Kritiske prašenja njewitane
„Přestań so hłupje prašeć!“. Tole sym sej jako dźěćo stajnje zaso naposkać dyrbjał, sym-li dorosćenym ze swojej wćipnotu čuwy rubił. Pozdźišo słyšach, zo hłupych prašenjow poprawom scyła njeje, skerje hłupych wotmołwow. Njech je, kaž je. Mje zaběra přeco hišće prašenje, na kotrež mi hač do dźensnišeho hišće nichtó wotmołwił njeje: Wotkal bjerjemy milinu, hdyž smy lěta 2038 – po atomowych – tež poslednju brunicowu milinarnju w Němskej zawrěli? Móže mi snano něchtó pomhać?
Štóž so w interneće z tutym prašenjom zaběra, dóstanje wězo wotmołwy. Na kóždu třěchu solarnu připrawu a do kóždeje zahrody wětrnik! Naprodukowanu milinu składujemy potom w hoberskich baterijach, dokelž wšak móže so stać, zo raz wětřik njeduje a w nocy je tež zwjetša ćma. Nimo toho produkujemy z tutej ekologiskej milinu telko wodźika, zo so jenož tak kuri, a hotowe.
Zhromadnjeso lěpje radźi
Hdyž po puću z awtom abo kolesom trochu dokładnišo dolěwa a doprawa hladaš, móžeš druhdy z kože wujěć. Při pućach a w přirowach wuhladaš nastajnosći někajki njerjad, kiž tam njesłuša. To su prózdne cigaretowe tyzy runje tak kaž plastikowe nopaški za kofej, zapakowanski material z McDonaldsa, sektowe, palencowe a winowe bleše a bohužel hišće wjele wjace čapora. Mi kóždežkuli zrozumjenje pobrachuje, zo je něchtó z awtom po puću, wokno dele pušći a swój njerjad prosće bjez přemyslowanja nabok ćisnje, cyle pod hesłom „Štož njewidźu, mje njestara“.
Žadyn chaos prošu!
Zwjazkowy zarjad za wustawoškit (BfV) njewidźi tuchwilu žane pokazki, zo měła so skupina „Poslednja generacija“ jako ekstremistiska zastopnjować. Tole rjekny zawčerawšim prezident BfV Thomas Haldenwang. Na tym tež fakt ničo njezměni, zo skupina zdźěla samo kriminelnje agěruje.
Kónc lěta 2021 załožena skupina je loni 24. januara prěni raz w Berlinje přijězdy k awtodróham zahaćiła. Po tym slědowachu nimale wšědnje tajke blokady kaž tež protesty w muzejach, stadijach abo na lětanišćach wšelakich městow. Aktiwisća žadaja sej mjez druhim, zo nimaja so fosilne maćizny za produkciju energije wužiwać. Z „ciwilnej njeposłušnosću“ woni zwjazkowe knježerstwo nuzuja, wjace za škit klimy činić.
Zežeru projekty struktury?
Hdy by změna strukturow z hórnika pinčnika sčiniła, štož je konsekwenca propagowaneje transformacije stareje industrije do łahodneho turizma, bychu ludźo z hłowu wili. Što pak přidatne spěchowanje ze strukturow našeho narodneho žiwjenja sčini? Serbske institucije hižo nětko dosć dorosta njenamakaja a w kubłanišćach pobrachowaceho personala dla z wučbu klaca. Ale lěto wot lěta nastawa wjac projektnych dźěłowych městnow – wšo dohromady w běhu połdra lětdźesatka wjac hač sto połnych dźěłowych městnow ze srědkow „serbskeje změny strukturow“. Z tym je implozija institucionelnych strukturow předprogramowana. Je najwjetši čas, w chaosu bjez plana kmanu strukturu tworić.
Wo skutkownosći zapřijećow
Srjedu stej dwě němskej politiskej akterce, kotrejž so na „mjezynarodnym parkeće“ hibatej – wonkowna ministerka Annalena Baerbock (Zeleni) a ministerka za wuwiće Svenja Schulze (SPD) – směrnicy jeju koncepta „feministiskeje wonkowneje politiki“ zjawnosći předstajiłoj. Je to pospyt, dotal dosć abstraktne wopřijeće skonkretizować. Słowo feminizm je jara sylne a zdobom specifiske słowo, wšako je po cyłym swěće historisce z hibanjom žonow wo runoprawosć wusko zwjazane. Wočakowanja žonow na politiku pod tajkim postulatom su potajkim wysoke. Zo je wotpowědna realna wonkowna politika woprawdźe chětro „worjech“, dyrbješe Annalena Baerbock sama jara spěšnje dožiwić. Lońše podawki w Iranje pokazachu: Hladajo na brutalne postupowanje islamskeho stata přećiwo žonam, kotrež po smjerći Mahsy Amini za swoje prawa demonstrowachu, njebě wonkowna ministerka kmana, tutym skutkownu pomoc poskićić. Nimo werbalneje solidarizacije njeje za škit abo podpěru protestowacych Irančankow ničo zeskutkowniła.
Logika bróni za měr njedosaha
Dźensa, na dźeń dokładnje před lětom, je prezident Putin ruske wójsko do susodneje Ukrainy pochodować dał. W Europje je agresija bjez runjeća po Druhej swětowej wójnje wudyriła. Wona je wulku militarizaciju zbudźiła, štož mjenowaše zwjazkowy kancler Scholz „přewrót časow“. Wójna je, dokelž je politika zaprajiła. Znowa jedyn lud wo swobodu swojeje domizny wojuje.
Z tym wšěm dyrbja ludźo na europskim kontinenće a tež we Łužicy wuwiće nazhonić, kotrehož bychu so mnozy radšo wzdali. To njepłaći jenož za ludnosći w Ukrainje načinjene njesměrne horjo. Hłuboko potrjechene su zdobom maćerje, mandźelske a swójby, kotrychž synow, mužow a nanow je ruski prezident na njetrjebawšim bitwišću zwonka kraja do smjerće pósłał. Je tež młodych łužiskich maćerjow, kotrymž strach wo swoje dźěći spać njeda. Wšako nichtó njewě, hač so inferno bróni, na kajkežkuli wašnje, hišće dale do směra na zapad njewupřestrěje.
Wobnowjena normalita
Silwester so wšudźe a druhdźe zaso mjetajo tolerje za krošikami praskaše, zo so někotremužkuli mjezwoči zaswěći. Ptači kwas wotmě so w Serbach znowa na połnych žurlach, a tele dny wjercholi „pjaty počas“ při Čornym Halštrowje runje tak kaž podłu Ryna po zwučenym wašnju jako masowy spektakl ze zjawnej žlokańcu inkluziwnje zdźěla komatoznych konsekwencow. „Normalita“ je so potajkim po wšěm zdaću nawróćiła. Charakteristisce za tajkule „normalitu“, to knježi wědomostny konsens mjez sociologami, etnologami a (kulturnymi) antropologami, su rituale. Tele wopřijeće njewoznamjenja jenož z nažel nadal přewšo prezentneho, hdyž nic samo přiběrajcy rozšěrjaceho so eurocentristiskeho wida „obskurne“ praktikowanje tradicijow někajkich prawobydlerjow Awstralskeje, Brazilskeje abo Namibije, ale wopisuje powšitkownje rutiny wšěch móžnych towaršnostnych worštow, skupinow kaž tež jednotliwcow po cyłym swěće.
Dwójne měritko humanitarnosće
Dominowaca powěsć w tutych dnjach je katastrofa zemjerženja w turkowsko-syriskej pomjeznej kónčinje. Ličba smjertnych woporow z kóždym dnjom stupa – tuchwilu je jich 21 000. Horjo ludźi, kotřiž su přežiwili – a kiž nětko w rozpadankach za swojimi lubymi pytaja –, je za nas njepředstajomne. Tući nadźiju, zo je pod rozwalinami zaryty lubowany čłowjek tola hišće žiwy, spušćić nochcedźa. Čim wažniša je spěšna pomoc – kóžda hodźina je rozsudna.
Dohromady 45 statow so na najwšelakoriše wašnje na humanitarnej pomocy wobdźěluje. Tuta pak ćeče wosebje na jednu stronu wot katastrofy potrjecheneje kónčiny – na turkowsku. Tež němske knježerstwo je hnydom po zemjerženju turkowskemu statej bjezposrědnju pomoc přilubiło a je wuchowanske jednotki do kraja pósłało. Nastupajo hnydomnu pomoc za Syrisku pak rěkaše w knježerstwowej zdźělence, „zo je z Organizaciju zjednoćenych narodow (UNO) w kontakće...“ Němska pozicija je symptomatiska w skupinje pomhacych krajow. Po zdaću eksistuje dwójne měritko, kotrež rozsud za spěšnu humanitarnu pomoc wowliwuje. Čehodla?
Wopominać, zo njebychmy zabyli
Dźensa wopominamy wuswobodźenje koncentraciskeho a zaničowanskeho lěhwa Auschwitz před 78 lětami kaž tež wšitke wopory nacionalsocialistiskeho namócneho knjejstwa. 27. januar je naš narodny wopomnjenski dźeń. Składnosć to, zjawnje, ale tež wosobinsce zhladować na młódše stawizny, na jednanja, kotrež přeco hišće wšu našu zamóžnosć předstajenja překročeja. Runje tohodla je njeparujomne, zo we wopominanju zdobom na nadawki přitomnosće a přichoda dźiwamy.
Prěni nadawk kubłanja je tón, so wo to starać, zo so Auschwitz ženje njewospjetuje. Tele znate zwěsćenje Theodora W. Adorna měri so we wobydlerskej towaršnosći na kóždu jednotliwču a kóždeho jednotliwca z nas. Z teje přičiny je tutón pomjatny dźeń dorazne žadanje, być a wostać stražliwi. Wopomnjeće na ludomordarstwo na europskich Židach, horjo milionow ludźi, kotrež je nacionalsocialistiske namócne knjejstwo ze swojim čłowjekow hidźacym rasowym błudom na Europu a tamniše dźěle swěta přinjesło, sej pomina, hižo spočatkam kóždehožkuli tajkeho stracha rozsudnje znapřećiwić.
Swójsku poziciju njewosłabić
Zakomdźenja so lědma hnydom wuskutkuja. Lěta so minu a nadobo zrawi dopóznaće a signalizuje, zo njebu něšto chutnje wzate, ale na dołhu ławku sunjene a na kóncu zabyte. Podobnje ma so to z rozsudom serbskich gremijow za wot dźěłoweje skupiny „Korporacija zjawneho prawa“ 2011 namjetowany model, kak hodźało so zastupowanje serbskich zajimow naslědnje polěpšić. Puć do přichoda měješe tehdy model 2 pokazać, „Přeorganizacija załožby a skrućenje Domowiny“.
Tajke po mnohich lětach zrawjene dopóznaće je, zo dyrbi struktura Załožby za serbski lud hinaša być. Serbja sami trjebaja wjace wliwa, měli jako wuraz samopostajowanja wo swojich naležnosćach sami rozsudźeć. A Zwjazk, Sakska a Braniborska tele rozsudy w dohladowanskim gremiju přewodźeja a kontroluja.
