Z wudaća: štwórtk, 25 awgusta 2016

Dotal je 247 mortwych a móhło jich hišće wjac być

Rom/Berlin (dpa/K/SN). Zemjerženje w nocy na srjedu w srjedźnej Italskej ma nětko tola rozměry tragedije. W nocy je ličba smjertnych woporow dale rozrostła. Ciwilny škit rěči wo 247 mortwych. Ma wšak so za to, zo je woporow hišće wjele wjac. „W Amatrice mamy tuchwilu hižo 200 ćěłow“, rjekny měšćanosta. Městačko bě wosebje potrjechene.

Tele zemjerženje je mjeztym runje tak zahubne, chiba hišće hrózbniše hač wone w aprylu 2004, kotrež bě L‘Aquilu zapusćiło. Tehdy zahiny 200 ludźi. Spočatnje so nadźijachu, zo nětčiše zemjerženje samsny wuskutk njenabudźe. Ministerski prezident Matteo Renzi bě wšak při swojim wopyće hižo spomnił, zo budźe najskerje jara wjele mortwych.

Sy-li mjez Małym Wjelkowom a Słonej Boršću po puću, dyrbiš tak a tak na wobchad kedźbować, dokelž po tymle puću wopytowarjo prazwěrjenca přijědu. Tele dny pak tam mnozy napadnje pomału jězdźa a šiju naćahuja, zo bychu skrótka na nastawace nowe zachodne twarjenje pra- zwěrjenca pohladnyli. Mitozeum, kaž dom mjenuja, je woprawdźe njewšědny, a to w dwójnym zmysle. Wonkowna forma zda so kaž ze sciencefiction-filma być. Tři wulke kuple, zdźěla mjez sobu zwjazane, maja dźělenje bańkow a tak zakład žiwjenja symbolizować. Tajkule ideju dyrbiš najprjedy raz měć! A kak ju zwoprawdźeja, je runje tak njewšědne, mjenujcy z woclowej konstrukciju a folijowymi zawkami, kotrež pozdźišo z powětrom naduja. Štóž je trochu twarsce zajimowany njech jeno z puća šiju njenaćahuje, ale sej raz bliže dojědźe a přez dźěry twarskeho płota pohladnje. To so wudani! Marian Wjeńka

Praha (dpa/K/SN). Čěska stolica je dźensa stacija kanclerki Angele Merkel (CDU) na jeje tydźenskej pućowanskej misiji po Europje. W jednanju z premierom Bohuslavom Sobotku dźěše wo migrantsku krizu a wo přichod Europy po britiskim rozsudźe za brexit. Nimo toho wopyta Merkel w Praze-Dejvicach Čěski institut informatiki, kybernetiki a robotiki, hdźež wu­wi­waja awtonomne (myslace) robotery.

New York (dpa/SN). W syriskej wobydlerskej wójnje je knježerstwo w Damaskusu znajmjeńša dwójce chemiske brónje zasadźiło. Teroristiska milica Islamski stat je znajmjeńša jónu žonopowy płun wužiwała. Tole zwěsća UNO w swojej dźensa předstajenej rozprawje. Bjezstrašnostna rada bě sej přepytowanje žadała, po tym zo běchu loni w syriskej prowincy Idlib slědy jědojteho płuna našli.

Kabul (dpa/SN). Při bombowym nadpadźe w sewjeroafghaniskej prowincy Balkh su dźensa štyri wosoby žiwjenje přisadźili. Nadpad měrješe so na čłonow prowincneho parlamenta, kaž rěčnik policije zdźěli. Minjenu nóc běchu so třo wojowarjo talibanow do Ameriskeje uniwersity w stolicy Kabulu zadobyli a dwanaće ludźi morili. Mjez nimi bě sydom studentow a profesorow.

Zo je w Delnjej Łužicy ličba dźěći, młodych holcow, žonow, towarstwow a kulturnych skupin přiběrała, kotrež so na małych a wjetšich swjedźenjach serbsku narodnu drastu w najwšelakorišich wariantach woblěkaja, je tež zasłužba šwalčow a krawcow, kotřiž drastu šija abo wuporjedźeja. Tuchwilu je jich hišće šěsć šwalčow, mjez nimi tež někotři w młódšich lětach. K nim je dotal słušał krawc Herbert Jacobick. Wón je 14. awgusta po ćežkej chorosći krótko do swojich 76. narodnin zemrěł. Minjeny pjatk pochowachu jeho na Bórkowskim kěrchowje. Něhdźe 250 ludźi je njeboćičkeho na poslednim puću přewodźało. Mjez tymi, kotřiž jemu poslednju česć wopokazachu, běchu zastupnicy Domowinskeje župy Delnja Łužica, Choćebuskeje Domowinskeje skupiny, Zwjazka serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow kaž tež Drastoweho a domizniskeho towarstwa w Bórkowach, kotrež bě Jacobick lěta 1992 sobu załožił.

Rěčespytnik a farar Jan Chojnan narodźi so wčera před 400 lětami we Wikach (Petershain)­ swójbje fararja duchowneho Jura­ Chojnana. Po wopyće gymnazijow w Choćebuzu, Budyšinje a we Wrócławju pućowaše wón jako šolar po Słowakskej, hdźež sej dalše słowjanske rěčne znajomosće přiswoji. Wot lěta 1630 do 1635 studo­waše we Wittenbergu teologiju a na­stupi po tym swoje prěnje farske městno w Slopišćach (Schlepzig). Po šěsć lětach powołachu Chojnana za wyšeho fararja w Lubnjowje, hdźež hač do smjerće 1664 skutkowaše. W Slopišćach a Lubnjowje jeho dźensa zjawnje wopominaja, wšako ma wulku zasłužbu wo serbske pismowstwo. 1650 dokónči Chojnan swoje najwuznamniše dźěło „Linguae Vandalicae“ z prěnjej serbskej gramatiku a z delnjoserbsko-łaćonskim słownikom. Dźěło wosta nje­ćišćane, rukopis pak bu wjacekróć wotpisany, tež w Serbskim instituće chowatej so wotpiskaj. Michał Hórnik je dźěło Choj­nana přeslědźił a hódnoćeše je takle: „Po Jakubicy, Molleru, Tarje, Warichiusu a Martiniju je to šesta nam zdźeržana serbska kniha.“ Manfred Laduš

Jörg H. Schröder słuša k iniciatoram a nošerjam Ćernjawcyneho statoka we Wujezdźe­ pola Bukec. Cordula Ratajczakowa­ je so z Waldorfskim pedagogu, wučerjom eurytmije a prašanym docentom antropozofije rozmołwjała.

Kak chceće Ćernjawcyny statok wozrodźić?

J. Schröder: Tule ma nastać městno strowoty a hojenja, na kotrymž ludźo zhromadnje bydla a wuknu. Ludźo, kotřiž maja ćělne abo tež hinaše problemy a trjebaja pomoc. Přirodna wokolina ma tomu runje tak tyć kaž strowe zežiwjenje a terapeutiske hladanje. Rozdźěl mjez priwatnym a njepriwatnym so zhubi. Dołhodobnje budu tule tež někotři z nas w starobje bydlić.

Njebojiće so hoberskeho předewzaća? Ležownosć ze štyrjomi wulkimi twarjenjemi ma nimale 10 000 kwadratnych metrow. Kak projekt financujeće ?

We Wujezdźe wobnowjeja burski statok po antropozofiskich idejach

Kóń na dworje je to prěnje, štož widźu. A před zachodom do domskeho dźěći we wulkim basenku lóštnje hejsuja. Je lěćo, a na starym štyristronskim statoku we Wujezdźe (Breitendorf) njezetkawawaja so jenož dorosćeni na dwutydźenskim lětnim campje. Nětko, popołdnju po swačinje, woni dale na domje dźěłaja. Wšako je nimale wšudźe wulke twarnišćo. Lěkar z Drježdźan rozłožuje něhdyšej čłonce Kurta Masuroweho orchestra, kak ma z njebozowej mašinu platy na sćěnje přičinić, wučer z Bad Sassendorfa rozkładuje złotnikarskej mišterce, kak dyrbi wottokowa roła wupadać, a w zadnjej stwě klepataj mužej stary wobmjetk z wjercha. Wučer je z Mannheima přišoł, zo by pomhał, a to tež financnje. Budyšanka pokazuje, kotre sćěny je hižo z hlinu wobmjetała. „Smy dwór Ćernjawcyny statok pomjenowali, dokelž chcemy jón kaž ćernjawku ze spara wubudźić“, powěda Jörg Schröder, jedyn z iniciatorow a nošerjow projekta.

Jako dr. Hannes Wieting w NDRskim času medicinu studowaše, wón wukubłanje na tři lěta přetorhny, nic pak njedo­sahaceho wukona dla. „Šulska medicina njeje mje přeswědčiła, rozhladowach so za alternatiwami“, praji rodźeny Drježdźanjan, kiž dźensa na tamnišej Nowej Waldorfskej šuli kaž tež w Janusza Kor­czakowej spěchowanskej šuli jako šulski lěkar skutkuje. „Mój jandźel je mje tam wjedł“, 52lětny rozjasnja, „zastupuju takrjec terapeutiski element. Hladam, zo so dźěći ćělnje a dušinje derje wuwiwaja, to je najwažniše.“