo Wylem-Keł:
Z wotmołwu na dwanaće Kukowskich prašenjow chcemy wujasnić, zo njeńdźe ow aktualnej napjatosći wólbow sejma a naprašowanjow wo to, hač my tutón prěni Serbski sejm chcemy, ale hač scyła k demokratiskemu ludowemu zastupnistwu dóńdźemy. Ale što ze sejma budźe, to dyrbimy jako lud po wólbach zhromadnje wuwić. Zdobom ma so rjec, zo dyrbjachmy so jako iniciatiwa stajnje w mjezystawje pohibować. Na jednej stronje dyrbjachmy dosć konkretne struktury a wobsahi sejmoweho dźěła namjetować, zo bychu jeho trěbnosć a šansy spóznajomne byli. Na tamnej stronje wědźachmy, zo njejsmy scyła legitimowani pozdźišo wuzwolenemu sejmej něšto diktować. Tuž wostanu najprjedy jenož předstawy, z kotrychž móže woleny sejm potom čerpać. Tule někotre krótke přispomnjenja na prašenja a problemy, kotrež Fabian Kaulfürst mjenuje abo kritizuje:
Zapósłane (01.11.18)
Stanisław Nawka z Hamburga: Čeho so bojimy?
Čehodla njesměli Serbski sejm měć? Jenož dokelž mamy připadnje Domowinu? Mamy tola tež wjacore serbske sportowe zjednoćenstwa – bjeztoho zo by něchtó na mysl přišoł a z tym pačenje serbskeho sporta wozjewić chcył.
Tak, kaž so tuchwilu swět, Europa a Němska wobnowjeja a přeměnjeja, dyrbimy tež my Serbja zwólniwi być z časom lećeć a nowe kwasy swjećić. Popřejmy sejm(ik)ej móličke płomješko euforije, kaž bě to něhdy w Pólskej, jako so tam „solidarnosć“ zrodźi a z palčika politiski hober wotrosće.
Prěni króć móžemy w Serbach swobodnje a direktnje „swojich“ ludźi wolić – nakřižikować mjena tych, kotrymž přicpěwamy potencial aktiwneho a dynamiskeho narodneho dźěła na dobro Serbstwa – město egomaniskeho byća a traća na swojim „póstnje“.
Sym woměrje wolił a hišće ženje njejsym w swojim dotalnym žiwjenju tak zajimowany mjena kandidatow, mi znatych a njeznatych, čitał a so zdobom wjeselił, zo jich mamy. Kajki pisany so tu wobraz wobeju Łužicow wotbłyšćuje a wšitke politiske prudy do wšoserbskeho swětła zjednoćeja. Ju! – přiznawam –, to bě radosć.
