Z wudaća: pjatk, 19 meje 2017

Marko Wjeńka

Jako słyšach prěnju narěč Martina Schulza jako kanclerskeho kandidata SPD a jeho žadanje za wjace socialnej sprawnosću w Němskej, sej prajach: Saperlot, tón pak je zmužity! Schulz chce so wo socialnu sprawnosć starać? To je wšeje česće hódne. W poslednjej konsekwency pak to rěka, zo dyrbi wone reformy, kotrež bě jeho předchadnik Gerhard Schröder jako „Agendu 2010“ swój čas zhromadnje ze Zelenymi přetłóčił, zaso rewidować.

Wysokošulski zakoń polěpši wuměnjenja studentam wučerstwa

Drježdźany/Budyšin (SN/MiR). Zajimcy za studij wučerstwa, kotřiž serbšćinu wobknježa, změja přichodnje lěpše šansy, w předmjetach z numerusom claususom studować. Zakoń wo přizwolenju wysokošulskeho studija, kotryž je sakski parlament tónle tydźeń wobzamknył, twori za to dobry zakład. Zakoń ma wot 1. awgusta 2017 płaćić.

W paragrafje 6 je nětko jasnje zapisane, zo maja zajimcy za studij wučerstwa dopokaz pohłubšenych znajomosćow serbskeje rěče při požadanju předpo­łožić. Zdobom maja sakske wysoke šule a uniwersity wobkedźbować artiklej 6 a 11 wustawy, kotrejž rjadujetej prawa Serbow w swobodnym staće.

Předsyda Domowiny Dawid Statnik ma změnu zakonja za wažny krok do praweho směra. „Smy so mnohe lěta prócowali, wjace zajimcam přistup k studijej wučerstwa zmóžnić. Mam zaćišć, zo su politikarjo spóznali, zo njehodźi so potrjebje wučerjow hižo hinak wotpowědować.“ Zdobom Statnik z toho wuchadźa, „zo so najebać jednorišu imatrikulaciju na zwučenej wysokej kwaliće wukubłanja wučerjow ničo njezměni“.

W Europje je 60 milionow ludźi, přisłušacych jednej z něhdźe 400 awtochtonych mjeńšin. Mnozy z nich pak njemóža swoju rěč a kulturu hajić, kaž mamy to w Serbach za samozrozumliwe.

Cluj-Napoca (SN/BŠe). Europska woby­dlerska iniciatiwa Minority SafePack je mjeńšinam šansa, mjenowany njedostatk wotstronić. Fachowcy su w iniciatiwje naprawy a prawniske móžnosće zdźěłali, zo móhli mjeńšiny mjez druhim swoje regionalne rěče škitać a spěchować. Lěta 2013 bě Europska komisija iniciatiwu wotpokazała. Zastupjerjo mjeńšin a Federalistiskeje unije europskich mjeńšin (FUEN) pak dale wojowachu a zapodachu skóržbu Europskemu sudnistwu w Luxemburgu. ,,Dialog na jednej runinje bě trěbny. Mějachmy sebjewědomja dosć naležnosć dale šěrić“, zwurazni bywši předsyda FUEN Hans Heinrich Hansen wčera na kongresu awtochtonych mjeńšin, wotměwacym so w rumunskim Cluju-Napoce.

Budyšin (SN/CoR). Zo njezahorjeja so jeno dźěći, ale tež dorosćeni za bajki, bě wčera wječor w Budyskej Smolerjec kniharni pytnyć. Ćim bóle, hdyž jedna so wo knihu, na kotrejž stej dwě wuznamjenjenej wuměłči sobu skutkowałoj – basnica Róža Domašcyna a wuměłča-ilustratorka Jutta Mirtschin. Po knižnej premjerje w Budyskej šuli Marije Montessori započatk tydźenja je sej nimale 40 zajimcow wčerawše předstajenje nowostki LND „Das goldene Gut“ z wuměłčomaj lubić dało. Někotre z něhdźe 80 wobrazow, kotrež bě Jutta Mirtschin za knihu molowała, móžachu sej wopytowarjo jako originale wobhladać.

Kak radikalne a jakne serbske bajki druhdy su, demonstrowaše Róža Domašcyna čitajo. Mordarstwo, smjerć hłowneho rjeka město zbožowneho wukónca a strašne chłostanja su připosłucharjo wčera dožiwili. Na prašenja lektorki, jednaćelki LND Marki Maćijoweje, kak bě so maćiznje zbližiła, přizna tež Jutta Mirtschin, zo bě druhdy šokowana. „Słowo pak je něšto druhe hač wobraz. Chcych powabliwe, rjane ilustracije měć a tak wótremu tekstej něšto přećelne napřećo­ sadźić“, Jutta Mirtschin rozłoži.

Berlin (dpa/SN). Z raznišimi chłosta­njemi, efektiwnišim policajskim dźěłom a wjace prewentiwnymi naprawami chce zwjazkowe knježerstwo ličbu zadobywanjow do bydlenjow pomjeńšić. Wotpowědny naćisk zakonja rozłožichu dźensa w zwjazkowym sejmje. Po planach koalicije měli zadobywarjo přichodnje znajmjeńša lěto do jastwa, dotal jenož poł lěta. Policiju chcedźa lěpje wuhotować, zo móhli wjace skućićelow zwěsćić. Loni běchu jeno 16,9 procentow zadobywanjow wuswětlili. Kwotu chcedźa polěpšić.

Lutowanski program schwaleny

Athen (dpa/SN). Grjekski parlament schwali minjenu nóc nowy lutowanski program, kotryž ma knježerstwu pjeć miliardow eurow wunjesć. Za zakoń hłosowaše 153 zapósłancow knježerstwoweje koalicije, 128 parlamentownikow bě přećiwo tomu. Před parlamentom dóńdźe w samsnym času k namócnosćam mjez demonstrantami a policiju, po tym zo běchu chaoća z měrniweje demonstracije bencinowe bleše na policistow mjetali. Policija zasadźi na to sylzopłun.

Za Hannoverske wiki wabił

Bjez swěcy při kolesu je rubježnik poli­ciji runu smuhu do rukow jěł. 28lětny bě póćmje w Hammje po puću, jako jeho zastojnicy runje tohodla zadźeržachu. Zdobom pak spóznachu jeho jako ru­bježnika, kotrehož bě sudnistwo k třom lětam­ jastwa zasudźiło. K postajenemu terminej w jastwje wšak wón přišoł njebě, čehoždla za nim z wukazom zajeća pytachu. Policisća dowjezechu koleso­warja tuž direktnje do jastwa.

Z knihu je nócny portjej w hotelu w Aschaffenburgu­ wobrónjeneho rubježnika wućěrił. Skućićel bě 57lětneho po informacijach policije rano z dołhim nožom wohrozył. Jako jemu portjej rjekny, zo nima žane pjenjezy w kasy, ru­bježnik tež hišće spray na njeho pryskaše. To pak jemu njepomhaše: Nadpad­njeny hrabny sej knihu a ćisny ju za rubježnikom, kiž na to twochny.

Berlin (dpa/K/SN). Zlět do wyšin, jewjacy so Martinej Schulzej a SPD njeposrědnje po jeho nominowanju za kandidata na kanclerstwo, sćěhuje bolostny spad. Bychu-li w Němskej ludźo kanclera móhli direktnje wolić, by so 49 procentow za Angelu Merkel (CDU) rozsudźiło. Schulzej by jenož 32 procentow swój hłós dało. Srjedź apryla bě poměr hišće 46:40 był. W njedźelnym prašenju, koho byšće wolił, bychu-li njedźelu wólby zwjazkoweho sejma byli?, by CDU 38 proc. na­žnjała (+1), SPD 26 proc. (-1). Za AfD (-1) a FDP (+1) by dźewjeć procentow hłosowało, Zeleni bychu dale pola wosom procentow stali a Lěwica by so ze šěsć procentami (-1) spokojić dyrbjała. Institut Infratest dimap bě so 1 017 ludźi prašał.

Waršawa (dpa/K/SN). Zwjazkowy prezident Frank-Walter Steinmeier je dźensa Pólsku wopytał. We Waršawje zetka­ so ze swojim kolegu Andrzejom Dudu. Zhromadnje wopytaštej hłowje wobeju statow Waršawske knižne wiki, hdźež je Němska lětsa hóstny kraj. Naslědnje je so Steinmeier z ministerskej prezidentku Beatu Szydło rozmołwjał. Hinak hač jeho předchadnik Joachim Gauck, kiž bě Pólsku jako prěni wukrajny stat wopytał, dojědźe sej Steinmeier hakle­ dwaj měsacaj po nastupje za­stojnstwa do Waršawy. Po tym zo bě prawi­cowo-konserwatiwna strona Prawo a sprawnosć 2015 knje­žerstwo nastupiła, je bilateralny poměr napjaty.

Radwor (SN/MkWj). Měli Malešanska, Wulkodubrawska a Radworska gmejna přichodnje wušo hromadźe dźěłać a tak mjenowany komunalny zakładny centrum wutworić abo nic? Wo tym su wčera wječor na žurli Radworskeho hosćenca „Meja“ debatowali. Při tym so pokaza, zo su měnjenja w tymle prašenju dosć rozdźělne. Něhdźe 35 zajimcow bě na žurlu­ přišło.

Přiwisnicy tajkeho zwjazka, kaž Malešanski wjesnjanosta Matthias Seidel (CDU), běchu sej wěsći, zo dyrbja so gmejny zbližić, zo bychu so wulkim centram wobarali. Hewak změja wjesne kónčiny přichodnje hišće wjetše njelěpšiny. „Wy sće naši partnerojo“, wón přitomnym zastupnikam komunow přiwoła.

Hdyž za połdra miliona eurow nowu pěstowarnju twariš, směš z toho wuchadźeć, zo je wona tiptop w porjadku. Ale hdźež so dźěła, stawaja so zmylki. Zo je so tajki při „Chróšćan kołću“ z přenahłym při­jězdom stał, je mjerzace. Gmejna je sej za to­ w silwesterskej přiłoze Serbskich Nowin kaž tež na jolkaswjedźenju satiriske puki dóstała. Je tuž legitimne, zo so ludźo prašeja, štó da je wina na tymle zmylku. Tajke prašenje dyrbi dowolene być. Zo Chróšćanski wjesnjanosta na nje wčera žanu wotmołwu njewědźeše, trochu zadźiwa. Nadźijomnje móže to nachwatać. Zo pak dyrbi so wón tohodla přećiwo wosobinskim přisłodźenjam wobarać, a to hižo wjacore měsacy, runjewon wo křesćanskej lubosći k blišemu njeswědči. W Chrósćicach dyrbjeli kedźbować, zo sej swoju rjanu nowu pěstowarnju „špatnu njerěča“. Druhdźe bychu so wjeselili, bychu­-li tajku měli. Marian Wjeńka