Wědomostnicy wuwiće wobwliwuja
Njedawna wuprawa delegacije Łužiskich Serbow do Waliziskeje je mjez wobdźělnikami trajny zaćišć zawostajiła. Dr. Fabian Jacobs z Budyskeho Serbskeho instituta je na někotre prašenja Milenki Rječcyneje wotmołwił.
Kak widźiće poskitk Domowiny, so pola druheje mjeńšiny rozhladować?
Dr. F. Jacobs: Sym jara dźakowny, zo smědźach jako zastupjer Serbskeho instituta skupinu přewodźeć. Předewšěm spodobał je so mi perfektny přihot programa. Tak bě móžno w krótkim času kompleksny dohlad do waliziskeje mjeńšinoweje politiki kaž tež do přichoda rěče a kultury dóstać.
Byšće sej dalše wuprawy přał a čehodla?
Rólu dodawarjow bóle wustajić
Na kóncu Smolerjoweho lěta je Měrko Šołta serbsku zjawnosć z nowym widom na Smolerjowe „Pěsnički“ překwapił. Cordula Ratajczakowa je so z publicistom-slědźerjom rozmołwjała.
Čehodla sće so z „Pěsničkami“ zaběrał?
M. Šołta: Hižo dlěši čas mi napadny, zo njebě hišće nichtó zakładnu publikaciju serbskeho wozrodźenja dokładnje analyzował. Pytnych to při lětdźesatki trajacym wobchadźenju z nimi. A jako so mje redaktorka Rozhlada wopraša, hač njemóžu jej něšto přidźěłać, započach ze skoro lěto wužadacym dźěłom.
Kak hódnoćiće zajim za Smolerja?
M. Šołta: Mam zaćišć, zo so tajke wažne róčnicy z wulkim hołkom a tołkom swjeća, kritiske rozestajenja pak witane njejsu. Naši oficialni – funkcionarojo, zamołwići a sobudźěłaćerjo serbskich institucijow, wědomostnicy a wučerjo – chcedźa radšo swjedźenske narěče a hódne swjatočnosće měć. „Njech wostanje wšo tak, kaž smy to zdawna zwučeni – změny jeno znjeměrnjeja.“
Sće so na nowe žórła złožował?
Filmej serbsku dušu spožčić
Po njedawnej premjerje synchronizowaneho filma „Peeweeje – mišterstwa na lodźe“ wuńdźe nětko tež wotpowědna DVD. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z Michaelu Hrjehorjowej, kotraž stara so w Rěčnym centrumje WITAJ wo synchronizaciju filmow.
Kak nasta ideja, filmy synchronizować?
M. Hrjehorjowa: Nastork dał je jednaćel Domowiny Bjarnat Cyž, kiž bě wjacore lěta čłon Rozhłosoweje rady MDR. W tym zwisku wopytowaše wón filmowe festiwale, tež „Šibałc“ w Kamjenicy, a nawjaza kontakty. Tele styki su so wuwili, a wupytamy filmy z festiwalneho programa. Mjeztym smój z Michałom Cyžom z Budyskeho studija Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala štyri hrajne filmy synchronizowałoj.
Po kotrych kriterijach filmy wuzwoliće?
Žiwjenske wašnje wobchowała
Na 7. dołhej nocy krótkofilmow załožby za wuměłstwo Saksko-Anhaltskeje minjeny tydźeń w Halle předstaji Frauke Rahr wurězk ze swojeje filmoweje dokumentacije „Wopyt w domiznje“ wo Rownjance. Cordula Ratajczakowa je so z absolwentku Halleskeje Wysokeje šule za wuměłstwo Burg Giebichenstein rozmołwjała.
Kajki bě wothłós na předstajenje?
F. Rahr: Něhdźe 200 přihladowarjowtam bě. Mějach zbožo, zo su mój film jako prěni pokazali. Tuž bě kedźbnosć ludźi jara wulka. Bě wjele přikleska; w přestawce dóstach hnydom prěni wothłós, přewšo pozitiwny. Sym jara spokojom, zo je so wšitko tak derje radźiło.
Čehodla sće film wjerćała?
Serbske šulstwo zachować
Na 12. serbskim dnju sakskeje a braniborskeje frakcije Lěwicy minjeny pjatk w Lipsku je wukubłanje serbskich wučerjow w srjedźišću stało. Cordula Ratajczakowa rozmołwješe so z rěčnikom za naležnosće serbskeho ludu sakskeje frakcije Lěwicy Hajkom Kozelom.
Kak sće žadanja Domowiny nastupajo kubłansku politiku wobjednali?
H. Kozel: Předsyda Domowiny Dawid Statnik předstaji nam stejišćo třěšneho zwjazka. Wuchadźišćo je, zo budźe hač do lěta 2025 w Hornjej Łužicy njedostatk 99 wučerjow. Mizera je wulka – serbske šule njebudu pobrachowacych šulerjow, ale wučerjow dla wohrožene. Tohodla žada sej Lěwica w Sakskim runje kaž w Braniborskim krajnym sejmje, zo njesmě so tónle fakt znjewužiwać za zawrjenje serbskich šulow. Wočakujemy jasne wuprajenje knježerstwow, zo wšitke serbske šule wostanu.
Jednaćelski direktor Lipšćanskeho Instituta za sorabistiku prof. Edward Wornar je Was wo aktualnym stawje wukubłanja serbskeho dorosta w instituće informował. Što sće k tomu wobzamknyli?
Stare město skići potencial
Wojerecy pytaja za idejemi, tamniše stare město wožiwić. Tuchwilu tam mnohe wobchody prózdne steja. Zašły tydźeń bě čěska delegacija přijěła, zo by so na městnje wo potencialach wobhoniła. Bianka Šeferowa je so wo zeńdźenju ze cityjowej managerku Yvonne Zschornack-Lubner rozmołwjała.
Kak je k zetkanju z čěskej delegaciju we Wojerecach dóšło?
Y. Zschornack-Lubner: Pytamy stajnje za móžnosćemi Wojerowske stare město z atraktiwnymi poskitkami wobohaćić. Přiběraca ličba čěskich turistow we łužiskej jězorinje bě jedne wuchadźišćo, za čěskimi partnerami pytać. Tak skontaktowachmy so ze sobudźěłaćerjom kontaktneho centruma za saksko-čěsku hospodarsku kooperaciju Jiříjom Zahradníkom w Žitawje. Wón je so hnydom za ideju zajimował a překupcow narěčał.
Kajki bě wothłós?
Chcedźa hač do nocy swjećić
Studentske towarstwo Sorabija Lipsk přeprosy 10. decembra na jubilejny swjedźeń składnostnje swojeho 300lětneho wobstaća. Cordula Ratajczakowa je so z předsydku Sorabije Francisku Grajcarekec rozmołwjała.
Kak daloko su přihoty na wulki jubilej?
F. Grajcarekec: Přihoty organizatoriskeho razu su poprawom skónčene. Koncentrujemy so nětko na wobsahi programa. Wot wšeho spočatka bě wotpohlad, zo my aktiwni čłonojo program wuhotujemy. Přidatnje smy bywšich studentow namołwili, tež něšto přinošować. Njeje pak ničo dóšło a njejsym z tym tež ličiła. To rěka, zo pisamy nětko pilnje teksty za lóštny kulturny program po přednoškach. Smy 31 ludźi w towarstwje, a wšitcy swjedźeń sobu přihotuja, wězo kóždy po swojich móžnosćach a ze swojim nadawkom, to funguje.
Kajke přednoški na hosći čakaja?
Slědźiwo serbšćinjena zarjadach
Jonathan Bernaertes z Belgiskeje přewjeduje na Maxa Planckowym instituće za etnologiske slědźenje w Halle disertaciski projekt wo tym, kak na zarjadach z rěčnej mnohotnosću wobchadźeja. Mjez druhim slědźi tež w dwurěčnej Łužicy. Cordula Ratajczakowa je so z doktorandom rozmołwjała.
Što je zaměr Wašeho slědźenja?
J. Bernaertes: Chcu wědźeć, kak rěčna praksa na zarjadach wjacerěčnych městow a gmejnow wupada. W Belgiskej mamy oficialnje štyri rěčne teritorije, za kotrež je juristisce předpisane, hač maja zarjady nižozemšćinu, francošćinu abo němčinu nałožować. Kak pak wupada we woprawdźitosći? Kak zadźerža so zarjady w situaciji, hdyž dyrbi zaručene być, zo kóždy informaciju rozumi? W kotrej rěči informuješ wobydlerjow na přikład w padźe njezboža w atomowej milinarni? Rěč bě w stawiznach Belgiskeje přeco hižo sensibelna tema. A dokelž su ludźo dźensa mobilniši hač prjedy, so prašam, hač w praksy hinak wupada, hač je oficialnje předpisane.
Njeslědźiće jenož w Belgiskej, ale runje tak w Serbach. Čehodla?
Twarske ležownosće pobrachuja
Po wólbach loni w juniju je Wulkodubrawski wjesnjanosta Lutz Mörbe (njestronjan) mjeztym nimale połdra lěta w zastojnstwje. Heinz Noack je so z 45lětnym wo jeho bilancy w tymle času rozmołwjał.
Kajki bě waš start we Wulkodubrawskej gmejnje a kotry zaćišć sće tehdy měł?
L. Mörbe: Nó haj, cyle z wotewrjenymi rukami mje witali njejsu. Znajemy wšak to z tymi „nowymi chošćemi“. Poněčim pak smy so w zarjadnistwje hromadźe namakali. Dokelž chcych do wšelakich wobłukow trochu hłubši dohlad měć, bě tón abo tamny tola skeptiski. To pak je nimo. Mějach jeničce 14 dnjow chwile so zadźěłać, dokelž je mój předchadnik na wuměnk šoł. Dyrbju pak rjec, zo sym po infrastrukturje jara strowu gmejnu přewzał, kotraž na wěstym pjenježnym fundamenće steji.
To rěka, zo je Wulka Dubrawa tež za tych atraktiwna, kotřiž chcedźa tule twarić?
L. Mörbe: Mamy dla toho kóždy tydźeń naprašowanja. Ale we Wulkej Dubrawje je prosće přemało twarskich ležownosćow. Na jednym boku smy na plan wužiwanja ležownosćow wjazani. Na tamnym boku su móžne ležownosće zwjetša w priwatnych rukach.
„Pokazać, što wšo mamy“
Druhi raz wotměje so přichodnu sobotu koncert „Wočiń woči – zhromadnje přećiwo rasizmej a fašizmej!“ w Budyskim Kamjentnym domje. Cordula Ratajczakowa je so z organizatorom a čłonom předsydstwa nošerskeho towarstwa Kamjentneho domu Julianom Nyču rozmołwjała.
Tež lětsa skići Budyšin bohužel znowa dosć přičin, koncert přećiwo rasizmej přewjesć. To pak njebě zawěsće nastork, zo sće so za pokročowanje rozsudźili, abo?
J. Nyča: Ně, wězo nic. Mějachmy druhi koncert poprawom hižo loni planowany, to rěka hižo dołho do tutych zrudźacych podawkow w septembrje. Jasnje pak widźimy, zo problem, na kotryž chcemy skedźbnić, dale wobsteji a so po zdaću samo přiwótřa. Njeje žana nowosć, zo wobsteja w Budyšinje prawicarske struktury a rasistiske měnjenja. Zwólniwosć pak, so k tomu zjawnje wuprajić, wočiwidnje přiběra. Dyrbimy tuž dale přećiwo rasizmej wojować, a to z jasnej poziciju. Z nacijemi njerěčimy.
Što na ludźi sobotu čaka?
