Spěšny spad ličby bretonsce rěčacych
20. januara 2025 su w Rennes, stolicy Bretoniskeje, najnowše wuslědki sociolinguistiskeho přepytowanja wo stawje bretoniskeje rěče wozjewili. Po zwěsćenjach studije instituta TMO, kotruž su regionalne zarjady wobdźěłali, je so ličba bretonsce rěčacych w minjenych šěsć lětach na ekstremne wašnje pomjeńšiła. Slědźerjo su aktualnje jenož 107 000 nałožowarjow bretonšćiny zwěsćili. Je to dokładnje połojca mjenje hač za čas poslednjeho přepytowanja w lěće 2018 (214 000).
Do tuteje ličby njeje 20 200 dźěći zapřijatych, kotrež so w šuli dwurěčnje abo tež po metodźe imersije kubłuja. Mjenowanu metodu nałožuja wot lěta 1977 skutkowace pěstowarnje a šula Diwan, kotrež su tež jako inspiracija při załoženju projekta Witaj we Łužicy słužili
Wčera hosćo, dźensa njewitani
Nastajenje Polakow k ukrainskim ćěkancam tema we wólbnym boju
Waršawa. Najnowše wuwiće w zwisku z wójnu w Ukrainje tež w Pólskej jara dokładnje sćěhuja. Zhladowanja na tutón konflikt wšak su dosć rozdźělne. Při tym dźe wosebje wo Ukrainjanow, kotřiž běchu sej po wudyrjenju wójny 24. februara 2022 do Pólskeje wućeknyli.
Z Ukrainy pochadźaca wědomostnica Olena Babakowa, docentka na wysokej šuli za financne hospodarstwo Waršawskeje uniwersity, je połoženje ukrainskich ćěkancow w Pólskej přepytowała. Tak wona zwěsći, zo je so nastajenje Polakow k ćěkancam minjeny čas pohubjeńšiło. Po jeje dopóznaćach dominuje w medijach negatiwne rozprawnistwo. Bě-li loni hišće 64 procentow ludźi integraciju ukrainskich ćěkancow do pólskeje towaršnosće witało, chwali sej to wokomiknje runje hišće 55 proc. pólskich wobydlerjow. 19 proc. ludźi integraciju za dobru nima. Na wšěch 56 proc. wočakuje, zo so ukrainscy ćěkancy po skónčenju wójny zaso do swojeje domizny wróća.
Bobry twarske dźěła přewzali
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Bobry z regiona Brdy su tuchwilne medialne hwězdy w susodnym kraju. Zwěrjata běchu wšelake štomy pušćili a z tym rěku Klabavu zaraćili. Ze swojim „dźěłom“ su spěšniši byli hač zamołwići za krajinoškitnu kónčinu, kiž planuja hižo šěsć lět wožiwjenje přirody wokoło rěki Klabavy. Zarjady běchu samo 30 milionow čěskich krónow (1,2 milionaj eurow) za spěchowanje projekta přizwolili. Nětko pak njejsu pjenjezy wjace trjeba, dokelž běchu bobry dźěło fachowcow přewzali a samo přez nóc dokónčili.
Trump Kaczyńskemu imponuje
Rozdźělne reakcije w Pólskej na noweho prezidenta USA
Waršawa. Postupowanje noweho prezidenta USA Donalda Trumpa Polacy jara dokładnje wobkedźbuja. Při tym so zhladowanje knježerstwa a zastupnikow bywšeho knježerstwa chětro rozeznawa.
Předsyda hač do 2023 knježaceje narodno-konserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosław Kaczyński je runjewon zahorjeny: „Donald Trump zastupuje wšitke hódnoty, kotrež su tež našej stronje přewšo wažne. Wón ma křesćansku wutrobu.“ Nimo toho Trump dwusplažnosć zastupuje. Swójba z nanom a maćerju je zakład towaršnosće, Kaczyński potwjerdźi. Nic naposledk nowy prezident we Washingtonje naležnje přećiwo ilegalnej migraciji wojuje: Wo ćěkancow dźě tež w Pólskej njerodźa.
Walizišćina: Rěčny staw lěpje přepytować
Po ludličenju z lěta 2021 rěčeše walizisce we Walesu 538 000 ludźi (staršich hač tři lěta). Tamni rěčni planowarjo su sej postajili ambiciozny cil, do lěta 2050 jedyn milion walizisce rěčacych docpěć. Je pak chětro njewěste, jeli (a na kajke wašnje) so tuta wizija zdokonjeć poradźi.
Fachowcy z Centruma za walizisku politiku a towaršnosć na uniwersiće w měsće Aberystwyth w tutym zwisku w njedawno wozjewjenej slědźerskej rozprawje za to pleděruja, rěčny staw mjenowaneje keltiskeje mjeńšinoweje rěče husćišo, na nowe wašnja a lěpje přeslědźować.
Čěsko-słowakske napjatosće
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Napołoži-li prezident USA Donald Trump wudźěłkam z EU wosebite cła, spomałši so čěski hospodarski rozmach wo wjace hač jedyn procent, zdźěli Tomáš Prouza, prezident zjednoćenstwa za wiki a turizm. Cła njebychu so jenož negatiwnje na wikowanje mjez statomaj wuskutkowali, ale tež k tomu přinošowali, zo bychu tukrajne předewzaća swoje wudźěłki radšo w USA produkowali. Prouza podšmórny, zo drje njeeksportuje Čěska wjele wudźěłkow do USA, ale dodawa wšelake dźěle europskich wudźěłkow za ameriske wiki.
Hnujacy podawk dožiwili
Statnicy z 55 krajow wuswobodźenje lěhwa Auschwitz wopominali
Oświęcim. Wopominanje holocausta składnostnje 80. róčnicy wuswobodźenja zaničowanskeho lěhwa Auschwitz zaběra w medijach Pólskeje wusahowace městno. Při tym njezłožuja so jenož na oficialne rozprawnistwo, ale wěnuja so tež čłowjeskej, emocionalnej runinje. Cyle w tym zmysle běchu zamołwići w bywšim němskim nacionalsocialistiskim lěhwje Auschwitz wopominanske zarjadowanje přihotowali. Hoberski stan za prošenych hosći steješe runje na tym městnje, hdźež mějachu za čas Druheje swětoweje wójny ćahi ze zawlečenymi ludźimi ze wšeje Europy swoje poslednje zastanišćo. Na rampje běchu oficěrojo němskeje SS nablaku rozsudźili, štó smědźeše hišće wěsty čas w hoberskim lěhwje barakow žiwy być a štó dyrbješe so hnydom na dwaj kilometraj dołhi puć do płunowych komorow podać. Potrjecheni běchu wosebje Židźa, Sintojo a Romojo, maćerje, dźěći, stari ludźo.
Skućićel zdźěla wuwinowany
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Čěske knježerstwo chce ukrainskim ćěkancam při nawróće do swójskeho kraja pomhać. We wosebitych srjedźišćach z mjenom Unity hub móža so zajimcy wobšěrnje wo tym informować, zdźělichu čěske nowiny Deník N minjeny pjatk. Dźenik poćahuje so na wotpowědne powěsće z nutřkowneho ministerstwa. Po jeho informacijach chce knježerstwo přichodny tydźeń w Praze z ukrainskim premierministrom Oleksijom Černyšowom wo planowanych srjedźišćach wuradźować. Wone maja zdobom kulturnišća a zetkawanišća być. Černyšow bě hižo w Berlinje ze zwjazkowej nutřkownej ministerku Nancy Faeser wo tak mjenowanych Unity Hubs porěčał. Tuchwilu je 390 000 Ukrainjanow w susodnym kraju žiwych.
Polacy boja so wupokazanja
Dekrety noweho prezidenta USA Donalda Trumpa zbudźeja njeměr
Waršawa. Zapokazanje noweho prezidenta USA Donalda Trumpa a wosebje jeho prěnje dekrety bjezposrědnje po tym su w medijach Pólskeje hoberski wothłós zbudźili. Jara wobšěrnje rozprawjeja nowiny wo gigantiskim balu prošenych hosći w krasnych šatach a woblekach, wo tym, kak je Trump z wulkim tesakom swjedźensku tortu nakrał, abo kak je po podpisanju stow dekretow ludźom pisaki mjetał. Přiwšěm su reakcije na noweho prezidenta Ameriki rozdźělne.
Pólska přewozmje nawod Rady EU
Waršawa (dpa/SN). Pólska je dźensa oficialnje předsydstwo Rady Europskeje unije – zastupnistwo wšěch 27 čłonskich krajow – za přichodne poł lěta přewzała. W běhu dnja chcyše ministerski prezident Donald Tusk ćežišća skutkowanja předstajić. W Straßbourgu su za to zhromadne posedźenje Europskeho parlamenta a Rady EU planowali.
Pólska chce so w přichodnych šěsć měsacach wosebje wo zesylnjenje europskeje wěstoty a hospodarstwa starać. Liberalno-konserwatiwne knježerstwo ministerskeho prezidenta Donalda Tuska zasadźuje so tež za wyše zakitowanske wudawki. Europa měła wot Ruskeje nadpadnjenu Ukrainu dale wojersce podpěrować.
Dalši dypk programa pólskeho prezidentstwa je bój přećiwo wukrajnym prócowanjam wliw na politiku druhich krajow wukonjeć a wopačne informacije šěrić. Woni měli mjezynarodnje skutkowacym předewzaćam swobodu a wěstotu garantować. Nimo toho chce so Pólska za energijowu změnu zasadźić.
