Z wudaća: štwórtk, 13 apryla 2017

Drježdźany (SN/MiR). Frakcija Lěwicy je je wčera w Sakskim krajnym sejmje ze statistiku Lipšćanskeje uniwersity překwapiła. Z njeje wuchadźa, zo bě so 58 młodych ludźi w zymskich semestrach 2014/15 (26), 2015/16 (14) a 2016/17 (18) wo studij wučerstwa za serbšćinu prócowało. To by po­trjebu zaručiło. Jeno 16 młodostnych (6/3/7) pak bě studować započało. Ministerka za kultus Brunhild Kurth (CDU) zwurazni na prašenje zapósłanca Hajka Kozela (Lěwica) za „zastaranjom z wučerjemi w serbskorěčnym rumje“ wčera w krajnym sejmje, zo chce Sakska po­trjebu wučerjow serbšćiny z pomocu přidružnikow a wukrajneho personala, předewšěm z Čěskeje, zaručić. Dale Kurth rjekny, zo poda so hač do lěta 2025 ně­hdźe sto serbskich wučerjow a šulskich nawodow na wuměnk. „Nastupajo wulku di­skrepancu mjez požadarjemi wo serbske wučerstwo na jednym boku a woprawdźitej ličbu započatkarjow wotpowědneho studija na tamnym pak ministerka přičinu mjenować njemóžeše“, praji zapósłanc Hajko Kozel.

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowa kanclerka Angela Merkel (CDU) je deficity w někotrych zwjazkowych krajach w boju přećiwo terorej kritizowała. Bohužel mamy „jara wšelaki niwow zakonjow w jednotliwych krajach“, rjekny Merkel nowinarjam. Kraje dyrbjeli na tym dźěłać, samsny wěstotny niwow docpěć. Tak njejsu prewentiwne naprawy, kaž wobkedźbowanje potencielnych teroristow, we wšěch zwjazkowych krajach dowolene.

Přećiwnicy w dźěle haćeni

Berlin (dpa/SN). Přećiwnicy wustawoweje reformy w Turkowskej dyrbja so we swojim wólbnym boju z masiwnymi haćenjemi a mylenjemi bědźić. Tole rjekny nowinarjam nawoda skupiny wólbnych wobkedźbowarjow Organizacije za wěstotu a zhromadne dźěło Michael Link. Tak je prawo zhromadźowanja po lońšim wojerskim puču chětro wobmjezowane. Tež rozprawnistwo njeje wuwažene. Nimo toho tójšto politikarjow w jastwje sedźi. Turkojo rozsudźa jutry njedźelu wo nowej wustawje, kotraž ma móc prezidenta Recepa Tayyipa Erdoğana zesylnić, prawa parlamenta pak w dalokej měrje­ wobmjezować.

Rekordny niwow pjenjez

Na nowej železniskej čarje mjez Běłej Wodu a wuhladnej wěžu wot dźensnišeho parne ćahi jězdźa. Zajimcy maja wot jutřišeho hač do póndźele składnosć, nimale tři kilometry­ dołhu čaru na kromje Wochožanskeje wuhloweje jamy wuspytać. Je to narunanje­ historiskeje hlinoweje železnicy, kotraž bě Běłowodźansku cyhelnicu zastarowała­. Brunicoweje jamy dla su ju kónc lěta 2013 zawrěli. Foto: Joachim Rjela

Washington (dpa/K/SN). Do wólbow bě Donald Trump trubił, NATO je „přežita“; za njeho jako prezidenta je wona „twjerdźizna“ w boju přećiwo terorizmej. Po wopyće­ generalneho sekretara Jensa Stoltenberga mjenuje Trump NATO „baštu­ měra a wěstoty“. Wón chce z druhimi krajemi hromadźe dźěłać, zo by so alianca zesylniła. Zdobom tamnych zwjazkarjow znowa napomni, spjelnić financne­ winowatosće. 2014 bě NATO wobzamknyła, zo kóždy čłonski kraj w běhu lětdźesatka wudawki za zakitowanje zwyši na znajmjeńša dwaj procentaj bruttoprodukta. Nimo USA, Wulkeje Britaniskeje, Grjekskeje, Estiskeje a Pólskeje pak to wšitke tamne zanjechuja.

Z awtom nana je wosomlětny w staće USA Ohio swoju štyrilětnu sotru k McDonald’s dowjezł. Tam popřeštaj sej cheeseburger, doniž přiwołana policija njepřijědźe. Policistam hólc rozłoži, zo bě z pomocu interneta sam nawuknył z awtom jězdźić. A na Youtube je tajke filmy stajnje zaso hladał. Swědcy wobswědčichu, zo bě hólc na dwaj kilometraj dołhej čarje wšitke wobchadne předpisy dodźeržał, hdźež dyrbješe štyri křižowanišća a železniski přechod přeprěčić.

Dohromady 1,4 miliony eurow su ze sławneje Trevi-studnje w Romje wuća­hnyli. Telko pjenjez su turisća jenož w lěće 2016 do jednoho ze symbolow italskeje stolicy mjetali. Tole je pomocna organizacija Caritas wobkrućiła, kotrejž pjenjezy kóždolětnje přewostajeja. Nama­ka­- li su eura runje tak kaž dolary a japanske yeny, ale tež wjele awstralskich dolarow.

Moskwa (dpa/K/SN). Ruska chce, zo so pozdatne nałožowanje jědojteho płuna w Syriskej z neutralneje strony přepytuje. W tym je sej wona z USA přezjedna, praji wonkowny minister Sergej Lawrow po rozmołwach z ameriskim kolegu Rexom Tillersonom. Jasnosć dyrbi so wo tym docpěć, štó je za to zamołwity. USA winuja jednorje knježerstwo Bashara al-Assada. Ruska wuswětla to z bombardowanjom składa bróni milicy Islamski stat přez syriske lětadła. Byrnjež tež po Tillersonowym wopyće poćahi mjez Ruskej a USA dale diferencne byli, stej wobaj­ krajej zwólniwej je znormalizować, rjeknyštaj jeju wonkownaj ministraj na nowinarskej konferency.

Karlsruhe/Dortmund (dpa/SN). Zwjazkowe statne rěčnistwo nima dotal žanych dopokazow, zo je po bombowym nadpadźe na mustwowy bus koparjow Borussije Dortmund zajaty Irakčan na njeskutku wobdźěleny był. Najebać to su sej dźensa oficialnje žadali, zo měł 26lětny dale w jastwje wostać, dokelž je prawdźepodobnje čłon milicy Islamski stat (IS). Pječa bě wón w Iraku nawoda bojoweje jednotki IS był. Při nadpadźe na bus BVB su wutoru wječor tři bomby rozbuchnyli. Při tym staj so zakitowar BVB Marc Bartra a policist zraniłoj.

Po informacijach statneho rěčnistwa bě so podhladny lěta 2014 w Iraku milicy IS přizamknył. Wón rozkazowaše tam skupinu dźesać wojowarjow. Tući mějachu nadawk, zawlečenja, wudrěwanja a wotprawjenja přihotować.

Nadźijomnje wostanje młoda lipa dalše lětdźesatki młódna a zelena, kaž to ludowy spěw wopisuje. Njech swědči wo Serbach wosrjedź němskorěčneho ruma w Budyskim powołanskošulskim centrumje. Wot wčerawšeho tam lipa na to pokazuje, zo zdobywaja sej na fachowej šuli za socialnu pedagogiku młodźi a starši Serbja wědu a dokonjanosće za to, zo bychu lubosć k rěči a narodej přichodnym generacijam do wutroby kładli. Horstka serbskich wučerjow a wukubłacych wě na so skedźbnjeć. Na jednym boku su to wosebje dobre wukony serbskich šulerjow, štož sej mnozy nošerjo dźěćacych přebywanišćow za młodych ludźi waža. Na tamnym boku je to kulturne dźěło na fachowej šuli, mjez druhim w chórje. Za kóždy program tón tež serbski spěw nazwučuje. To cyle jednorje k tomu słuša. Toho su sej wšitcy přezjedni, nawodnistwo šule, wučerjo a šulerjo. Milenka Rječcyna

Přepytowanska komisija ma nowu wersiju wo lětadłowej katastrofje

Waršawa. Hotowa to bomba na róčnicy lětadłoweje katastrofy w Smolensku: Znjezboženje pólskeje knježerstwoweje mašiny 10. apryla 2010 bě wuslědk bomboweho atentata. To je přepytowanska komisija noweho pólskeho narodnokonserwatiwneho knježerstwa oficialnje wozjewiła. K tomu běchu zastupnicy medijow minjenu póndźelu na wulku žurlu Wojerskeje techniskeje akademije we Waršawje prošeni. Tam pokazowachu jim film, kotryž podawki woneho dnja a rozbuch bomby napodobnja.

Při zražce knježerstwoweho lětadła bě před sydom lětami 96 pasažěrow žiwjenje přisa­dźiło, mjez nimi tehdyši prezident Lech Ka­czyński, dwójnik nawody knježer­stwoweje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosława Kaczyńskeho.

Strasbourg (dpa/SN). Europske sudnistwo za čłowjeske prawa je Ruskej ćežke zaprajenje při krawnej dramje zastajencow w osetiskim Bjeslanje wumjetowało. Sudnicy w Strasbourgu su Moskwu zasudźili, 409 woporam cyłkownje nimale tři miliony eurow wotškódnjenja płaćić. Při islamistiskim terorowym nadpadźe lěta 2004 na šulu w Bjeslanje bě wjace hač 330 ludźi žiwjenje přisadźiło, mjez nimi 180 dźěći. Sudnicy wěstotnym mocam wumjetuja, zo njemějachu krizowy management a zo su ćežke brónje kaž kanony tankow, granato- a wohnjomjetaki zasadźili, jako zastajencow namócnje wuswobodźichu. Wusud njeje hišće doskónčny.