Duda: Jenož symboliski akt
USA wopušća klučowe wojerske zepěranišćo na juhu Pólskeje
Waršawa. Hižo dlěši čas běchu medije wo tym spekulowali – nětko je wěste: Wojacy USA wopušća swoje wulke wojerske zepěranišćo w Rzeszowje-Jasionce na juhu Pólskeje. Prěnje jednotki su minjenu póndźelu wotćahnyli, kaž medije z wotpowědnymi fotami rozprawjeja. Swoju wojersku techniku Američenjo najprjedy raz na druhe zepěranišća na zapadźe Pólskeje přepołoža. Tuchwilu je na jeje teritoriju 10 000 wojakow z USA. Za Europu a Afriku zamołwity general, 56lětny Christopher Donahue, nowinarjam rjekny, zo je cofnjenje dźěl wulkeho plana prezidenta USA Donalda Trumpa, po kotrymž maja so Europjenjo přichodnje sami wo swoju wěstotu starać. USA wudawaja kóžde lěto „dźesatki milionow dolarow swojich dawkipłaćerjow“, zo bychu druhe kraje škitali.
Tola wobswětowa katastrofa
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Njezbožo z bencolom w Hustopečach nad Bečvou je sobu najwjetša wobswětowa katastrofa w stawiznach susodneho kraja. Před někotrymi tydźenjemi su fachowcy w dnownej wodźe a studnjach wokolnych ležownosćow chemikaliju dopokazali. Zašłu sobotu zdźěli Čěska wobswětowa inspekcija, zo njemóža woršty pjeršće wotstronić, kotrež su zajědojćene. Wohnjowa wobora bě hižo do toho z pomocu specializowaneje firmy probu pjeršće wzała a koncentraciju bencola w powětru změriła. Při tym zwěsćichu fachowcy, zo so jěd přespěšnje wuparja, štož wohrožuje strowotu dźěłaćerjow. W februaru běchu wjacore wagony nakładneho ćaha pola Hustopečow z kolijow wuskočili, čehoždla dósta so bencol do wobswěta. Chemikalija je jara jědojta za přirodu a čłowjeka – jeje dla móžeš tež na raka schorjeć.
Serbski seminar njeje hižo muzej, ale žiwe zetkanišćo
W Serbskim seminarje w Praze je so njedawno hłowna zhromadźizna Towarstwa přećelow Serbow (SPL) wotměła. Po lětomaj bu nowe předsydstwo wuzwolene. Stary předsyda Lukáš Novosad sta so z nowym, městopředsydka wostanje Eliška Oberhelová. Marcel Brauman je so z nimaj rozmołwjał.
Wój skutkujetaj lětdźesatk na čole SPL: W čim rozeznawa so aktualny staw towarstwa wot situacije před dźesać lětami?
Bamž Jan Pawoł II. dale awtorita
20. róčnicu smjerće sobu najpopularnišeho Polaka wopominali
Waršawa. Bamža Jana Pawoła II. sej tež 20 lět po toho smjerći w Pólskej jako nabožnu a swětowu awtoritu přewšo waža. Tole je wuslědk naprašowanja medijow składnostnje róčnicy wotchada Karola Wojtyły na prawdu Božu. Wón bě 2. apryla 2005 w 21.37 hodź. w Romje wudychał.
Naprašowanje wunjese, zo ma 72 procentow wšěch Polakow Jana Pawoła II. tež dźensa hišće za wažnu wosobinu z wulkim moraliskim wliwom na towaršnosć. Na wšěch 66 procentow młodostnych, kotřiž su po lěće 2005 narodźeni a jeho jenož hišće z filmow, knihow a interneta znaje, je samsneho měnjenja.
Róčnicu smjerće sobu najpopularnišeho Polaka su předwčerawšim, srjedu, po wšěm kraju z Božimi mšemi a swjatočnosćemi wopominali. W parlamenće pozběhnychu so zapósłancy na mjeńšinu mjelčenja a so zhromadnje pomodlichu. Na wšěch 800 pomnikow w kraju na bamža Jana Pawoła II. dopomina. Naměsta, dróhi, šule, chorownje a zarjadnišća su po nim pomjenowane.
Nowe naprawy pochromy dla
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Pochromy dla njesmědźa wikowarjo tuchwilu picu kaž tež słanje z Madźarskeje a Słowakskeje do Čěskeje dowožować. Minjeny pjatk wukaza statny weterinarny zarjad wotpowědne naprawy, kotrež hnydom płaćichu. Hižo do aktualnych naprawow běchu parki z dźiwinu zawrěli a dowoz zwěrjatow a zwěrjećich wudźěłkow zakazali. Wot zašłeje wutory kontroluja z pcr-testami mloko w južnomorawskich předewzaćach z wjace hač tysac kruwami. Po tutym puću chcedźa móžne infekcije mjez zwěrjatami zwěsćić.
Hač do štwórtka budźe Vlastimil Válek, čěski minister za strowotnistwo, pola swojeho kolegi w zastojnstwje Vitktora Ljaška. Tam zahaji čěski wodźacy politikar zašłu wutoru čěsko-ukrainski forum wo medicinskim zastaranju. W Lwiwje chce so Válek z ukrainskimi pacientami zetkać, kotrychž běchu čěscy lěkarjo w Praze operowali. Nimo toho budźe minister tež čěske medicinske srjedźišćo wotewrić. Srjedźišćo ma čěskim firmam słužić, kotrež dźěłaja na polu strowotniskich technologijow.
Kaczyński: Politiske mordarstwo
Dubiozne podawki wokoło předsydy PiS zaběraja pólske statne rěčnistwo
Waršawa. Politiska kriminalka wosebiteho razu pólsku zjawnosć tele dny zaběra. Wuchadźišćo je njejapka smjerć Barbary Skrzypek. Wona bě 30 lět nawodnica běrowa předsydy narodno-konserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosława Kaczyńskeho a zdobom jeho sekretarka a dowěrnica. Minjeny kónc tydźenja su ju pochowali. Što bě so stało?
Za čas swojeho politiskeho knjejstwa bě sej Kaczyński w lěće 2019 předewzał, stajić sej cyle swojorazny wosobinski pomnik. Wosrjedź Waršawy měještej nastać hoberskej 190 metrow wysokej wěži. Jako dwójnikaj dyrbještej wonej jeho wosobinu kaž tež tu 2010 smjertnje znjezboženeho bratra Lecha Kaczyńskeho symbolizować. Plany běchu hotowe a w medijach prezentne. Projekt pak zwrěšći, dokelž je jón Waršawska měšćanska rada wotpokazała. Štož zwosta, běchu pjenježne problemy. Hižo za čas planowanja jewjachu so rozprawy wo dubioznych podawkach w zwisku z akcijowym towarstwom, kotrež měješe projekt financować a zwičnić.
Pólska prawo na azyl wobmjezuje
Waršawa (dpa/SN). Pólski prezident Andrzej Duda je ze swojim podpismom zakoń zeskutkownił, kotryž prawo na azyl w kraju wobmjezuje. „Sym podpisał, dokelž je to k zesylnjenju wěstoty našich mjezow trěbne“, Duda w interneće piše. Zakoń předwidźi, zo smědźa w nuzowych situacijach při mjezach jenož wukrajnicy wo azyl prosyć, kotřiž su legalnje do Pólskeje přišli. Rjadowanje je najprjedy raz na 60 dnjow wobmjezowane.
Tajku nuzowu situaciju widźi čłonski kraj EU wosebje při mjezy Běłoruskeje. Tam migranća z pomocu Běłoruskeje stajnje zaso spytaja, sylnje wutwarjenu mjezu do Pólskeje přewinyć. Strach hrozy pak tež na zapadźe, jeli Němska plany wotpokazanja migrantow přesadźi.
Podpěruja Radio Free Europe
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Po šmórnjenju pjenježnych srědkow za sćelak Radio Free Europe (radijo swobodna Europa) ze stron ameriskeho prezidenta Donalda Trumpa njeje hišće wěste, što so stanje z přistajenymi a rozhłosowym studijom. W rozmołwje z nowinarjemi dźenika Financial Times zašły kónc tydźenja skedźbni čěski premierminister Petr Fiala na to, zo móhła Europska unija financowanje sćelaka přewzać. Fiala bě jako młodostny často přinoški RFE słuchał a wjeseli so jara, zo ma sćelak swoje sydło w Praze. Tohodla so nadźija, zo to tak wostanje. Wodźacy politikar namjetuje wutworjenje „koalicije krajow Europskeje unije za financowanje RFE“. Rozhłosowy sćelak bě za čas socializma w tehdyšej Čěskosłowakskej a druhich komunistiskich krajach wažna zepěra politiskeje opozicije.
Hołduja „genialnemu“ Trumpej
Prezident USA mjez pólskimi konserwatiwnymi nadal woblubowany
Waršawa. Pólska hotuje so z połnej paru na móžny nadpad ruskeho wójska. Tute struchłe dopóznaće kóždy zdobudźe, kiž medije kraja sćěhuje. Prašenje je, kak měł so kraj na to přihotować.
W nowinje Gazeta Wyborcza pólske knježerstwo předwčerawšim, srjedu, připowědźi, zo wupowědźi kraj mjezynarodne zrěčenje z lěta 1997 přećiwo minam, kotrež so direktnje na wosoby měrja. Pólska chcyła tute miny wotnětka produkować, składować a podłu swojich mjezow zasadźić. Wšo tole zrěčenje zakazuje, kotrež bě swój čas 163 krajow podpisało. Pólske knježerstwo z ministerskim prezidentom Donaldom Tuskom nětko argumentuje, zo njejsu kraje kaž Ruska, USA, China abo Israel zrěčenje ženje podpisali. Hladajo na hrožacu inwaziju Ruskeje chcedźa miny tuž nětko zhotowić, runje tak kaž baltiske kraje Letiska, Estiska a Litawska.
Přepytuja posrědkowanje frizišćiny mjez generacijemi
Zapadni Frizojo, jedna z třoch hałzow friziskeho etnikuma, sydla w prowincy Friesland na sewjeru Nižozemskeje. Wot lěta 2004 wužiwaja w oficialnych dokumentach jenož friziske pomjenowanje Fryslân. Zapadnu frizišćinu dotal znajmjeńša 400 000 ludźi rěči – a tola woznamjenja ju w mjezynarodnej linguistiskej klasifikaciji jako zranliwu. Z tuteje přičiny so prowincne organy prócuja, situaciju rěče na wšelakore wašnje podpěrać a zesylnjeć. W minjenych dekadach stabilizowachu tak poziciju zapadneje frizišćiny na polu šulstwa, medijow abo w zjawnosći. Njehladajcy toho njeje so pak wot lěta 1970 ličba staršich, kotřiž frizišćinu swojim dźěćom dale sposrědkuja, wuraznje powjetšiła.
