Z wudaća: štwórtk, 20 julija 2017
EU hrozy Pólskej z negatiwnymi wuskutkami
Brüssel/Waršawa (dpa/SN). Komisija Europskeje unije je pólske knježerstwo namołwjała, dwělomnu justicnu reformu njezwoprawdźić. „Najnowše naprawy zamołwitych strach za prawniski stat hišće raz zesylnjeja“, rjekny wiceprezident Frans Timmermans w Brüsselu. Dyrbjeli-li zakonje płaćiwosće nabyć, by komisija hnydom reagować dyrbjała. Timmermans w tym zwisku rjekny, zo móhła komisija prěni króć w stawiznach jednanje po artiklu 7 zrěčenja EU nałožić. Tón předwidźi jako najhóršu sankciju, čłonskemu statej EU w padźe „ćežkeho a trajneho ranjenja“ w zrěčenju zakótwjenych zasadow prawo hłosowanja sćazać. To by so za Pólsku „jara negatiwnje wuskutkowało“.
Zwjazkowa kanclerka Angela Merkel (CDU) je hižo wutoru, z pólskim statnym prezidentom Andrzejom Dudu telefonowała. Při tym rěčeštaj tež wo „prawnostatnych prašenjach“, kaž rěčnik knježerstwa Steffen Seibert zdźěli. Nadrobnosće dowěrliweje rozmołwy wón njemjenowaše. Přiwšěm Němska poziciju EU wuraznje podpěruje.
Wulka wjetšina za mjeńšiny
Kiel (SN/JaW). Nowy Schleswigsko-holsteinski krajny sejm wupraji so za dalšu podpěru wobydlerskeje iniciatiwy Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) Minority SafePack. Kaž krajny sejm informuje, su zapósłancy wčera w Kielu wotpowědnu próstwu wšitkich frakcijow a stron jednohłósnje wobzamknyli.
„Mjeńšinowa politika njesmě so z bulom měnjatych so politiskich wjetšin stać“, potwjerdźi Birte Pauls (SPD). Iniciěrowałoj běštaj próstwu frakcija SPD a jednotliwy zapósłanc mjeńšinoweje strony SSW Lars Harms. „Mjeńšiny trjebaja spušćomnosć, kontinuitu a wěstotu“, podšmórny Pauls. Tež knježerstwowa koalicija z CDU, Zelenych a FDP próstwu podpěruje. Ministerski prezident Daniel Günther (CDU) mjenowaše iniciatiwu FUEN „jednu z najwažnišich solidarnych akcijow europskich mjeńšin zašłych lětdźesatkow“. Zdobom namołwješe wón wšitkich wobydlerjow kraja, na akciji so wobddźělić.
Ideje za region a Europu
Uniwersita Viadrina w Frankfurće nad Wódru wuznamjenjena
Frankfurt n. W. (RD/SN). Europska uniwersita Viadrina w Frankfurće nad Wódru wuwiwa so dale a bóle na wusahowace žórło idejow za Braniborsku, Němsku a Europu. Jako najlěpšu wysoku šulu 2017 w Berlinsko-braniborskim wubědźowanju „kowarnja idejow“ su kubłanišćo minjeny tydźeń w Berlinje – po lětomaj 2014 a 2015 – mjeztym třeći króć wuznamjenili.
Wotum złožuje so na předewzaćelske namjety, kotrež běchu studenća Viadriny zapodali. Zajimawe na tymle prěnim městnje je, zo móžeše tale uniwersita jako duchownowědomostne kubłanišćo ryzy techniske uniwersity přesćahnyć.
Jedyn z dobrych přikładow studentskich inowacijow Viadriny je app „Interfriends“ Olega Kerskena, z kotrejž móža so migranća z domoródnymi k zhromadnemu sportowanju abo k zarjadowanjam zetkawać. Kersken, kiž z Frankfurta nad Mohanom pochadźa, bě na němsko-pólskej šuli we Waršawje maturu złožił. Zo by swoju ideju zwoprawdźić móhł, je mjeztym z třomi sobudźěłaćerjemi w Frankfurće nad Wódru swójsku firmu załožił.
Zjawnje namołwjeć
Za sport a dźiwadźelenje so horił
Spěšnje je so zrudźaca powěsć po Serbach roznjesła, zo je znaty Worklečan Jurij Bětka wutoru nimale 80lětny zemrěł.
Krótko do kónca Druheje swětoweje wójny je 17. nowembra 1938 we Worklecach narodźeny Jurij Bětka do tamnišeje šule zastupił. Po wójnje wučachu tam předewšěm tak mjenowani nowowučerjo, mjez nimi Marja Žurowa a Józef Bajtl. Wot 7. lětnika chodźeše Jurij w durinskim Heiligenstadće do šule.
Po złoženju matury 1956 dźěłaše najprjedy na Kamjenskim zarjedźe za wuměrjenje kraja. Tehdy je tež hač do hód 1958 w prěnim mustwje SJ Hórki kopańcu hrał. Po ćežkej chorosći dyrbješe z aktiwnej kopańcu přestać. Je pak jako sudnik w prěnjej wokrjesnej klasy hwizdał.
Wot lěta 1960 do 1963 je so na inženjerskej wysokej šuli w Drježdźanach na inženjera za wuměrjenje kraja kwalifikował. Po tym dźěłaše hač do 1987 w Budyšinje. Powědaše mi jónu, kajke wužadanje to za nich bě, jako dyrbjachu při twarje tehdyšeho wysokodoma wěže za lifty na milimeter dokładnje wuměrić.
Na Šumawje wjelki zachadźeli
Praha (ČŽ/HJS/K/SN). Nětko su tež na Šumawje (Böhmerwald) prěni raz wjelki zachadźeli. Nadpadnychu na pastwišću narodneho parka w susodstwje Bayerskeje wjetše stadło wowcow, z kotrychž su 19 zakusali a dalše zranili. Štyri wowcy su zhubjene. Njezranjenej wostałoj stej jenička wowca a boran, rjekny mějićel stadła Tomáš Rychecký. Stadło z boranom sewjerofriziskeje rasy a 30 wosebitymi wowcami dyrbješe jemu być zakład za plahowanje wjele mloka dawaceho skotu. Nastata škoda wučinja něhdźe 4 000 eurow, kotruž dóstanje zarunanu.
Naměstny šef Narodneho parka Šumawa Martin Starý rěči wo „nowym nazhonjenju“. W kónčinje sto lět žanych wjelkow było njeje, ale wone su „wažny wobstatk přirody“. Zo njeby k dalšim stratam mjez wowcami dóšło, chce Čěska nětko elektriske płoty testować a z nimi stadła lěpje škitać, hłownje w nocy. Zarjadnistwo narodneho parka je wočakowało, zo wjelki prjedy abo pozdźišo „zasahnu“, po tym zo běchu w měrcu powostanki wjelčicy z Bayerskeho lěsa našli.
