13. julija 1946 wutworichu w Budyšinje při centrali Domowiny samostatny wotrjad Serbska młodźina (SM). Předsyda bu Jurij Brězan, jeho zastupnik Jan Šołta. Brězana běchu hižo 6. apryla za zamołwiteho za młodźinu postajili. Jako jeničku młodźinsku organizaciju sowjetskeho wobsadniskeho pasma běchu 7. měrca 1946 „Freie deutsche Jugend“ (FDJ) załožili. Kak k „Swobodnej němskej (wu­zběhnył – M. K.) młodźinje“ (SNM) stać, to běchu dołhe diskusije. Z aktow Serbskeho kulturneho archiwa wuchadźa, zo sej z němskeje strony tole žadachu: „Dale je nawjednistwo serbskeje młodźiny zawjazane přistupić FDJ.“ Jurij Brězan bě porno tomu pisał: „Kaž předstaja FDJ za němsku młodźinu narodnu organizaciju, tak chcemy my swoje narodne dźěło za sebje wobchować.“ Tak bě předwidźane, kónc awgusta 1948 w Delnim Wujězdźe załožić organizaciju „Serbska ludowa młodźina (SLM)“. Z němskeje a sowjetskeje strony to zakazachu. Centralny sekretariat Domowiny 29. septembra 1948 wobzamkny, zo ma so „dźěło mjez młodymi Serbami dospołnje FDJ přepodać“. Dokelž njebě wulki dźěl młodostnych z tym přezjedny, mnohe aktiwity wusnychu. Mikławš Krawc

Njedźelu, 7. julija 1946, krótko po připoł-dnju zetkachu so skupiny młodostnych z Radworja, Konjec-Šunowa a Pančic-Kukowa w Koslowje. Tam bu kónc apryla/spočatk meje 1945 w poslednich dnjach wójny wulki dźěl statokow zničeny abo sylnje wobškodźeny. Z dźěłowym zasadźenjom chcychu młodźi Serbja pomhać rozpadanki wotstronić. Na Kupkec ležownosći na róžku puća do směra na Ralbicy ­zaspěwachu dobrowólnicy z Delan najprjedy někotre serbske spěwy. Na to porěčeštaj krajny rada dr. Jan Cyž a nawoda młodźinskeho wotrjada Domowiny Jurij Brězan. Wobaj dźakowaštaj so za zwólniwosć k dźěłu. A hižo dachu so skupiny do dźěła: wotklepowachu cyhele, hromadźachu drjewo a wukonjachu wšelake dalše činitosće. Po Koslowje přewjedźechu tajke brigadowanja tež w Nowoslicach, Ralbicach, Róžeńće, Pěskecach, Zejicach a dalšich wsach. Mnohe dźěłowe-natwarne brigady nastachu. „Akciji Koslow“ přidružichu so dalše: „Wo naš wšědny chlěb“ abo wosebje „Twarimy Serbski dom“. Wo brigadowanju serbskeje młodźiny zestaja Jan Handrik dokumentaciju, za šule bu diaserija „Serbske natwarne brigady“ wudata. Mikławš Krawc

30. junija 1871 zemrě w Budyšinje wuběrna sopranistka Mathilda Fiedlerjowa. Wona bě młoda mandźelska wyšeho wučerja a hudźbnika Korle Awgusta Fiedlerja. Narodźiła bě so Mathilda jako dźowka fa­rarja Korle Emila Stangi 1840 w Čornym Chołmcu, hdźež bě nan wot lěta 1837 do 1879 z duchownym. Na dźesać jeho prědo­wanjow bu ćišćanych. Wón je tež serbsce a němsce basnił. Zběrka jeho lyriki „Zwjeselenje w duchownych kěrlušach a přełoženjach“ bu 1869 we Wojerecach ćišćana. Dźowka Mathilda bě wobdarjena sopranistka na serbskich spěwnych swjedźenjach w Budyšinje, wosebje za sola z oratorijow Korle Awgusta Kocora. Mathilda Stangec zalubowa so do dirigenta chóra Fiedlerja a wón do njeje. Fiedler pisaše za nju lubosćinske basnje we Łužičanu, a wona pěsnješe za njeho w Serbskich Nowinach. K jeju kwasej w oktobru 1869 wuńdźe wosebite kwasne čisło Łužičana. Poł lěta po porodźe prěnjeho dźěsća młoda mać nahle zemrě. Wudowc a nan wěnowaštaj zemrětej basnje. Ota Wićaz spisa wo Fiedlerjec mandźelskimaj powědančko „Wutrobine nalěćo Mathildy Stangec a Korle A. Fiedlerja“, ćišćane 1922 w Budyšinje a znowa w LND. Manfred Laduš

30. junija a 1. julija 1951 přewjedźechu w Bórkowach serbski kulturny swjedźeń. Bě to prěnje centralne zarjadowanje ­Do­mowiny w Delnjej Łužicy po wójnje. Pisali su tehdy wo 30 000 wobdźělnikach. (Za hosći z Hornjeje Łužicy drje bě jěz­ba z Choćebuza z wuskokolijowej ­železnicu nowosć.) Na manifestaciji na sportnišću najwjetšeje wsy republiki bě předsyda ministerskeje rady NDR Otto Grotewohl wosebity hósć. 800 młodostnych předstaji masowu scenu wo ratarskich dźěłach w běhu lěta. Choreografiju bě Sonja Šajbic zestajała, hudźbu Jurij Winar. Hólcy rejowachu w běłych košlach a ćmowych cholowach, holcy w štyrjoch wariantach narodneje drasty. Předstajenje sceny bě hłowna pruwa za wustup na festiwalu swětoweje młodźiny w Berlinje spočatk awgusta. Dalše wjerški w Bórkowach běchu program centralneho hornjoserbskeho chóra pod dirigentom Jurjom Winarjom, swjedźenski ćah ze sto čołmami po Sprjewi, wotkryće prěnjeje němsko-delnjoserbskeje wobchadneje tafle při wotbočce na wjesny dźěl Prize a stajenje narowneho pomnika za Marjanu Domaškojc w Cazowje. Mikławš Krawc