Hołduja „genialnemu“ Trumpej
Prezident USA mjez pólskimi konserwatiwnymi nadal woblubowany
Waršawa. Pólska hotuje so z połnej paru na móžny nadpad ruskeho wójska. Tute struchłe dopóznaće kóždy zdobudźe, kiž medije kraja sćěhuje. Prašenje je, kak měł so kraj na to přihotować.
W nowinje Gazeta Wyborcza pólske knježerstwo předwčerawšim, srjedu, připowědźi, zo wupowědźi kraj mjezynarodne zrěčenje z lěta 1997 přećiwo minam, kotrež so direktnje na wosoby měrja. Pólska chcyła tute miny wotnětka produkować, składować a podłu swojich mjezow zasadźić. Wšo tole zrěčenje zakazuje, kotrež bě swój čas 163 krajow podpisało. Pólske knježerstwo z ministerskim prezidentom Donaldom Tuskom nětko argumentuje, zo njejsu kraje kaž Ruska, USA, China abo Israel zrěčenje ženje podpisali. Hladajo na hrožacu inwaziju Ruskeje chcedźa miny tuž nětko zhotowić, runje tak kaž baltiske kraje Letiska, Estiska a Litawska.
Přepytuja posrědkowanje frizišćiny mjez generacijemi
Zapadni Frizojo, jedna z třoch hałzow friziskeho etnikuma, sydla w prowincy Friesland na sewjeru Nižozemskeje. Wot lěta 2004 wužiwaja w oficialnych dokumentach jenož friziske pomjenowanje Fryslân. Zapadnu frizišćinu dotal znajmjeńša 400 000 ludźi rěči – a tola woznamjenja ju w mjezynarodnej linguistiskej klasifikaciji jako zranliwu. Z tuteje přičiny so prowincne organy prócuja, situaciju rěče na wšelakore wašnje podpěrać a zesylnjeć. W minjenych dekadach stabilizowachu tak poziciju zapadneje frizišćiny na polu šulstwa, medijow abo w zjawnosći. Njehladajcy toho njeje so pak wot lěta 1970 ličba staršich, kotřiž frizišćinu swojim dźěćom dale sposrědkuja, wuraznje powjetšiła.
Němske wotpadki w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Hižo před někotrymi tydźenjemi namakachu w Čěskej wotpadki, kotrež pochadźeja z Němskeje. Předewzaće Roth International, kotrež ma swoje sydło w bayerskim Weidenje, je prawdźepodobnje hižo wot junija 2024 500 tonow z jědom zanjerodźeneho šrota na Morawje składowało. Tam běchu zarjadnicy mjez druhim rotorowe křidła milinowětrnikow namakali. Zarjad za cłowne slědźenje w Mnichowje přepytuje tuchwilu wjacore njelegalne deponije wotpadkow a čěske ministerstwo za wobswět žada sej jich wotstronjenje. Roth International pak wotpokazuje wumjetowanja a pisa swojim klientam w zjawnym lisće, zo bě so w tutym nastupanju na swojeho čěskeho partnera spušćiło.
Na mustrowanje „přeprošeni“
Pólska planuje wojerske wukmanjenje 100 000 ciwilistow
Waršawa. Politiska nalada w Pólskej je w prašenju měra a wójny dźělena. Na jednym boku čakaja wšitcy na pozitiwne wuslědki jednanjow wo měr w Ukrainje. Napjeće slěduja medije rozmołwy zastupjerjow USA z Ukrainu w Sawdi-Arabskej a so nadźijeja, zo tež Ruska měrowemu rozrisanju přihłosuje. Wučerpanosć ludźi po třoch lětach wójny je wočiwidna. Na druhim boku reaguje Pólska na nowe wěstotne połoženje, po tym zo bě prezident USA Donald Trump připowědźił, zo Europu hižo dlěje při jeje zakitowanju njepodpěruje. Wšěm je jasne, zo dyrbi so Pólska bóle hač dotal cyle sama na móžnu wójnu přihotować. Tež tam su kruće wo tym přeswědčeni, zo so Ruska wojersce na zapadnu Europu měri.
Ćah přespěšnje po puću był
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Nakładny ćah połny bencola, kotryž bě pjatk tydźenja w Hustopečach nad Bečvou z kolijow wuskočił, bě přespěšnje po puću. Minjeny štwórtk zdźěli Jan Kučera, generalny inspektor čěskeje železniskeje inspekcije, zo bě ćah z 95 km/h do dwórnišća w Hustopečach zajěł. Tam pak smědźa ćahi jenož 40 km/h spěšne być. Mjeztym je městno njezboža zaso mjenje abo bóle zawěsćene, zdźěli minjenu póndźelu Ladislav Okleštek, zamołwity za wobwod Olomouc.
Mnóstwo bencola w dnownej wodźe znižuja. Tuchwilu wotklumpuja fachowcy kapalnu maćiznu z dwaceći hrjebjow, kotrež jěd wotpopaduja. Petr Hladík, čěski minister za přirodoškit, je optimistiski. „Rjane a suche wjedro je nam jara pomhało“, wjeseli so politikar. Dešćikojte wjedro, kotrež su meteorologojo za přichodne dny připowědźili, móže so pak negatiwnje na škitne naprawy wuskutkować. Fachowc předewzaća Dekonta, kotryž dźěła na městnje njezboža, zdźěli nowinarjam powěsćernje ČTK, zo traje wotstronjenje jěda z pjeršće a dnowneje wody hišće znajmjeńša dwě lěće.
Wałęsa žada sej sprawny měr
Rozestajenje w Běłym domje mjez Polakami bjezradnosć a strachi zbudźa
Waršawa. Chětro bjezradnje reagowała je pólska towaršnosć na zjawne rozestajenja mjez prezidentom USA Donaldom Trumpom a ukrainskim prezidentom Wolodymyrom Zelenskim w Běłym domje we Washingtonje. Runjewon šokowani dyrbjachu Polacy tomu přihladować, kak Trump Zelenskeho ponižuje a z Běłeho domu wućěri. Hladajo na bližace so dojednanje mjez Tumpom a ruskim prezidentom Wladimirom Putinom nastupajo wójnu w Ukrainje bjez jeje a wobdźělenja Europskeje unije je sej nowina Fakt wěsta, zo Trump „Putinej Ukrainu k žratwje přewostaji“.
Medije drje su dale kruće poboku Ukrainy a wo wuradźowanjach EU ze Zelenskim w Londonje dokładnje rozprawjeja. Na druhim boku nichtó njewě, kak so naležnosć dale wuwije. Po wukazu Trumpa, přetorhnyć wojersku pomoc za Ukrainu, ćahi w Pólskej z wojerskej techniku USA steja. Ministerskemu prezidentej Donaldej Tuskej pak je wažne Ukrainje dalšu pomoc skićić.
Kóždy dźesaty je wukrajnik
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Hač do kónca lěta 2024 zličichu w susodnym kraju 1 094 090 ludźi z wukrajnym pasom, wuchadźa z aktualneje rozprawy ministerstwa za nutřkowne naležnosće. Minjenu sobotu zdźěli powěsćernja ČTK w zwisku z tutej rozprawu, zo je dźesać procentow čěskeho wobydlerstwa z wukraja. To je 2,7 procentow wjace hač lěto do toho. Skoro 600 000 Ukrainjanow, najwjetša skupina zapućowarjow, je so w susodnym kraju zasydliło. Druha najwjetša skupina wukrajnikow su Słowakojo. 11 768 Němcow bydli tuchwilu w Čěskej a tež 2 209 Rakušanow je tam swoju nowu domiznu namakało.
Čěska darjenska iniciatiwa Dárek pro Putina (dar za Putina) je 72 milionow krónow (2,79 milionow eurow) nahromadźiła. Za tute pjenjezy chcedźa ukrainskim wojakam helikopter typa Black Hawk kupić, informuja zastupjerjo iniciatiwy na swojej webstronje. 20 400 ludźi bě so na akciji wobdźěliło. Iniciatiwa Dárek za Putina hromadźi wojerski material, z kotrymž podpěruje ukrainsku armeju w swojim wojowanju přećiwo Ruskej.
Wutrobne słowa Tuska za Merza
Pólska z wólbnym dobyćom CDU/CSU zasadnje spokojom
Waršawa. Wólby zwjazkoweho sejma minjenu njedźelu su tež w medijach Pólskeje wulku kedźbnosć zbudźili. Bjezposrědnje po wozjewjenju wuslědkow je ministerski prezident Donald Tusk wólbnemu dobyćerjej Friedrichej Merzej z wutrobnymi słowami gratulował. Pólske medije wobkedźbuja, zo su we Waršawje z wólbnym dobyćom CDU/CSU dosć spokojom. Wšako z tym liča, zo so na dotalnych němsko-pólskich stykach ničo njezměni. Zo změje nowa koalicija unije a SPD w zwjazkowym sejmje jenož snadnu wjetšinu, tohorunja zaznawaja.
Spokojom su z Merzom tež tohodla, dokelž so pólscy staćenjo němskeje AfD boja. Wustupowanje strony hladajo na wukrajnikow a wšelakore wuprajenja načolnych politikarjow AfD Pólsku znjeměrnja. Tak wužiwa AfD stajnje zaso zapřijeće srjedźna Němska w zwisku z nowymi zwjazkowymi krajemi. Maršał sejma Szymon Hołownia so w tym zwisku prašeše, hdźe widźi AfD potom wuchodnu Němsku? Snano tola w Pólskej?
Dobyćerjej wólbow zbožo přeli
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Po wólbach do zwjazkoweho sejma gratulowachu zastupjerjo knježerstwowych kaž tež opoziciskich stronow Friedrichej Merzej k jeho dobyću. Čěski premierminister Petr Fiala wjeseli so na pohłubšenje čěsko-němskich zwiskow a na zhromadne dźěło za sylnišu Europu. Andrej Babiš, šef opozicije, podšmórny, zo je wólbny wuspěch Křesćansko-demokratiskeje unije dobra powěsć za Němsku, Europu kaž tež za Čěsku. Tomijo Okamura, šef čěskeje prawicarskeje strony SPD (Swoboda a Direktna Demokratija) zdźěli po wólbach powěsćerni ČTK, zo bě sej hišće sylnišu AfD přał. Okamura sćěhowaše wobličenje wuslědkow w jednaćelni AfD. Jeho strona by 8,1 procent hłosow nažnjała, bychu-li Češa minjenu njedźelu wolili. Babišowa strona Ano pak by wólby z 34,7 procentami dobyła. Druhe městno z 18,5 procentami hłosow by sej koalicija Spolu z Fialowych wobydlerskich demokratow, z křesćanskich demokratow a ze strony Top 09 wuwojowała. To wozjewi naprašowarnja STEM minjenu póndźelu.
Spěšny spad ličby bretonsce rěčacych
20. januara 2025 su w Rennes, stolicy Bretoniskeje, najnowše wuslědki sociolinguistiskeho přepytowanja wo stawje bretoniskeje rěče wozjewili. Po zwěsćenjach studije instituta TMO, kotruž su regionalne zarjady wobdźěłali, je so ličba bretonsce rěčacych w minjenych šěsć lětach na ekstremne wašnje pomjeńšiła. Slědźerjo su aktualnje jenož 107 000 nałožowarjow bretonšćiny zwěsćili. Je to dokładnje połojca mjenje hač za čas poslednjeho přepytowanja w lěće 2018 (214 000).
Do tuteje ličby njeje 20 200 dźěći zapřijatych, kotrež so w šuli dwurěčnje abo tež po metodźe imersije kubłuja. Mjenowanu metodu nałožuja wot lěta 1977 skutkowace pěstowarnje a šula Diwan, kotrež su tež jako inspiracija při załoženju projekta Witaj we Łužicy słužili
