Bórze mzdy kaž w Němskej?
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Minjeny kónc tydźenja swjećachu Češa róčnicu somoćaneje rewolucije. Tohodla bě towarstwo Milion chvilek pro demokracii na demonstraciju pod motom „Chcemy być tež w přichodźe demokratiska wutroba srjedźneje Europy“ přeprosyło. Před wjacorymi tysacami ludźimi na Staroměšćanskim naměsće w Praze warnowachu organizatorojo a hosćo lěto do parlamentowych wólbow před awtoritarnymi politikarjemi a antidemokratiskimi mocami, kotrež knježa tuchwilu w Madźarskej a Słowakskej. Tež bywša słowakska prezidentka Zuzana Čaputová bě wobdźělnikow zarjadowanja z krótkofilmom postrowiła.
Štó stara so wo pomjatk Serbow?
Njewěm, hač to tež serbsce tak je, ale čěsce so praji, zo spóznawaš na swojich dźěćoch najlěpje, kak spěšnje čas twojeho žiwjenja chwata a so minje. Hdyž widźiš, kak spěšnje wone rostu a zestarja, spóznawaš derje, kak sy tež sam zestarił. Jako jedyn, kotryž hižo staršej generaciji přisłuša, tomu přihłosuju, to trjechi. Ale runje tak praju, zo to samsne tež wobkedźbujo swojich starych přećelow spóznawaš. Jako hišće serbski pjelušnik, kiž spytaše serbsce nawuknyć a Serbow a Łužicu zeznać, běch někak třiadwaceći lět stary. W tutym času zeznach tójšto ludźi w idealnej starobje – běchu wokoło połsta lět, mějachu hišće wjele energije, idejow a snano tež idealow. Dźensa sym nimale tak stary kaž woni tehdy, sam hižo dwěluju wo swojim skutkowanju, ale woni su mjeztym sydomdźesat lět stari …
Susodźa so nam směja
Pólske medije politiske wuwiće w Němskej swěru wobkedźbuja. Njepřemyslene wuprajenje zwjazkoweje wólbneje nawodnicy Ruth Brand, zo nimaja po zwrěšćenju amploweho knježerstwa pječa dosć papjery za spěšne nowowólby zwjazkoweho sejma, bulwarna nowina Fakt wusměšuje. Nowina cituje wjacorych pólskich politikarjow, kotřiž chcyli Němskej z nuzy wupomhać.
Foto: Jolanta Bombera-Rječcyna
Rakety NATO škitaja Pólsku
Nowe wojerske zepěranišćo USA nad Baltiskim morjom wotewrjene
Waršawa. Zastupnicy USA, NATO a pólskeho knježerstwa su předwčerawšim, srjedu, prěnje zepěranišćo NATO na teritoriju Pólskeje oficialnje wotewrěli. Mjez wobdźělnikami swjatočnosće běštaj tež pólski statny prezident Andrzej Duda a Mark Rutte, generalny sekretar NATO.
Rutte zasadźenje Polakow na dobro zepěranišća a zakitowanja scyła jara wuzběhowaše. Hladajo na prócowanja Waršawy, telko pjenjez kaž móžno za wójsko wudać, je Pólska „druhim krajam z přikładom“, Rutte rjekny. Wojacy USA, kotřiž su wotnětka na zepěranišću zaměstnjeni, zdobom wěstotu Pólskeje zaruča, wón potwjerdźi. Pólski prezident Duda w swojej narěči wuzběhny, zo je Polakam wotewrjenje wojerskeje bazy „wulka česć“. Wotpowědnje wobšěrnje tež pólske medije wo nowym zepěranišću a techniskich nadobnosćach rozprawjeja.
Wot USA wudźeržowana wojerska baza Redzikowo leži něhdźe sto kilometrow zapadnje Gdańska nad Baltiskim morjom a je dźěl rakety wotwobaraceho systema NATO.
Nowy šef čěskich Piratow
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. České Budějovice chcedźa so 2025 z hodownej stolicu Europy stać, zdźělichu minjenu póndźelu zastupjerjo radnicy. Po britiskej nowinje The Times su hodowne wiki juho-čěskeje metropole jedna z dźesać najrjeńšich dohodownych atrakcijow na našim kontinenće. W Budějovicach planuja lětsa w adwenće 500 zarjadowanjow, podšmórny sobudźěłaćerka agentury art4promotion Magdaléna Střítecká. Minjene lěto bě sej juho-morawske Brno titul hodowneje stolicy wudobyło.
Wjele zboža, knježe prezidento!
Andrzej Duda na dobyće Donalda Trumpa w USA euforisce reagował
Waršawa. Wólby prezidenta USA su w Pólskej – runje tak w Němskej a druhich krajach – wšo postajaca tema w medijach. Do wólbow jewjachu so wobšěrne přepytowanja wo pačenej towaršnosći w USA a wo prašenju, što ma Pólska wočakować, budźe-li pak Kamala Harris nowa prezidentka pak Donald Trump nowy prezident. Hinak hač w Němskej pak bě wusměrjenje statneho prezidenta Pólskeje Andrzeja Dudy w tymle zwisku wot wšeho spočatka jasne. Hakle před tydźenjemi bě so wón w New Yorku z Trumpom w toho bydlenju zetkał. Tež hewak Duda stajnje zaso potwjerdźowaše, zo přeje sej Trumpa za noweho prezidenta USA. Wotpowědnje euforiske běchu zbožopřeća Dudy, jako so předwčerawšim, srjedu, wólbne dobyće Trumpa wotbłyšćowaše: „Wjele zboža, knježe prezidento. Sće zdokonjeli!“ Medije njejsu přiwšěm na to zabyli, zo bě Andrzej Duda před štyrjomi lětami po dobyću Joewa Bidena sobu jako posledni gratulował, a to tež jeničce „k dobremu wólbnemu bojej“.
Gelsce rěčacy– prěni raz mjeńšina w jadrowej kónčinje
Archipel Wonkowne Hebridy (Outer Hebrides) při sewjerozapadnym přibrjohu Šotiskeje, tež Western Isles mjenowane, ma hladajo na rěčnu situaciju kraja wosebite městno. Je to dźě kónčina z najwyšim podźělom wužiwarjow keltiskeje rěče – gelšćiny. W tutym zwisku móžemy poziciju a wuznam kupow z katolskej Hornjej Łužicu přirunować.
W lěće 1980 zličichu w tutej jadrowej kónčinje hišće něhdźe 80 procentow gelsce rěčacych. Samo w ludličenju z lěta 2011 mějachu snadnu wjetšinu (52 procentow). Po datach z lěta 2022 pak je jich podźěl prěni raz scyła pod połojcu spadnył – na 45 procentow.
Na tamnym boku je po datach z lěta 2022 w Šotiskej cyłkownje 69 710 gelsce rěčacych, dalšich 60 000 wosobow je „wěste znajomosće“ gelšćiny zapodało. To je wo 22 procentow wjace hač w lěće 2011. Tutón rozrost hódnoća rěčni planowarjo jako wurazny wuspěch. Přiběraca ličba rěčacych je wuslědk zesylnjenja gelskeje šulskeje syće. Tež na swětoznatej online-platformje Duolingo, kotraž poskićuje rěčny kursy za wjac hač 30 rěčow, zajimuje so dale a wjace wobdźělnikow za gelšćinu.
Žane pokutne cedlki w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnych temach w susodnym kraju
Praha. Po informacijach ministerstwa za strowotnistwo je tuchwilu 920 000 Čechow bjez domjaceho lěkarja – to je 8,5 procentow wobydlerstwa. Mjez nimi je 131 000 dźěći, zdźěli minister strowotnistwa Vlastimil Válek (Top 09) minjeny kónc tydźenja w Čěskej telewiziji. Minister podšmórny, zo je 40 procentow powšitkownych lěkarjow staršich hač 60 lět a so tohodla bórze na wuměnk poda. Za něšto lět pak maja so ćeže w zwisku z lěkarskim zastaranjom zaso přewinyć, dokelž přihotuje so tuchwilu 1 667 studentow na swoje powołanje. Petr Šonka, předsyda zwjazka domjacych lěkarjow, skedźbni na to, zo je přemało młodych medicinarjow zwólniwych, na wsy dźěłać.
Serbski seminar hač do 2033 zaručeny
Předsyda Praskeho Towarstwa přećelow Serbow (SPL) Lukáš Novosad a čłon předsydstwa Ondřej Šrámek staj wčera w čěskim kultusowym ministerstwje z přisłušnymi zarjadnikami nowe zrěčenje wo wužiwanju rumnosćow w Serbskim seminaru podpisałoj. Z tym je zaručene, zo smě SPL w domje dalšich wosom lět hač do kónca februara 2033 wostać. Wot lěta 2009, jako je so SPL do Serbskeho seminara nawróćiło, je nowe zrěčenje hižo třeće swojeho razu.
Statny swjedźeń w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Wobydlerjo po cyłym susodnym kraju swjećachu póndźelu, 28. winowca, załoženje čěskosłowakskeho stata před 106 lětami. Na Praskim Vítkovje zwjazachu prezident Petr Pavel, premierminister Petr Fiala a dalši wodźacy politikarjo w swojich narěčach podawizny z lěta 1918 z aktualnymi politiskimi podawkami. Petr Fiala wuzběhny, zo stej swoboda a njewotwisnosć drobnej rostlince, kotrejž škitać a zastarać dyrbimy. Předsyda čěskeho senata Miloš Vystrčil strony wobydlerskich demokratow skedźbni na tuchwilne mjezynarodne napjatosće a podšmórny trěbnosć, demokratiju zakitować. Předsydka doma zapósłancow Markéta Pekárová Adamová přeje statej a jeho wobydlerjam demokratiski přichod. Pozdźišo połožichu politikarjo wěncy na row njeznateho wojaka na Vítkovje kaž tež při pomniku Masaryka, sobuzałožerja a prěnjeho prezidenta Čěskosłowakskeje na Hradčanskim naměsće.
