Michał Wjerab
póndźela, 19. septembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
16. septembra před 150 lětami narodźi so w Chelnje wyši wučer a muzejownik Maćicy Serbskeje Michał Wjerab jako syn bura. Wón wopyta w Budyšinje Tachantsku šulu a Katolski wučerski seminar a započa w Zdźěri swoju pedagogisku słužbu. Wot lěta 1892 do 1920 wučerješe na Tachantskej šuli a bě potom dwanaće lět jeje nawoda. 1895 zastupi Wjerab do Maćicy Serbskeje. Wón bě jeje pokładnik a měješe jako zarjadnik tež čestnohamtsce jeje ležownosć ze Serbskim domom na Lawskich hrjebjach na starosći. Zaběraše so z kulturnostawizniskimi temami. Dopisowaše do Katolskeho Posoła za rubriku „Z cyrkwje a swěta“ a do časopisa Łužica. Z jeho pjera su „Serbski dom“, „Čornobóh – prastare mjeno abo snadź wupłód romantiskeje doby?“, „Stawizny serbskeje Łužicy“, „Wućahi z protokolow Maćicy Serbskeje“ a zeserbšćenje ruskeje bajki „Maruška“. Za protyku Krajan bě kalendarij zestajał. Wjerab bě čłon TCM a je 1902 sobu Budysku „Jednotu“ załožił, kotrejež pokładnik bě. Zemrě 2. měrca 1932 w Zhorjelskej chorowni a bu na Budyskim Mikławšku při zapadnej muri blisko rozwalinow Próšneje wěže pochowany.
Manfred Laduš
Jurij Hajna
póndźela, 12. septembera 2022
spisane wot: Jurij Łušćanski
Wuměłski moler Jurij Hajna słuša do generacije prěnich profesionalnych kubłanych serbskich molerjow a tohodla je bjez dźiwa, zo je jeho mjeno mjez załožerjemi Zjednoćenstwa serbskich wuměłcow (1923). Po zakazu skutkowanja (1937) słušeše k znowazałožerjam Koła serbskich tworjacych wuměłcow (1948). Po studiju na wuměłstwowej akademiji w Drježdźanach słužeše Jurij Hajna jako wojak-moler w Prěnjej swětowej wójnje, a to wosebje w Ruskej. Stipendij Drježdźanskeje akademije zmóžni jemu přebywanje w Italskej, hdźež zezna swoju pozdźišu mandźelsku. W Italskej kaž tež po nawróće 1933 do domizny předstaji a wuznamjeni so předewšěm jako krajinar a portretist. Kedźbyhódne su tež jeho ćišna. Krajiny z Italskeje su zwjetša akwarele, serija wosom napohladow na Budyšin su mólby. Wobraz Miny Witkojc je w Serbskim muzeju a portret dekana Jakuba Skale w Tachantskim muzeju w Budyšinje wustajenej.
Narodźił je so wuměłski moler Jurij Hajna 11. septembra 1877 we Wjerinej chěžce w Budyšinje, wčera před 145 lětami, a lětsa před 70 lětami, 6. septembra 1952, wón w Budyšinje zemrě.
Jurij Łušćanski
Jan Wawer
pjatk, 02. septembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
Farar Jan Wawer bě so 28. žnjenca před 350 lětami jako syn roboćanskeje swójby w Mješicach narodźił. Wobdarjenemu hólcej zmóžni so, Budyski gymnazij wopytać a potom w Lipsku teologiju studować. 1702 bě w Bukečanskej wosadźe prědar a šěsć lět po tym bu za fararja w Bukecach ordiněrowany. Dwaceći lět fararješe we wsy pod Čornobohom. W tutym času bu tule nowy Boži dom natwarjeny. Jan Wawer je so jara za serbsku kulturu, pismowstwo a nabožinu w maćeršćinje, tež zwonka wosady, zasadźował. Prěnje serbske ewangelske spěwarske je 1710 jako jedyn ze štyrjoch duchownych zestajił. 1716 bě wón druhi nakład spěwarskich z přidatnymi kěrlušemi wudał. Tohorunja je kěrluše přełožił. W najnowšich ewangelskich spěwarskich z lěta 2010 steji jeho přełožk „So Bohu přeco dźakujće“. Wawerowa najwjetša zasłužba bě, zo je zhromadnje z Janom Langu, Janom Běmarjom a Matejom Jokušom 1728 cyłu ćišćanu bibliju zeserbšćił. „Augsburgske wěrywuznaće“ je přełožił, basnił je hłownje we łaćonšćinje. Wón zemrě 6. meje 1728. Jemu postajichu narowny pomnik při Bukečanskej cyrkwi. Jeho syn Jan Křesćan bě tohorunja farar w Bukecach. Manfred Laduš
Michał Kokla
wutora, 30. awgusta 2022
spisane wot: Manfred Laduš
Wjelelětny zapósłanc Sakskeho krajneho sejma Michał Kokla zemrě 29. žnjenca 1922 w Chrósćicach. „Bě Serb z dušu. Kokla njeje so bojał tež krute a razne słowa rěčeć.“ Tak wuchwaleše farar Jurij Delan jeho w nekrologu. Kokla narodźi so 25. winowca 1840 we Worklecach jako syn wulkobura a bě wot lěta 1847 w Chrósćicach doma. Kokla-Lisak bě kubler a zastupnik serbskich wulkoburow, předewšěm katolskich, a 33 lět zapósłanc konserwatiwneje frakcije krajneho sejma. W lěće 1909 doby we wólbnym boju z podpěru tež jednorych Serbow přećiwo kandidatej ryćerkublerjow Brühlej. Kokla bě předsyda konserwatiwneho Wjesneho wólbneho towarstwa a wot njeho sobuzałoženeju towarstwow „Serbosław“ a „Jednota“. 17 lět bě jeho předsyda. Za dźiwadło Jasčanskeje „Bjesady“ je přihotował kruchaj „Dźěd Jakub“ a „Nowe korčmarstwo“. Hižo 1875 porěča wón sobu na 1. schadźowance serbskich studentow w Chrósćicach. Wot lěta 1881 bě z Maćicarjom. 1913 pak wustupi přećiwo młodej Domowinje. W nowembru 1918 podpěraše a podpisa žadanje swojeho kolegi-zapósłanca Arnošta Barta za statnym zawěsćenjom narodnych prawow Serbow. Manfred Laduš
Arnošt Krygar
štwórtk, 25. awgusta 2022
spisane wot: Manfred Laduš
Farar Arnošt Krygar narodźi so 18. žnjenca před 175 lětami jako syn duchowneho Hendricha Awgusta Krygarja w Poršicach. Z Krygarjec swójby pochadźeše šěsć fararjow a třo kantorojo. Po maturiće na Budyskim gymnaziju studowaše Arnošt Krygar w Lipsku teologiju a bě potom najprjedy domjacy wučer w Durinskej a wot lěta 1874 wuwučowaše na Budyskim wučerskim seminarje. 1877 bu přistajeny jako duchowny w Kamjencu, po tym w Budyšinku a wot lěta 1886 do 1914 bě z fararjom w ródnej Poršičanskej wosadźe. Chorosće dla poda so na wuměnk do Budyšina a wupomhaše tam składnostnje jako duchowny. Zemrě patoržicu 1923 w sprjewinym měsće. Wot 1889 bě z čłonom Maćicy Serbskeje a tři lěta je zhromadnje z fararjom Michałom Domašku časopis Misionski Posoł redigował. Farar Arnošt Krygar je wo serbskich kěrlušerjach slědźił a pisał, serbske modlitwy hromadźił a tójšto swojich wuběrnych prědowanjow zestajał. Spisał je „Serbsku kěrlušowu konkordancu abo klučik serbskim spěwarskim“, na čimž je wjele lět dźěłał. „Zapisk serbskich prajidmow“ swojeho 1858 w Poršicach zemrěteho nana je wón rozšěrjał. Manfred Laduš
W Juhosłowjanskej
wutora, 26. julija 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
Po tym, zo bě nazymu 1946 prěnja brigada serbskeje młodźiny pod nawodom Pawoła Nalija při železniskej čarje Brčko-Banovići dźěłała, dósta centrala Domowiny, a nic Berlin, přeprošenje na dalšu zhromadnu akciju z młodostnymi wjacorych krajow. Na namołwu přizjewi so 26 serbskich hólcow a dwanaće serbskich holcow za wuprawu do wot wójny chětro škodowaneho južnoeuropskeho kraja. 26. julija poda so 38 wosobow ličaca brigada z cyłkownje 30 wsow na dołhu a dosć wobćežnu jězbu. Hakle po dwanaće dnjach na twjerdych deskach nakładneho wagona docpěchu cil. Za čas jězby njebě ani prawidłowne zežiwjenje wěste. W Juhosłowjanskej dźěłachu młodźi Serbja při twarje železniskeje čary Šamac-Sarajewo. Wšědnje po třihodźinskim kubłanju podachu so wšitcy na zdźěla dwuhodźinski puć k dźěłowemu městnu. Potom šěsć hodźin ćežko dźěłachu, zwjetša z jednorymi techniskimi srědkami. Kolije kłasć při horcoće bě wulke wužadanje. Na kóncu dósta serbska skupina wysoke statne wuznamjenjenje: Rjad dźěła 1. rjadownje.
Prěni wustup Sokoła
pjatk, 22. julija 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
Składnostnje 60. róčnicy załoženja čěskeho Sokoła zarjadowa jeho Fügnerowa župa (pomjenowana po sobuzałožerju Jindřichu Fügneru) 22. a 23. julija 1922 w Mladej Boleslavje wulki sportowy swjedźeń. Na njón bě sej čłonow Budyskeje a Bukečanskeje jednoty Serbskeho Sokoła přeprosyła. 46 muži a žonow poda so tohodla na jězbu do susodneho kraja. Na prěnim dnju swjedźenja wustupichu mužojo z gymnastiskimi zwučowanjemi – prost(n)e mjenowane. To bě w stawiznach Serbskeho Sokoła prěni zjawny wustup. (Přispomnjenje: Doma w Serbach měješe Sokoł prěni zjawny wustup hakle w lěće 1924 w Chwaćicach). A po mužach so na iniciatiwu Alicy Smolerjec samo Sokołki zwažichu a prěni dźeń a potom přichodny dźeń hišće raz „w sokołskich drastach same wšelake wuhibanja“ předstajichu, kaž Serbske Nowiny 29. julija pisachu. Hosćo z Łužicy wobdźělichu so njedźelu, 23. julija, tež na swjedźenskim ćahu po měsće. Přitomna běše tohorunja skupina serbskich dźěći, kiž přebywaše w tutym času w prózdninskim lěhwje čěskeho Sokoła w bliskim městačku Bělé pod Bezdězem.
Jan Suchi
štwórtk, 21. julija 2022
spisane wot: Manfred Laduš
Pozdźiši serbski wučer, redaktor a zahority dźiwadźelnik Jan Suchi narodźi so 18. julija 1922 blisko Rólanow (Ruhland) serbskimaj staršimaj. Wón bě w Delanach wotrostł. W powójnskich lětach bě z brigadnikom Serbskeje młodźiny, nowowučer w Konjecach, Budyšinje a Rakecach. W Sulšecach namaka sej swoju mandźelsku, kotraž jemu šěsć dźěći porodźi. Syn Marko bě pozdźišo prěni direktor Załožby za serbski lud. Rady je Jan Suchi jako lajski dźiwadźelnik hrał. 1957 powołachu jeho za načolnika redakcije časopisa „Serbska šula“ a wón je sobu jako prěni so z njedosahacymi rezultatami we wučbje B-serbšćiny rozestajał. 1960 přistajichu jeho w Serbskim ludowym dźiwadle. Jeho wusahowaca róla bě ta knježeho pohonča Jana w hrě Jurja Brězana „Stara Jančowa“. Intendantka Berlinskeho ansambla Helene Weigel je jeho w tutej róli widźała a jako dźiwadźelnika přistajiła. W mnohich inscenacijach Brechtowych kruchow je wón wuběrnje sobu hrał. 1965 wróći so swójba zaso do domizny. Jan wučerješe w Sulšecach, je wuspěšnje Domowinskej skupinje předsydarił a bě župan Wojerowskeje župy. 2. nowembra 1983 Jan Suchi přezahe zemrě.
Herman Šleca
pjatk, 08. julija 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
7. julija 1892 narodźi so w Droždźiju Herman Šleca. Dr. Jan Cyž hódnoćeše jeho pozdźišo ze słowami „wučer, wědomostnik a organizator serbskeho towarstwoweho žiwjenja“. Wučer bě w Bukecach, po wupokazanju ze Serbow w šuli blisko Lipska (tam bu wjacore razy swojeho skutkowanja za serbstwo dla zajaty), po 1945 na serbskim gymnaziju we Warnoćicach. Z disertaciju wo Janje Pětrje Jordanje zdoby sej doktorski titul. Organizatorisce dźěłaše za wjacore towarstwa, tak jako sekretar Domowiny, wosebje pak zasadźowaše mocy za Serbski Sokoł. Bu sobuzałožer prěnjeje jednoty w Budyšinje w lěće 1920. Mjez 1923 a 1927 bě jednaćel Sokoła. Wot 1923 pisaše w Serbskich Nowinach w „Sokołskim kućiku“ trěbnu sportowu terminologiju a rozprawješe wo dźěławosći jednotow, wot januara 1923 wuchadźeše wokolnik „Sokołske Listy“ jako přiłoha. Wot lěta 1924 redigowaše Šleca „Sokołske Listy“ jako měsačnik. W lěće 1926 wuda mały „Sokołski spěwnik“, 1927 knižku „Prěkuš“ (Reck) jako nawod k zwučowanju. Wón organizowaše tež wjacore kursy za nazwučowarjow, funkcionarow, zajězdy a swjedźenje. Dr. Herman Šleca skónči 26. měrca 1948 swoje žiwjenje. Mikławš Krawc
Sokoljo w Praze
pjatk, 01. julija 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
K wjerškam skutkowanja Serbskeho Sokoła hač do lěta 1933 słuša wobdźělenje na IX. Wšosokołskim zlěće 1. do 6. julija 1932 w Praze. Delegacija 42 Sokołow a dźesać Sokołkow bu 2. julija na dwórnišću ze serbskej hymnu witana. 25 zwučowarjow předstaji na druhim dnju w Strahovskim stadionje wot Měrćina Mjeltki zestajanu scenu wo wojowanju Serbow wo swobodu. Před zwučowarjemi bě za chorhoju Hrodźišćanskeje jednoty dźesać žonow w narodnych drastach do stadiona zaćahnyło. Wo wustupje pisaše potom 4. julija Praska nowina Večer mjez druhim tole: „A hdyž přińdźe na hoberske zlětnišćo mała horstka Łužiskich Serbow ze swojej chorhoju a rěčnik wołaše ‚Zwučuja bratřa Łužiscy Serbja’, zaćahny do štwórće ... njezapřimliwe spodźiwanje ... A potom zarža přiklesk, dźesaći tysac přikiwachu z rubiškom 25 rjekam, kotřiž njeběchu so ničeho nastróžili, kotřiž běchu wšo woprowali, zo bychu so na sokołskim swjatku wobdźělić móhli.“ Serbja wobdźělichu so tohorunja na swjedźenskim ćahu po měsće a na dalšich zarjadowanjach.
