Na mnohich serbskich polach aktiwny a wuspěšny
Zawěsće je sej dźensa Choćebužan Werner Měškank ze swojej partnerku Justynu ze škleńčku sekta k swojim 65. narodninam připił. Kurator w Choćebuskim Delnjoserbskim muzeju smě ze spokojnosću na zajimawe a mnohostronske žiwjenje zhladować.
Wo dialektice tradicije
Tydźenja su krótkostudiju „Ludowe wuměłstwo jako serbska moderna?!“ na digitalnej nowinarskej konferency předstajili. Hłownje wusměrja so studija na to, najprjedy raz zběrać, što wšo su lajscy wuměłcy w NDRskim času nadźěłali a hdźe wudźěłki dźensa namakaš. Dalše prašenje bě estetiskeho razu, mjenujcy, kajki inowatiwny potencial wone maja a kak hodźi so dźensa na tradiciju nawjazać. Předstajili su mjez druhim tekstilne přikłady, kotrež zwjazuja tradicionalne rjemjesło kaž módroćišć abo wušiwanje z modernej modu.
Do imersijeza dorosćenych inwestować
1 000 nowych delnjoserbšćinu rěčacych w Delnjej Łužicy hač do lěta 2040, to je wizija iniciatorow projekta „Zorja“. Cordula Ratajczakowa je so ze sobuiniciatorom Gregorom Kliemom rozmołwjała.
Kak sće ideju projekta zrodźili?
G. Kliem: Projekt SMiLE ameriskeho Smithsonian a Serbskeho instituta, na kotrymž sobu dźěłach, je mje za rěčnu rewitalizaciju sensibilizował. We wobłuku tohole projekta wobdźělištaj so Šarlota Kušcojc a Maksimilian Hasacki na konferency w Kanadźe. Wonaj nawróćištaj so z tójšto idejemi a dopóznaćom: Imersija – tež za dorosćenych – je jenički puć za nas w Delnjej Łužicy, dokelž rěč w swójbach hižo dale njedawaja. Z přikładom je nam imersiski program za mohawkšćinu w Kanadźe, z kotrehož iniciatorom smy styki nawjazali. Tam so dorosćeni w tak mjenowanych rěčnych domach dlěši čas do rěče a kultury zanurjeja. A za tónle swój „job“ woni tež pjenjezy dóstawaja.
Njeje to tróšku dźiwne ludźi za to płaćić, zo woni rěč wuknu a nałožuja?
Wójna traje mjeztym 20 lět
Wot zjawnosće lědma hišće wulce wobkedźbowane je zwjazkowe knježerstwo před něšto dnjemi wobzamknyło, zasadźenje Zwjazkoweje wobory w Afghanistanje wo dalše lěto hač do kónca januara 2022 podlěšić. Smy so mjeztym hižo na to zwučili, zo knježerstwo to w mjenje bóle prawidłownych wotstawkach čini. Přihłosowanje zwjazkoweho sejma je tak derje kaž wěste. Směmy potajkim z toho wuchadźeć, zo za tónle „dyrdomdej“ wudatym dźesać miliardam eurow dalše miliardy k tomu přińdu. Dotal je wjace hač połsta němskich wojakow w kraju pod Hindukušom „padnyło“.
Dźeń modlenja we Wojerecach
We wjace hač 170 krajach swěta swjeća wěriwi dźensa dźeń modlenja. Hesło dnja rěka: „Na čo twarimy?“ Kraj, kotremuž je dźeń wěnowany, je kupowy stat w Pacifiskim oceanje Vanuatu. Heike Krupka je sobuorganizatorka Ewangelskeje Janskeje wosady Wojerecy-stare město. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Hodźi so dźeń najebać koronu přewjesć?
H. Krupka: Haj, dźensa w 19 hodź. we Wojerowskej Janskej cyrkwi su kemše. Dalše za seniorow, kotrež mějachu so popołdnju wotměć, bohužel wupadnu, kaž tež zhromadna jědź za kraj typiskich jědźow po kemšach. Seniorow chcemy na wječornu bohosłužbu wotewzać a zaso domoj dowjezć. Přihotowanski kruh nawjeduje Ursula Philipp, hudźbny nawod ma Ilona Seliger.
Kotry zaměr ma dźeń modlenja?
„... hdyž sy raz ryć započał ...“
Swobodnje skutkowacy hudźbny redaktor Sebastian Elikowski-Winkler wěnuje so w aktualnym, tež w mediatece přistupnym rjedźe Serbskeho rozhłosa sćelaka RBB němskim komponistam, kotřiž su serbsku ludowu hudźbu wuměłsce adaptowali. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Elikowski-Winklero, kak sće mysličku zrodźił, połhodźinske wusyłanja wo poměrnje njeznatym kapitlu hudźbnych stawiznow zwoprawdźić?
S. Elikowski-Winkler: Tydźenske tematiske hudźbne wusyłanje dźě je kruty podźěl našeho programa. Myslach sej, zo so tema dosć derje hodźi – runje tež, dokelž ludźo zwonka fachowych kruhow přewjele wo tym njewědźa. Zo je na přikład Jean Kurt Forest „Suity na serbske ludowe spěwy“ spisał, dźensa skerje mała horstka wě. Zo chowaja so w Němskim rozhłosowym archiwje nahrawanja mjenowanych twórbow – tajke připosłucharjam předstajić je žro rjadu „Mjez přiswojenjom a eksotizmom: Serbske temy w hudźbje“ –, je hišće mjenje ludźom znate. A hdyž sy raz ryć započał, so cyle wot samo dźeń a wjac zajimawostkow wukopa.
Wuměłstwowa rada trěbna
Kak ma ze Serbskim ludowym ansamblom po wotchadźe tuchwilneje intendantki Judith Kubicec 31. julija dale hić? A što sej sobudźěłaćerjo přeja? Wo tym je so Cordula Ratajczakowa z předsydu zawodneje rady Handrijom Henčlom rozmołwjała.
Před lětom smy wo problemach mjez sobudźěłaćerjemi SLA a intendantku rozprawjeli. Kak spokojom sće, zo wona dom wopušći?
H. Henčl: Smy spokojom, zo so intendanca Judith Kubicec 31. julija kónči, dokelž je wona wulke šmjaty do domu přinjesła a dokelž njeje nam wozjewiła, što chce. Je nam jenož prajiła, što nochce. Čakamy dźensa hišće na jeje koncept. Za paradoksne mam wuprajenje direktora Załožby za serbski lud Jana Budarja, kiž je so za jeje pokiwy za dalše wuwiće domu dźakował. Kajke spomóžne poručenja móže intendantka instituciji dać, w kotrejž je zwrěšćiła? To njerozumju. Kotre poručenja móhli to być? Fakt je, zo nimamy nawodu orchestra, a wot 31. julija njezmějemy tež žanoho nawodu chóra. Měnimy, zo ma Andreas Pabst tutu funkciju dale wukonjeć.
Tajki luksus sej radšo njedowolić
Kubłanski a pedagogiski personal zakładnych a spěchowanskich šulow nětko přećiwo koronawirusej šćěpić, to ma sakska strowotniska ministerka Petra Köpping za zmysłapołne z widom na wotewrjenje šulow a dźěćacych dnjowych přebywarnjow. Za to poskića so šćěpiwo jendźelsko-šwedskeho předewzaća AstraZeneca. Ministerka wo tym rěči, zo su za wony serum dale swobodne šćěpjenske terminy, tohodla su so rozsudźili z mjenowanym kruhom wosobow do šćěpjenja prioritneho schodźenka 2 zastupić.
Wakcin AstraZeneca jara derje před ćežkim schorjenjom bjezdwěla škita. Ludźi pak njeje tónle ryzy fakt dotal přeswědčił. Woni maja zamylace ličby nastupajo skutkownosć před wočomaj, kotrež pozdatnje sugeruja, zo byštej tamnej tuchwilu w našim kraju zasadźenej šćěpiwje firmow BionTech/Pfizer a Moderna skutkownišej byłoj. Fachowcy rěča hižo wo „wopačnym twjerdźenju, zo budu pozdatnje podležane šćěpiwa runje tam zasadźene, hdźež su nuznje trěbne“.
Dowol při wodźe dźeń a woblubowaniši
Idylisce wosrjedź chójnoweho lěsa wupřestrěwa so na dwěmaj hektaromaj campingownišćo při Slěbornym jězoru. Stajni dowolnicy pochadźeja samo z Regensburga, Bremena a Čěskeje. Tež hosći z Drježdźan, Pirny a Freiberga tam kóžde lěto witaja, měni jednaćel campingownišća Falk Nowotnick. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Je lěto 2020 zhubjene lěto?
F. Nowotnick: Ně. W aprylu a přez jutry drje njemóžachmy žanych hosći witać, ale ze 170 stajnymi wopytowarjemi smy so fairnje dojednali. Najebać to, zo njejsu tu přebywać móhli, njetrjebachmy jim žane pjenjezy wróćo płaćić. To bě jara solidariske rozrisanje. W juniju, juliju a awgusće bě situacija wo wjele lěpša, dokelž bě campingownišćo dospołnje wuknihowane. Nimo toho mějachmy tu mnohich dnjowych hosći. Nazyma bě zaso trochu měrniša. Najebać pandemiju móžachu spokojom być, byrnjež so tu mjenje ludźi hač hewak kupało.
Kak sće nowe lěto zahajili?
Wužiwataj měra rodźitaj ideje
Hosćency a hotele su dale zawrjene, a to drje tež jutry, na čož maja so tohorunja serbscy hosćencarjo nastajić. Milenka Rječcyna je so z mějićelku Budyskeho hosćenca „Wjelbik“ Moniku Lukašowej rozmołwjała.
Jutry, tak rěka tuchwilna informacija, drje budu hosćency a hotele zawrjene. Kak Wy to posudźujeće?
M. Lukašowa: Njemóžu rjec, hač mam rozsud za špatny abo dobry. Njeliču z tym, zo budźemy jako gastronomojo swoje hosćency prjedy wotewrěć směć hač loni po prěnim lockdownje, hačrunjež by to rjenje było. Ličba na koronawirus schorjenych pak je nětko wjetša hač w samsnym času loni.
Maće we „Wjelbiku“ móžnosć, hosći pod hołym njebjom posłužować?
M. Lukašowa: Dotal njejsmy tajki poskitk měli. Loni, jako bě po prěnim lockdownje móžno zaso wotewrěć, mějachmy za to plan. Potom pak bě telko dźěła, zo njejsmy ideju zwoprawdźili. Nětko so wospjet z njej zaběramy. Dyrbimy pak wočaknyć, kak so situacija wuwije.
Hdyž čłowjeka ničo njehoni, ma wón chwile rozmyslować. Maće ideje za čas po koronje?
