W 100 lětach třećina mjenje role
RATARSKA póda je so w Čěskej w minjenych 100 lětach wo wjace hač třećinu pomjeńšiła. Hdyž běchu lěta 1918 kublerjo, burja a ratarjo z 5,1 miliona hektarow ratarske produkty žnjeli, su w lěće 2017 farmarjo žně jenož hišće z 3,5 milionow hektarow domchowali. Tele informacije je njedawno Čěski statistiski zarjad (CSÚ) publikował. Najwjace wužitneje pódy stej w nowšim času dróhotwar a twarske iniciatiwy „spóžrěłoj“. Byrnjež plahowanskeje płoniny wjele mjenje było, wunoški žitow su njedźiwajcy toho nahladnje přibyli. Wučinjachu-li wone 1920 dohromady 2,3 miliony tonow, je loni 7,5 milionow tonow zorna do składow šło. Porno zašłosći su so tež družiny plahowanja změnili. Hdyž je něhdy wusyw rožki a zdźěla wowsa přewahował, plahuja čěscy burja a ratarjo nětko hłownje pšeńcu, kukuricu a ječmjeń. Porno časej prěnjeje republiki, potajkim do 1938, je so płonina plahowanja rěpika wo 98,5 procentow zwyšiła. Lěta 1948 bě w ratarstwje hišće 1,3 miliony ludźi dźěłało, předewšěm žony. Lěta 2016 wobstarowaše wšě trěbne ratarske dźěła cyłych 130 000 mocow, z kotrychž bě jenož hišće třećina žony.
Muzealne dźiwnostki
Praha (JBR/SN) Najwjetši a najstarši muzej w Čěskej Republice je Narodny muzej w Praze, kotryž swjeći lětsa swój 200lětny jubilej. Wot załoženja w lěće 1818 nahromadźi muzej miliony eksponatow. Tak je to na přikład unikatna zběrka posmjertnych maskow w podzemi antropologiskeho wotrjada. Namakaš tam maski znatych a zasłužbnych ludźi, kaž prezidenta Tomaša G. Masaryka, kotrehož wobličo je rězbar hišće na dnju jeho smjerće, 14. septembra 1937 na hrodźe w Lanach wotlał. Repliku posmjertneje maski studenta Jana Palacha, kotryž bě so na Václavskim naměsće protestujo přećiwo agresiji armejow Waršawskeho pakta sam spalił, wuhladaš dźensa na fasadźe twarjenja filozofiskeje fakulty. Wulka muzealna wosebitostka a runočasnje přikład surowosće a perwersnosće je wusušena čłowjeska koža, kotruž bě mongolski princ Dambidža (w přechodnym času na 20. lětstotk) swojemu hišće žiwemu riwalej Chaisanej wotćahnyć dał.
Składnostnje jubileja budźe historiski twar Narodneho muzeja wot 28. oktobra, po wosom lětach renowěrowanja, zaso za wopytowarjow přistupny.
ANO chce z ČSSD
Praha (ČŽ/K/SN). Před dobrym tydźenjom hišće kónc nadźije na knježerstwowu koaliciju ANO-ČSSD a po zwrěšćenych jednanjach durje zaprasnjene, nadobo samsneje wěcy dla nowy pospyt. Po prošenju šła je, chcyjo nochcyjo, ANO, njedocpěwši žanych postupow z konstelaciju KAČM a SPD, namjetowanej wot prezidenta Miloša Zemana. Socialdemokraća su dialogej wo měrje přihłosować móhli, nadźijejo so, zapowědźene nutřkowne ministerstwo tola hišće dóstać.
Film wo Dubčeku
Bratislava (SŽ/K/SN). W Słowakskej zhotowjeny film wo Alexanderu Dubčeku je wěnowany politikarjej a statnikej, kiž steješe kónc 1960tych lět na čole reformoweho hibanja w Čěskosłowakskej. Tři wot- rězki w žiwjenju Dubčeka tworja stawiznu filmoweje dramy. Prěni wothrawa so nalěto 1968 za čas euforije a naslědneje okupacije. W tym času bě Dubček w napjatej fyziskej a psychiskej situaciji – podpisać abo njepodpisać Moskowske protokole, z kotrymiž by so wobsadźenje ČSSR přez wójska Waršawskeho zrěčenja legalizowało.
Kaczyński: Zaměr docpěli
Pomnik za wopory lětadłoweje katastrofy we Waršawje poswjećeny
Waršawa. Nawoda knježaceje pólskeje narodnokonserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PIS) Jarosław Kaczyński je sej minjenu wutoru wulki són spjelnił. Na Naměsće Piłsudskeho wosrjedź stolicy Waršawy poswjećichu tón dźeń hoberski pomnik za wopory lětadłoweje katastrofy pola Smolenska, při kotrejž bě runje před wosom lětami, 10. apryla 2010, tehdyši statny prezident Lech Kaczyński z 95 dalšimi wosobinami pólskeho towaršnostneho žiwjenja zahinył.
„Smy swój zaměr docpěli“, rjekny najsylniši muž Pólskeje, po tym zo bě kardinal Kazimierz Nycz pomnik požohnował. Wjacore delegacije – přiwuzni woporow, statny prezident Andrzej Duda a ministerski prezident Mateusz Morawiecki ze swojimi ministrami – połožichu wěncy při monumenće, kotryž symbolizuje schodźenki do lětadła a zdobom hoberski narowny kamjeń. Do njeho su mjena wšitkich woporow zadypane. Na narodnym swjatku Pólskeje 11. nowembra ma na samsnym naměsće pomnik Lecha Kaczyńskeho k tomu přińć. Kak budźe wupadać, to dotal nichtó njewě.
Tajke něšto swět hišće widźał njebě
LATERNA MAGIKA – to drje je wony znaty templ muzow, kotryž chcył kóždy wopytowar čěskeje stolicy znajmjeńša jónu dožiwić. Prěnje multimedialne dźiwadło swěta swjeći w aprylu 60lětne wobstaće. Za to wuhotuje předstajenja někotrych najwoblubowanišich inscenacijow a přewjedźe k tomu zetkanja z młodymi wuměłcami kaž tež z akterami na słužbje. Nic naposledk wopomni tež fenomenalny wuspěch Laterny magiki na swětowej wustajeńcy EXPO 1958 w Brüsselu, za kotruž dźě běchu tehdy tele cyle wosebite a dospołnje swojorazne dźiwadźelenje ekstra zdźěłali. Wumysliłoj běštaj sej fantastiske splećenje hratych a rejowanych scenow z hudźbu, filmami a dalšimi awdiowizuelnymi technikami režiser Alfréd Radok a scenograf Josef Svoboda. Składnostnje „diamantneje“ róčnicy Laterny magiki poskića tež wurjadnu inscenaciju „Kuzłarski cirkus“, kotraž je po swojej prapremjerje lěta 1983 wjace hač 6 500 předstajenjow měła. Přez 550 z nich zeskutkownichu wuměłcy we wjace hač połsta městach 17 krajow Europy a dalšich kontinentow.
Wo złoty ćahso hižo wadźa
Wrócław (JBR/SN). Legendarny „złoty ćah“ zbudźa přeco zaso zajim pólskich medijow. Pancerowany ćah – kaž legenda praji połny złotakow a dalšich pokładow – běchu nacisća pječa kónc Druheje swětoweje wójny z Breslauwa wotwjezli a w podzemskim tunlu pola delnjošleskeho Wałbrzycha schowali. Slědźerjej – Polak a Němc – staj loni z modernej techniku ćah wuslědźić spytałoj, ale bjez wuspěcha. Nětko chce Wrócław legendarnu wosebitostku na swoje dobro wužiwać. Wšako nacistiske „złoto“ z Breslauwa, potajkim z Wrócławja, pochadźa.
Nowozałožene towarstwo „Wrócławski złoty ćah“ chce nětko turistow do delnjošleskeje stolicy wabić. Złotobarbna replika pancerowaneho ćaha ma po kolijach tramwajki jězdźić, a na nim chcedźa pokazować filmy wo Wrócławju z 20. lětstotka. Ale runje to wobydlerjow Wałbrzycha chětro zamyla. „Njeje wažne, hač ćah eksistuje abo nic, wón je naš“, pisaja woni w interneće. Wałbrzychski měšćanosta Roman Szelemej wšak spyta zwadu mjez městomaj złahodnić: „Wrócław ma jenož atrapu. Woprawdźity ,złoty ćah‘ pak je pola nas we Wałbrzychu.“
Nowy pomnikza wopory
Waršawa (dpa/SN). Wosom lět po znje- zboženju prezidentskeho lětadła w ruskim Smolensku su Polacy wčera wopory wopominali. Při katastrofje 10. apryla 2010 běchu wšitcy 96 pasažěrojo žiwjenje přisadźili, mjez nimi tehdyši prezident Lech Kaczyński, dwójnik předsydy knježaceje narodnokonserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć Jarosława Kaczyńskeho.
Hižo rano zhromadźichu so čłonojo knježerstwa a wobydlerjo na wopominanski apel před Waršawskim prezidentskim palastom, při čimž mjena wšitkich woporow předčitachu. Swjatočnosće trajachu hač do wječora. Jedyn z wjerškow bě poswjećenje noweho dwělomneho pomnika za wopory wosrjedź města. Opozicionelne Waršawske měšćanske zarjadnistwo bě so podarmo nastajenju pomnika – dopominaceho na lětadłowe schodźenki kaž tež narowny kamjeń – na Naměsće Piłsudskeho wobarało.
Pólska je hač do dźensnišeho w prašenju přičiny njezboža pačena. Knježacy a mnozy přiwisnicy su přeswědčeni, zo bě njezbožo atentat. Oficialne přepytowanja pak wujewichu, zo běchu čłowjeske zaprajenje a techniske njedostatki wina.
Powala-li Andreja Babiša?
Praha (ČŽ/K/SN). Čěska zwonkaparlamentariska opozicija znowa nastupuje. Z wuspěcha zesylnjena, z demonstracijemi w mnohich městach znjemóžnić zapósłancej KSČM Zdeněkej Ondráčekej funkciju nawody wěstotneho wuběrka sejma (GIBS), zaměrja so wona nětko direktnje na ministerskeho prezidenta w demisiji a šefa hibanja ANO Andreja Babiša. Pod hesłom „Za porjadneho premiera a porjadne knježerstwo“ přewjedźe zwonkaparlamentariska opozicija w stolicy a w rjedźe dalšich městow protestne demonstracije přećiwo Babišej. Zasadnje wona ničo přećiwo tomu nima, zo něchtó z dobyćerki wólbow ANO na čole knježerstwa steji, Babiša pak nima za přihódneho, dokelž jeho Baćonjaceho hnězda dla juristisce přesćěhuja a dokelž je k tomu njejasnosćow nastupajo jeho sobudźěła z čěskej stasi (SB).
W Praze wotmě so na Wjacławskim naměsće hižo prěnja protestna demonstracija z wjace hač 10 000 ludźimi. Wótře su „Babiše do koše (klětki)“ wołali. Babiš sam je póńdźelu prěni raz rjekł, zo by akceptował, by-li prezident Miloš Zeman někoho druheho z ANO za premiera powołał.
Wzajomnej wopytaj
Bratislava (SŽ/K/SN). Prěni wukrajny wopyt powjedźe noweho słowakskeho ministerskeho prezidenta Petera Pellegrinija tradicionelnje do bratrowskeje Čěskeje. Jutře zetka so wón w Praze z premierom Andrejom Babišom. Temy jednanjow budu słowaksko-čěske poćahi z wosebitym akcentowanjom zhromadnosćow w zwisku lětušeho woswjećenja 100. róčnicy załoženja Čěskosłowakskeje. Hišće bóle pohłubšić ma so zhromadne dźěło na polomaj wikowanja a inwesticijow, we wobchadźe kaž tež nastupajo kulturu, infrastrukturu, zakitowanje, wědomosć, slědźenje a inowaciju. Pellegrini wobdźěli so tež na zhromadnym posedźenju čěskeho parlamenta.
Čěski prezident Miloš Zeman bě swoju prěnju wukrajnu wizitu po znowawuzwolenju hižo tydźenja w Słowakskej zabsolwował. Na Zemanowu próstwu njepohosći prezident Andrej Kiska jeho tónkróć w Bratislavje, ale we Wysokich Tatrach, hdźež bě wón posledni raz před 20 lětami. W Štrbskim Plesu stej hłowje Słowakskeje a Čěskeje tohorunja wo dalšim rozwiću bilateralneho zhromadneho dźěła rěčałoj.
