Gerhard Wirth

Dienstag, 21. Januar 2025 geschrieben von:
10. wulkeho róžka před 25 lětami bu na Budyskim Michałskim pohrjebnišću druhi serbski superintendent a wjelelětny farar Njeswačanskeje wosady Gerhard Wirth pochowany. Na sto přewodźerjow bě na jeho pohrjeb přišło. Gerhard Wirth narodźi so 26. junija 1911 w Stróži pola Rakec do narodnje wědomeje burskeje swójby. Jeho bratr Pawoł bě rěčespytnik a załožer serbskeje rěčneje geografije. Młody Gerhard jězdźeše wšědnje z Kurtom Pětřom, pozdźišim profesorom a direktorom Serbskeho wučerskeho wustawa, ze železnicu z Rakec do Budyšina na gymnazij. Po maturiće studowaše wón teologiju a bě pozdźišo z fararjom w Budyšinku. Jako Serb a přisłušnik Wuznawanskeje cyrkwje je so do Šleskeje přesydlił, ale bórze dyrbješe do wójska. 1939 woženi so z burskej dźowku Hilžbjetu Křižanec. Po nawróće z wójnskeje jatby fararješe najprjedy w Budyšinje, a wot lěta 1947 do 1976 bě z wob­lubowanym fararjom w Njeswačidle. Tam dyrbješe so najprjedy sobu wo nowona­twar we wójnje zničeneje cyrkwje starać a bě něšto lět z čłonom zwjazkoweho předsydstwa Domowiny a zamołwity za zwiski z ewangelskimi Serbami.

Dr. Johannes Franke

Montag, 20. Januar 2025 geschrieben von:
Spočatk wulkeho róžka 1545 bu němski wučenc, lěkar a botanikar Johannes Franke w delnjosakskim Hildesheimje narodźeny. Poslednje 35 lět swojeho žiwjenja bě wón měšćanski lěkar w Kamjencu a Budyšinje. Wón studowaše wot lěta 1565 medicinu a filozofiju w Frankfurće nad Wódru, Wittenbergu, Straßburgu, Baselu a Parisu. 1577 promowowaše na doktora mediciny. Wot lěta 1578 do 1581 bě lěkar wjercha Joachima Ernsta Anhaltskeje a měšćanski lěkar w Zerbsće. Wot 1581 přińdźe do Hornjeje Łužicy a skutkowaše najprjedy hač do lěta 1600 jako měšćanski lěkar w Kamjencu a potom hač do jeho smjerće 1617 w Budyšinje. Franke zaběraše so tež wobšěrnje z botaniskimi slědźenjemi. Wón spisa 1594 ćišćanu najstaršu botanisku knihu Łužicy „Hortus Lusatiae“. Tuta wědomostna kniha je jedna z najstaršich knihow z tekstami w hornjo- a delnjoserbskim pismje. Delnjoserbske rostlinske mjena bě do toho jeho lěkarski kolega dr. Leonhard Thurneysser 1578 wozjewił. Z nim so dr. Franke dopisowaše. Toho zajim za Łužicu je wobstał, dokelž je wón lěta młodźiny pola wuja w Šleskej wotrostł a mjez studijom w šuli w Žahanje wuwučował. Manfred Laduš

Jakub Skala

Freitag, 17. Januar 2025 geschrieben von:
17. wulkeho róžka před sto lětami zemrě w Budyšinje farar a senior tachantstwa Jakub Skala. Wón bě tež nachwilnje administrator nowozałoženeho Mišnjanskeho biskopstwa. Swój posledni wotpočink namaka při zapadnej nutřkownej muri rozwalinow Mikławškoweje cyrkwje pódla rowa Michała Hórnika. Wo jeho wulki narowny pomnik bě so Skala postarał a jón zapłaćił. Swójski narowny pomnik je jednoriši, z pěskowca. Na nim steji tekst we łaćonskej rěči z jeho žiwjenskimi datami a titlemi. Jakub Skala narodźi so jako syn chěžkarja a krawca 18. małeho róžka 1851 w Chrósćicach. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara a sobustaw towarstwa Serbowka. Tehdy je basnje, krótkoprozu a ludowědne přinoški do „Kwětkow“, rukopisneho časopisa serbskich seminaristow, zapodał. Po studiju teologije w Praze bě wot 1876 do 1881 kapłan w Radworju. Dźesać lět bě kapłan w Budy­šinje, wot lěta 1891 do 1898 farar, potom šolastik a wot 1905 hač do smjerće senior tachantstwa. Swojeho sylneho angažementa za serbstwo dla wotpokaza cyrkwinska wyšnosć jeho kandidaturu za biskopa, kotruž Serbja wočakowachu.

Kaspar Peuker

Donnerstag, 16. Januar 2025 geschrieben von:

Wuznamny humanist, lěkar a profesor Kaspar Peuker, narodźi so 6. wulkeho róžka 1525 jako syn serbskeho rjemjeslnika-sudotwarca na Budyskej Serbskej hasy. Nan wobsedźeše tam tež piwowy dwór a bě starosta měšćanskeje Serbskeje štwórće. Kaspar bě jara nadarjeny, wopyta łaćonsku šulu w Budyšinje a potom gymnazij w šleskim Goldbergu (nětko pólsce Złotoryja). Tamniši di­rektor gymnazija bě přećel Wittenbergskeho profesora a reformatora ewangelskeho šulstwa Philippa Melanchthona. Tutón bě zdobom přećel reforma­tora Martina Luthera. Melanchthona mjenowachu tež „wučerja Němskeje“. ­Jeho najwuznamniše dźěło „Wo po­lěpšenju studijow młodźiny“ bě přičina za to.

Józef Nowak

Mittwoch, 15. Januar 2025 geschrieben von:
Jako spočatk wulkeho róžka 1895 wučer Jurij Słodeńk Radworski chór Meja załoži, narodźi so pozdźiši sławny Radworski farar a basnik Józef Nowak 5. januara­ samsneho lěta we Wotrowje. Syn ratarja bu chowanc Serbskeho seminara w Praze a studowaše teologiju na Praskej Karlowej uniwersiće a doskónči studij 1820 w Paderbornje. Wón bě wot lěta 1920 do 1923 kapłan w Chrósćicach a přewza režiju předsta­jenja hry Ćišinskeho „Na hrodźišću“ w Kopšinje. Nowak bě hižo 1916 hru „Posledni kral“ a 1919 hru „Swobody njewjestu“ spisał. Wot lěta 1923 do 1931 bě kapłan w Žitawje a Budyšinje. 1928 spisa za Domowinski zjězd w Budestecach poem „Lubin a Sprjewja“. 1931 bu za fararja Radworskeje wosady hač do 1940 powołany. Nacije sej ža­dachu, zo so jako kapłan při Drjež­dźanskej Dwórskej cyrkwi přesadźi. 1944 jeho gestapo do přepytowanskeje jatby zaja. Po wójnje wróći so 1945 ­zaso do Radworja a spěsni tehdy baseń „Wuswobodźeni“. Hač do 1967 bě zaso w Radworju fararił a jako basnik ­Serbow a wosebje młodźinu do narodneho dźěła a skutkowanja pohonjał.

Jan Kokla

Dienstag, 14. Januar 2025 geschrieben von:
W ródnych Njebjelčicach zemrě 3. wulkeho róžka 1865 wulkobur Jan Kokla. Wón bě wjesnjanosta a wot lěta 1835 do 1851 zapósłanc burow w hornjo­łužiskim prowincionalnym sejmje w Budyšinje. Tam wojowaše za prawa a zajimy wjesneje ludnosće a jeje ža­danja zakitowaše. Kokla narodźi so 26. hodownika 1799 w Njebjelčicach. Wón sta so w lětomaj byrgarsko-demokratiskeje rewolucije 1848/1849 w Sakskej z načolnikom a rěčnikom serbskich burow, kotřiž ke klóštrej Marijina hwězda w Pančicach słušachu. W na­zymje rewolucionarneho lěta 1848 bu za předsydu nowozałoženeho Njebjelčanskeho serbskeho towarstwa wu­zwoleny a skutkowaše jara aktiwnje w Zjednoćenych serbskich towarstwach. Wón zasadźowaše so wosebje za poli­tiske kubłanje wjesnjanow. Najwjetše zasłužby bě sej Jan Kokla jako nawoda klóšterskich poddanow w boju přećiwo feudalnym žadanjam klóštra a abatisy zdobył. 1849 zastupowaše wón wobšěrne žadanja klóšterskich burow přećiwo klóštrej. Jan Kokla bě wot lěta 1850 čłon Maćicy Serbskeje. Manfred Laduš

Mjertyn Lejnik

Freitag, 03. Januar 2025 geschrieben von:

17. hodownika 1814 narodźi so jako syn chěžkarja w delnjołužiskej wsy Šejnejdźe Mjertyn Lejnik, pozdźiši serbski wučer a basnik. Nadarjeny pachoł dźěše po šuli jako hospitant na wučerski seminar do Noweje Cale. Wón wučerješe potom w Barbuku a wot lěta 1836 do 1881 w Žergonju. Tam běše tež za syrotownju chudych dźěći zamołwity. Mjez druhim je tamnišich chowancow wuwučował, so wě tež delnjoserbsce.

Lejnik přisłušeše Ochranowskej bratrowskej wosadźe w swojej domiznje. Wón přełožowaše nabožinske teksty a kěrluše za swojich sobuwěriwych. Mjertyn Lejnik přełoži, spisa a wuda w lěće 1850 knižce „Ta chwalba togo Kněza, kenž běšo a pśiźo“ a „Ten wjeliki głos togo janźela“. Nimo toho je wjele přinoškow za Bramborski Serbski Casnik napisał abo z němčiny přełožił. W swojich basnjach je so tež z politiskimi temami rozestajał. Z tutych je najwažniša baseń „Požednosć za měrom“. W njej so jasnje přećiwo wójnam Pruskeje a Němskeje wupraji. Lejnik bě wot jeje załoženja w lěće 1880 z aktiwnym čłonom delnjoserbskeje Maśicy Serbskeje. Wón zemrě 17. jutrownika 1881. Manfred Laduš

Handrij Voigt

Donnerstag, 02. Januar 2025 geschrieben von:
Prěni hodowny dźeń lěta 1794 narodźi so pozdźiši duchowny Handrij Voigt w Rakojdach (Rackel) jako syn blidarja a małoratarja. Wón wopyta Budyski gymnazij a po maturiće studowaše ewangelsku teologiju w Lipsku. W měsće wulkowikow bě Voigt ze sobustawom tamnišeho Serbskeho prědarskeho towarstwa. 1818 nastupi swoju duchownu słužbu jako pomocny prědar w Hro­dźišćanskej wosadźe. W lěće 1824 bu wón w Hrodźišću jako wosadny farar ­ordiněrowany. Hač do swojeje smjerće 4. nazymnika 1860 je Handrij Voigt swěrnje w Hrodźišćanskej wosadźe fararił. Za čas fararja Voigta běchu kóždu njedźelu najprjedy serbske kemše ze 600 kemšerjemi do němskich z 880 wobdźělnikami. Serbsku spowědź měješe Voigt kóždu njedźelu. Jeho naslědnik Karl ­Hilbrig pak je němsku Božu słužbu do serbskich kemšow swjećił. Farar Voigt je pilnje nabožinske teksty zeserbšćił. Wón spisa „Józef jedyn wowčer. Jedna wěrna powěsć“, kotraž bu 1821 w Zhorjelcu ­ćišćana. Zhromadnje z dalšimi duchownymi spisa, zestaji a wuda w Budyšinje přidawk za serbske spěwarske. Manfred Laduš

Handrij Zahrodnik

Montag, 30. Dezember 2024 geschrieben von:

Sakski kurwjerchowski mechanikar a blidar Handrij Zahrodnik narodźi so pa­toržicu lěta 1654 w Chwaćicach jako syn ratarskeho najenka a wotrosće w Hornjej Hórce. W Budyšinje nawukny po­wołanje blidarja a poda so wot lěta 1673 na dwanaćelětne rjemjeslniske pućo­wanje po Němskej, Awstriskej a Italskej, přiwšěm sej tójšto kmanosćow při to­čenju škleńcow, zhotowjenju intarsijow, w twarstwje kaž tež astronomije, ­geome­- trije a při twarje mechaniskich nastrojow přiswoji. 1685 wróći so do Sakskeje a dwě lěće po tym bu swojich wobšěrnych kmanosćow wědy dla w Drježdźanach jako kurwjerchowski dwórski blidar přistajeny. Wón bu wot lěta 1694 hač do smjerće 2. małeho róžka 1727 ­pola kurwjercha Awgusta Sylne­ho z mode­lowym mištrom a dwórskim mecha­nikarjom.

Jan Kušk

Donnerstag, 19. Dezember 2024 geschrieben von:
Ludowy herc, šewc a korčmar Jan Kušk zemrě jako 78lětny 19. hodownika před sto lětami we Worklecach. Kušk narodźi so 20. jutrownika 1846 w Lišej Horje pola Njeswačidła jako syn chěžkarja. Wón nawukny powołanje šewca a skutkowaše potom jako tajki a jako korčmar w Nowoslicach, Kukowje a Smječkecach. Nawukny we Worklecach pola šewca a huslerja ­Michała Hórnika – wuja, fararja a wótčinca, duchowneho samsneho mjena – zdobom hraće na serbskich huslach. Wón hudźeše jako posledni w katolskich Serbach na třitrunatych serbskich huslach a to na kwasach abo swjedźenjach. Čěski narodny wuměłc Ludvík Kuba molowaše 1923 portret ­Kuški před jeho domskim. Ludowe melodije, spěwy a reje zapisowaštaj dr. ­Arnošt Muka a čěski ludowědnik Adolf Černý mjez druhim pola Kuški. Jeho rěkachu ­ludźo tež Smječkečanskeho huslerja. Manfred Laduš

Chróšćan Šulerjo

Neuheiten LND