Zapósłane (02.12.24)
Leoš Šatava z Prahi ma wudospołnjenje k informaciji „Hłowne myto Ladinjance“, w rubrice krótkopowěsće, SN 25.11.2024
Mjenowane nadpismo, poćahowace so na wuslědki njedawneho hudźbneho wubědźowanja europskich mjeńšinowych a regionalnych ludow „Liet International 2024“ na Korsice, móže zamylace być. Wone drje wubudźi zaćišć, zo je dobyćerka Nani Vazana (w teksće wopak jako Vanzana mjenowana) Ladinjanka – čłonka romaniskeje etniskeje mjeńšiny, sydlaceje na sewjeru Italskeje. Vazana pak spěwaše w ladino – to rěka w rěči sefardiskich Židow, wućěrjenych na wróćicy 15./16. lětstotka z Iberiskeje połkupy a rozbrojenych wot Marokka přez Balkan hač do Turkowskeje (ale tež do Nižozemskeje, wotkel Vazana pochadźa). Zakład rěče ladino wuchadźa ze srjedźowěkowskeje španišćiny z wliwami hebrejšćiny; wona pak je tež mnohe rěčne elementy krajow noweho zasydlenja Sefardow přiwzała.
Wopačny wobraz měrliweje asimilacije do němcowstwa
Timo Meškank přinoškej „Su Serbja wopor kolonializma?“ znapřećiwja
„Su Serbja wopor kolonializma?“ Na tute retoriske prašenje su w Předźenaku 15. nowembra 2024 štyrjo sobudźěłaćerjo kulturnowědomostneho wotrjada Serbskeho instituta z jasnym „ně“ wotmołwili. Zdobom zwuraznichu, zo njejsu Serbja indigeny lud. Zapřijeći kolonializm a indigenita chcedźa woni wobmjezować na wopisowanje procesa podćisnjenja a wuklukowanja zwonkaeuropskich ludow a krajow. Z tym sym přezjedny. Přezjedny pak njejsym z tym, kak ći štyrjo stawizny Serbow předstajeja, mjenujcy jako proces dobrowólneje a měrliweje asimilacije do němskeho kulturneho cyłka. W tym zwisku zwaži sej Robert Lorenc twjerdźić: „Skupiny, kiž so jako indigeni wopisuja, swoju kulturu zdźěla sylnje wotmjezuja a po móžnosći kóždy aspekt tuteje jako jónkrótny a jasnje rozeznajomny powyša.“ Tež my Serbja swoju rěč a kulturu nałožujemy a so z tym wot nas wobdawaceho němskeho swěta wotmjezujemy. To wšak je jenička nam zbywaca móžnosć sebjewobstaća.
Zapósłane (19.11.24)
Christiana Piniekowa z Choćebuza: Serbja – wopory a skućićeljo?:
Stejišćo sobudźěłaćerjow* Serbskeho instituta (SN, předźenak 15.11.24) je mje tola chětro zmotało. Škoda, zo nima wobšěrne, na dwěmaj stronomaj zaměstnjene a z fotami wobrubjene stejišćo ničo lochkeho, wjesołeho, na konsens wusměrjeneho we sebi, byrnjež so w předźenaku spočatk „pjateho počasa“ wozjewiło. Mam wšelakorosć měnjenjow za jara wažnu, stejišćo w formje fiktiwneho interviewa pak za wuwažene nimam, dokelž so kolonizowanje a z nim zwisowace fenomeny jara wusko definuja.
Zapósłane (14.11.24)
Aneta Zahrodnikowa z Ćiska: „Domizna – identita – stejišćo“: Mysle wo „Hrodowej rozmołwje“ Konrada Adenaueroweje załožby srjedu, 6. nowembra, w Mužakowje:
Přeprošenje na njedawnu „Hrodowu rozmołwu“ w Mužakowje wo temje „Domizna – identita – stejišćo“ w zwisku ze Serbami sćěhowaše něhdźe 50 zajimcow. Mužakowej ze swojim parkom a hrodom a wjerchowsko-kulturnym herbstwom kaž tež wulkotnej konferencnej žurlu je tajke zarjadowanje wulki kompliment.
Rozmołwu moderěrowała je Lina Berents (Konrada Adenauerowa załožba, Drježdźany), nic kaž připowědźene ministerski prezident Sakskeje Michael Kretschmer jako předsyda spěchowanskeho towarstwa „Park a hród Mužakow“. Tež njepřitomnosć prof. dr. Franka Lothara Krolla (TU Kamjenica) njebě žanoho zamołwjenja před publikumom hódna. Tak měještej Marja Michałkowa a prof. dr. Hauke Bartels něšto wotpowědneho wo temje sposrědkować.
Zapósłane (12.11.24)
Jan Wjenk z Wotrowa wěnuje so žiwjenju zemrěteje Marty Bulankoweje:
Marta dyrbješe jako sydomlětna dožiwić, zo zemrě jeje nan. Swójba bě přez to jara chuduška. Jako Wotrowski pjekar Pawoł Bulank 1913 pjekarnju załoži, so byće a traće w knize „Wotrow něhdy a dźensa“ wopisuje. Załožićel měješe wosom dźěći, z kotrejež swójby znaći a zdźěłani potomnicy wuchadźachu, kaž lěkar dr. Bulank a znaty hudźbnik, komponist a dirigent Jan Bulank. Załožićel njepředawaše jenož chlěb a całty we Wotrowje, ale tež we wokolnych wsach. Wón sam jězdźeše z wozom hač do Žuric, hdźež měješe přiwuznu, kotraž wudźěłki za njeho předawaše.
W lěće 1961 přewza syn Jurij a wšo je omodernišo dale běžało. Jako mějićel 1983 bohužel přezahe zemrě, přepisa jeho žona Marta pjekarnju na syna Romana – mjeztym na třeću generaciju. Mandźelska Daniela a dalši přistajeni kaž tež pomocnicy su kruty zdónk we wšědnym boju wo Boži chlěb a słódne pječwa. Po towaršnostnym přewróće mišter Roman pjekarnju hišće jónu přetwari, powjetši a zmodernizowa, a předawanska syć so dale rozšěri.
Zapósłane (11.11.24)
Měrko Šołta z Budyšina:
Póndźelu, 3. nowembra, rozprawjachu Serbske Nowiny wo jubileju Smjerdźečanskeje rejowanskeje skupiny a wutoru skedźbnichu dodatnje na „hóstny wustup Sprjewjanow“ při tutym zarjadowanju. Ale Sprjewjenjo njejsu jeničcy, kotřiž Smjerdźečanow hudźbnje podpěruja. Hižo lěta dołho přewodźuja rejowansku skupinu cyły rjad młodych serbskich hudźbnikow z jaknej ludowej muziku. Tuchwilu su to Hantušec bratraj Jurij a Józef kaž tež jeju sotra Marta. Jim poboku su hižo ze spočatka dźewjećdźesatych lět Smjerdźečanow přewodźujo Bernadet Cyžec, Frank Čórlich, Tomasz Nawka a multi-instrumentalist a naš najlěpši serbski dudak Steffen Kostorž, kotryž wukubłuje zdobom hižo wjele lět serbski dorost na tutym instrumenće. Rejowanska kultura njeje bjez hudźby předstajomna, a tež w Serbach z njebjes njepada.
Zapósłane (07.11.24)
Křesćan Krawc z Hrubjelčic: Lěta přińdu a lěta zańdu:
Smój do Bukec na nazymski koncert jěłoj – po starej zwučenosći, ze swojej přitomnosću serbske kulturne zarjadowanje podpěrać – stólcaj w žurli wobsadźić. Tola tón raz njetrjebachmoj ničo podpěrać. Chór Budyšin je z prěnim spěwom „Lěta přińdu a lěta zańdu …“ publikumej w połnje wobsadźenej žurli wutroby wotewrěł. Štož je so namaj wosebje lubiło: Zo smój tójšto słowow spěwarkow a spěwarjow derje zrozumiłoj – lěpje hač w Semperowej operje abo wóndano w „Powědanju wo wodźe“ w Serbskim ludowym ansamblu, wjele lěpje.
Program bě wotměnjacy: Najprjedy wustupowaše cyły chór, potom žónski, na to muski chór, solistki a solistaj – a samo husler a solist na bubonje. Štož naju zahorješe bě, zo smědźachmoj z Budyšanami po starej tradiciji nazymskich koncertow sobu spěwać a ptačata ćahnyć widźeć. Za to su nam teksty na blido połožili. Nowostka za naju bě, zo je němsce rěčacy publikum z pomocu łopjena móhł někotre serbske spěwy w němskej rěči sćěhować.
Zapósłane (06.11.24)
Uwe Gutšmidt z Bórkow, kotryž 41 lět jako wučer delnjoserbšćiny skutkowaše, pisa wo artiklu „Serbski profil šule wohroženy“ (SN 18. oktobra 2024):
Z wulkim zajimom sym tutón artikl čitał. Njerozumju pak tradicionalny awtomatizm. Třeća abo štwórta sedma rjadownja njeje wohroženje, hdyž so šula z profilom sylni. Šuli faluja dalši serbscy wučerjo. Falowacy wučerski dorost serbstwo wohrožuje. Šula ma přiběrajcy problemy, jeli ličba ryzy němskich šulerjow stupa. Čehodla? Na šulach w Choćebuzu serbšćina w delnim schodźenku wuměra! Na Šuli Kästnera, hdźež běch 1983 serbšćinu zawjedł, je kónc ze serbšćinu, dokelž serbskeho wučerja nimaja. Delnjoserbski gymnazij (DSG) a druhe šule trjebaja wučerski dorost, a to spěšnje. Normalny studij traje pjeć lět, potom slěduje referendariat. Telko chwile šule nimaja. Sym so z problemom falowacych serbskich wučerjow zaběrał a spytał, za přiběracy problem pragmatiske rozrisanje namakać. Wo tym sym tři basnje spisał a to ze srědkami spisowneje a ludoweje serbšćiny.
Zapósłane (24.10.24)
Měrko Šołta z Budyšina zwurazni swoje mysle wo přinošku Jurja Łušćanskeho, wozjewjeny 17. oktobra:
Jurij Łušćanski rozprawja w swojim připisu na 2. stronje wo tym, kak běše to po 1945 ze zaměstnjenjom ćěkancow w Njebjelčicach. Nastupajo zaměstnjenje, problemy a jich dalši dóńt wšak eksistuje hižo z lěta 2005 wobšěrna, nimale 200 stron tołsta studija ze Serbskeho instituta w Budyšinje. Hladajo na tamnu, serbsku stronu, to zadźěwachu hižo za čas NDR kóždej diskusiji. Zo měješe zasydlenje tajkeho mnóstwa (němskich) ćěkancow wulke wuskutki na serbsku ludnosć, towaršnosć a zjawnosć, wo tym njeswědči jenož wuwiće na polu serbskeho šulstwa. Hač do dźensnišeho so dale z tutej temu njerozestajamy. Hač do dźensnišeho so wo hódnym, wědomostnym přepytowanju wuskutkow tutych stawizniskich podawkow njerěči. A časowych swědkow je dźeń a mjenje!
Křesćan Krawc reaguje na interview Boženy Braumanoweje z dr. Janu Štillerovej „Čłowjek ze stawiznow njewuknje …“ wozjewjeny 11. oktobra:
Zapósłane (22.10.24)
Jan Wjenk z Wotrowa spomina na zemrěteho Jurja Šěraka:
Zhonich z wječornika zrudźacu powěsć, zo je Jurij Šěrak z Lejna zemrěł. Hakle před něšto njedźelemi sym z nim telefonował.
Před něhdźe štyrjomi lětami na wopyće w zapadźe widźach rjany wobraz z napisom, wopisowacy swójby a jich byće w němskej rěči. Wón so mi tak zalubi, zo chcych jón za Serbow w skrótšenej formje napodobnić, ale na wosomróžkatu desku jako znamjo wěčnosće, kaž su zwjetša zakładne murje kóždeje cyrkwje twarjene.
Sym tute wužadanje z Jurjom Šěrakom zhromadnje zeskutkownił jako wuznamny napis a k rozmyslowanju za swójbu a wězo tež za wopytowarjow. Kaž foto pokazuje, je so to namaj tež derje radźiło. Sym hižo dwoje jutry křižerjam, a to nowačkam, slěbornym a tež złotym jubilaram, w nocy po kemšach, kaž je to we Wotrowje z wašnjom, wot kantora wobraz z napisom darić dał, zo by so jim a jich swójbam na tute wašnje dźak za to bytostne zwuraznił.
Luby Jurjo, njezabudu twoje wosobinske dźěło na tutym wobrazku, z kotrymž móžu najwažniše słowa w serbšćinje – tež wopytowarjam, hdyž do domu zastupja – za rozmyslowanje darić.
