Fryco Latk

štwórtk, 06. februara 2020 spisane wot:
7. februara 1895 narodźi so pozdźiši grafikar a moler Fryco Latk blidarskemu mištrej w Nowej Wjesce pola Picnja. Wuměłsce nadarjeny Delnjoserb bě najprjedy ilustrator Choćebuskeje němskeje nowiny, a hižo tehdy zhotowješe tež rysowanki ze serbskej tematiku. Wot lěta 1922 studowaše na Weimarskej wysokej šuli wuměłstwa a zasydli so tam hač do smjerće 9. nowembra 1980 jako swobodny wuměłc. 1923 přistupi Zjednoćenstwu serbskich wuměłcow, wobdźěli so na jeho wustajeńcach a sta so jedyn z prěnich ilustratorow serbskich knihow. Znata je jeho grafika „Po jaja“ wo chodźenju mótkow po jutrowne dary. Wot nacijow bu wón antifašistiskeho nastajenja dla přesćěhany. Wot załoženja Koła serbskich tworjacych wuměłcow 1948 bě jeho čłon. Wěnowaše so sylnje swojoraznym wolijowym mólbam, tež wo delnjołužiskich krajinach. Jeho twórby běchu za čas NDR wot intelektualnych jara požadane. Njeboh kardinal Joachim Meisner wobsedźeše 14 jeho mólbow. Lěta 1980 spožčichu Frycej Latkej Wuměłstwowe myto Domowiny. W ródnej wsy dopomina na njeho pomnik/błudźenk. Manfred Laduš

Bjedrich Batš

póndźela, 27. januara 2020 spisane wot:

24. januara 1820 narodźi so wučer a misionar Bjedrich Batš korčmarjej w błótowskim Tšupcu. Wón studowaše na wučerstwo a skutkowaše jako tajki w Berlinje, hdźež jeho młoda mandźelska a mały synk nahle zemrěštaj. Po tajkim struchłym dóńće so Batš rozsudźi we wukraju misionować, mějo so po přikładźe bratra Hendricha. Tón bě tohorunja najprjedy wučerił, doniž njepósła cyrkej jeho po swójskej próstwje jako misionara do Indiskeje. Tam je w nadawku cyrkwje hač do lěta 1872 spomóžnje dźěłał. Po na­wróće wučerješe hač do smjerće 1898 w Choćebuzu.

Bjedrich Batš poda so tohorunja jako misionar 1846 z płachtakom do indi­skeho wulkoměsta Kalkutta. 38 lět bě tam na wsach mjez ludom Kolsow žiwy. 1884 nawróći so do Wjelikeho Wósenka (Groß Oßnig) pola Choćebuza. Do Misionskich powěsćow je wobšěrnje wo swojich dožiwjenjach a jězbach po Indiskej a wo žiwjenju w Kalkuće dopisował. Jako rukopis zawostaji wón jara­ wobšěrnu rozprawu wo swojim misionarstwje,­ wo pućowanjach a wo žiwjenju domoródnych ludźi. Na wopyće we wsy blisko Hamburga wón 1. januara 1907 zemrě. Manfred Laduš

Pawoł Lubjenski

pjatk, 24. januara 2020 spisane wot:

Pawoł Lubjenski bě so 25. januara 1895 blidarskemu mištrej Janej Lubjenskemu w Bukecach a jeho mandźelskej Mariji, rodź. Pecoldec z Njechornja, narodźił. Hólčec­ wotrosće w serbskej, křesćansko-rjemjeslniskej swójbje. Do šule chodźeše w ródnej wsy. Pola nana nawukny powołanje blidarja a sta so w lěće 1923 z blidarskim mištrom.

Pětr Elias Šěrach

srjeda, 22. januara 2020 spisane wot:
Wčera před 225 lětami zemrě po cyłej Němskej znaty knihićišćer a nakładnik Pětr Elias Šěrach w durinskim Rudol­stadće. 5. oktobra 1742 bě so wón jako syn fararja Hadama Zachariasa Šěracha w Malešecach narodźił. Bratr Pětra Eliasa bě Hadam Bohuchwał Šěrach, pozdźiši duchowny w Budyšinku kaž tež wustojny pčołar a přirodospytnik. Jeju dźěd pak bě 1656 w Křidole pola Kamjenca rodźeny pozdźiši farar Pětr Šěrach w Chrjebi, wótc sławneho Šěrachec rodu. Pětr Elias Šěrach nawukny powołanje knihićišćerja w Rudolstadće, sta so z najwuznamnišim a najwušiknišim ćišćerjom knihow swojeho časa a bě po cyłej Němskej znaty. Samo sławny Friedrich von Schiller jeho w swojich basnjach wuchwalowaše. Pětr Elias Šěrach bu z wulce připóznatym nakładnikom, kiž dóstawaše knihićišćerske nadawki z cyłeje Němskeje a samo ze susodnych krajow. Wón ćišćeše tež serbske knihi, mjez druhim nabožnu lekturu a w lěće 1773 nowonakład serbskeho wudaća Noweho zakonja kaž tohorunja někotre spisy wo Šěrachec swójbnych, na přikład za kwas swojeje maćerje-wudowy z duchownym Jenčom w Palowje (Pohla). Manfred Laduš

Wylem Nowy

srjeda, 15. januara 2020 spisane wot:

15. januara 1870 narodźi so Wylem Nowy do burskeje swójby w Bórkowach. Studowaše kaž jeho młódši bratr Hajno teologiju, a to w Halle a Berlinje. Po tym bě najprjedy sydom lět domjacy wučer w Podstupimje a sta so 1902 w hornjołužiskich Budestecach z duchownym. Šěsć lět bě farar w Ketlicach, doniž so 1910 zaso do Delnjeje Łužicy njenawróći. W Brjazynje fararješe sydom lět a po tym bě hač do smjerće 1. oktobra 1933 w Choćebuzu 17 lět farar Serbskeje klóšterskeje cyrkwje.

Hižo jako gymnaziast zhromadźi Nowy z Božidarom Šwjelu delnjoserbskich studowacych do 1891 wutworjeneho Zwěska serbskich pśijaśelow, kotrehož prěni předsyda wón bě. W Berlinje rozwučowaše studentow w delnjoserbšćinje. 1894 zastupi do Maćicy Serbskeje a předsydarješe wot lěta 1913 hač do smjerće Maśicy Serbskej.

Wylem Nowy pisaše wjele nabožnych nastawkow do Casnika a přinoški do Časopisa­ Maćicy Serbskeje, předewšěm nekrologi­ sławnych narodowcow, kaž na přikład­ Jana Bohumiła Nyčki a Kita Šwjele.­ 1897 bu jeho kniha „Krystusowe śerpjenje a wumrjeśe“ we Wojerecach ćišćana­. Manfred Laduš

Kónc z „Gustu“

póndźela, 06. januara 2020 spisane wot:
Bě to 3. januara 1970. Štwórć hodźiny do połnocy dósta lokomotiwnik na dwórnišću Błótowskeje železnicy w Choćebuzu signal k wotjězdej poslednjeho ćaha na kolijach ze šěrokosću 1 000 mi­limetrow. A jenož někotre mjeńšiny na wonym 4. januaru bě w Tšupcu posledni stop. Z tym skónči so wobchad „Bło­śańskeje zeleznice“, w Serbach jenož „Gusta“­ mjenowaneje. Za wažny transportny srědk běchu 1897 zakładny kamjeń za Tšupčanske dwórnišćo połožili. Lěto pozdźišo poswjećichu prěni, 80 ki­lometrow dołhi wotrězk wot Lubina hač do Bělina, wot Tšupca do Gójaca a wot Bělina do Luboraza a dale do Jamlic. Dospołnu­ čaru wot Lubina hač do Choćebuza přepodachu 7. decembra 1899. Z Bórkowskeje wokoliny jězdźachu do města na dźěło, na wiki atd. ludźo přez stacije Wjerbno-Rubyn-Góry-Brjazyna-Žylow. Najwjace Serbow nadobo drje transportowachu 27. julija 1951, jako jědźechu rejwarjo a rejwarki masoweje sceny na Bórkowski Serbski kulturny swjedźeń. Dźensa mnozy wobžaruja, zo „Gusty“ hižo njeje, by dźě to zajimawa atrakcija wosebje tež turistam była. Mikławš Krawc

Theodor Fontane

póndźela, 30. decembera 2019 spisane wot:

30. decembra 1819 narodźi so spisowaćel, basnik a žurnalist Theodor Fontane apotekarskej swójbje z hugenotskimi korjenjemi w Neuruppinje. Po wučbje apotekarja dźěłaše wón lětdźesatk w swojim powołanju. Wot lěta 1850 bě nowinar a spisowaćel, kiž sta so z naj­­wuznamnišim awtorom kritiskeho realizma a z demokratisko-humanistiskim powědarjom w druhej połojcy 19. lětstotka. Najprjedy je jako korespondent we Wulkej Britaniskej w duchu jendźelskeho liberalizma rozprawjał. Spisa tak 1860 „Jenseits des Tweed“ a „Z Jendźelskeje – Studije a listy wo Londonskich dźiwa­dłach a wuměłstwje“. Wot lěta 1860 bě w Berlinje přistajeny žurnalist za konserwatiwnu „Kreuzzeitung“. Za nju rozprawješe wo třoch wójnach Pruskeje 1864, 1866 a 1870/1871 za jednotu Němskeje. We wójnje přećiwo Danskej pisaše tež wo rozsudnej bitwje wo Düppelskich nasypach, kotrejež dobyće zmóžni 18. apryla 1864 rjekowstwo třoch wojakow 3. braniborskeho pioněrskeho bataljona. Zo pak běchu Wylem Lademann, Hanzo Kito a Korla Klinka, kotřiž nasypy rozbuchnychu a tak jich přewinjenje zmóžnichu, Delnjoserbja, rozprawjer njenaspomni.

Jan Wornar

wutora, 10. decembera 2019 spisane wot:
7. hodownika by Jan Wornar 85ćiny swjećił. Wón njebě jenož twórc dźěćaceje a młodźinskeje­ literatury, ale tež znata wosoba w serbskim sporće. W čěskich Warnoćicach njechodźeše wot lěta 1947 do 1949 jenož na kopańcu mustwa Hraničáři, ale zwučowaše w Sokole a wobdźěli so 1948 na Wšosokołskim zlěće w Praze. Po nawróće do Łužicy bu 1951 z wolejbulowym mustwom Budyskeje Serbskeje wyšeje šule sakski młodźinski mišter. W ródnych Hórkach słušeše k załožićelam sportoweje jednoty. Kopańcu hraješe wón za Hórki, SWŠ Budyšin a za serbsku wubranku studentow. We wolejbulu je za Rotaciju Budyšin a Ralbičansku šulu mocy měrił. Ze šulskim mustwom doby 1986 sokołski turněr wo pokal Domowiny. Wornar měješe podźěl na nastaću rjaneho stadiona w Hórkach a při přewjedźenju sportowych a kulturnych swjedźenjow župy „Michał Hórnik“. Po studiju w Lipsku bě wón wot 1959 sportowy wučer na Budyskim Serbskim wučerskim wustawje, po 1962 na Serbskej polytechniskej wyšej šuli města, po přesydlenju do Noweje Wjeski w Ralbicach. W lěće 1993 słušeše k załožićelam noweho Serbskeho Sokoła. Jan Wornar zemrě 20. meje 1999. Mikławš Krawc

Jan Arnošt Frajšlag

pjatk, 22. nowembera 2019 spisane wot:
Wón je wusko ze serbskej hudźbu zwjazany, Jan Arnošt Frajšlag. Runje dźensa před 150 lětami narodźi so wón jako syn žiwnosćerja a korčmarja w Debsecach. Lěta 1890 sta so wón z wučerjom a skutkowaše jako tajki hač do swojeho wuměnka w lěće 1932 w Hornjej Hórce. Nimo wučerjenja pak wěnowaše so Frajšlag tež hudźbje. Nimo němskeho muskeho chóra w Hornjej Hórce najwjedowaše wón tež měšany chór serbskeho towarstwa Łužica we wsy. Kaž wjacore žórła rozprawjeja, bě wón „płódny komponist němskeje a serbskeje wokalneje hudźby“. Hišće dźensa stej jeho „Krasna družka witam tebje“ a „Łužica moja“, kotrejž zhudźbni wón 1926, mjez serbskimi chórami woblubowanej. Prěnju z wobeju muski chór Delany jako muskochórowu sadźbu rady do swojich programow zapřijima. Doskónčny nastork komponować bě Frajšlagej zetkanje ze serbskim hudźbutwórcom Jurjom Pilkom. Jan Arnošt Frajšlag zemrě 8. apryla 1951 w Hornjej Hórce. Jeho row w Budestecach hižo njeje. Tež ródny dom w Debsecach wjac njesteji. W Hornjej Hórce pak dopomina na njeho dwurěčna tafla při bywšej šuli – dźensa zarjad gmejny –, kotruž tam 2011 připrawichu. Janek Wowčer

Arnošt Lodni

póndźela, 18. nowembera 2019 spisane wot:
Zasłužbny nawoda Bukečanskeje šule, kantor a kěrlušer Arnošt Lodni zemrě 13. nazymnika 1969. W Psowjach bě so žiwnosćerskej swójbje 17. měrca 1878 narodźił. Po studiju na Budyskim krajnostawskim wučerskim seminarje wučerješe najprjedy we Wóslinku, Klukšu a Łupoji. Wot lěta 1913 bě Maćicar, wučer a kantor w Bukecach, hdźež sta so 1920 ze šulskim nawodu. Tehdy je čitanku „Kwětki“ sobu zestajał, bě pokładnik Zjednoćenstwa serbskich wučerjow a čłon dohladowarskeje rady Serbskeje ludoweje banki. Skutkowaše w Bukečanskim serbskim towarstwje a je Domowinski zlět 1926 we wsy sobu organizował. Wuběrnje dirigowaše Lodni wosadny chór, kotryž je 1922 samo w Čěskej spěwał. Nacisća wotsadźichu jeho jako šulskeho nawodu zasadźenja za serbstwo dla a dokelž njebě do hitlerskeje strony zastupił. Hnydom po wójnje podawaše Lodni zaso serbsku wučbu a bě hač do renty znowa direktor šule. Hač do lěta 1967 je wosadny chór dirigował a po lěće 1945 tež chór Domowin­skeje skupiny. Je kěrluše zeserbšćił a sam pěsnił, kotrež w Bukečanskej cyrkwi za­nošowachu, a spisa wšelke serbske spěwy a basnje. Manfred Laduš

nowostki LND