Abrafaxy w Čornym młynje
Po wuspěšnej němskej prapremjerje minjenu njedźelu předstaji Serbski ludowy ansambl jutře, pjatk, inscenaciju „Abrafaxy a Čorny młyn“ prěni raz w hornjoserbskej wersiji. Bosćan Nawka je so z libretistom a komponistom „koncerta z wobrazami a rěčnikom“ dr. Vincentom Strehlowom rozmołwjał.
Knježe dr. Strehlowo, što je Was pohnuło, nowy dyrdomdej woblubowaneje comicsoweje trójki spisać a jón we Łužicy na jewišću zwoprawdźić?
Najbohaćiša forma literatury
Pod hesłom „Zetkanje basniskich generacijow“ wuhotuje towarstwo Přećeljo Smolerjec kniharnje jutře, štwórtk, literarne čitanje w znatym serbskim předawanišću. Bosćan Nawka je so z čłonom předsydstwa organizowaceho zjednoćenstwa a moderatorom wječora Měrćinom Wjenkom rozmołwjał.
Knježe Wjenko, što je towarstwo pohnuło, wuhotować tajkele generacije serbskeje lyriki přesahowace čitanje?
M. Wjenk: Přećelojo Smolerjec kniharnje organizuja lěto wob lěto wosebite, so wě stajnje ze serbskej literaturu zwisowace zarjadowanje. Tónraz smy so rozsudźili, poeziju jako drje najbohaćišu formu načasneho serbskeho pismowstwa do fokusa stajić. Často wšak je tak, zo kóžda basnjaca starobna skupina skerje za sebje miškorja. Naš zaměr njeje jenož, zajimcam cyły spektrum aktualneje serbskeje lyriki předstajić, ale tež poetki a basnjerjow hromadu wjesć a jim wuměnu zmóžnić.
Koho sće sej přeprosyli?
Swjeća hodźinu serbskich knihow
Před 100 lětami nasta prěnja serbska biblioteka w Slepjanskej wosadźe, štož bě iniciatiwa wobsedźerja rězaka, spisowaćela a publicista Jakuba Lorenca-Zalěskeho (1874–1939). Po nim pomjenowa Slepjanska gmejna před 50 lětami biblioteku. „Lětsa, składnostnje 150. narodnin, prócowachmy so wo mnohe nowe knihi a darimy je bibliotece w gmejnje“, zwurazni motiwatorka za serbsku rěč na teritoriju Slepo a Wochozy w syći ZARI Juliana Kaulfürstowa. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Kak je před 100 lětami prěnja serbska biblioteka w Slepom nastała?
J. Kaulfürstowa: Jakub Lorenc-Zalěski bě tu 1923 załožił serbske kulturne towarstwo „Swěrnosć“. Jeho čłonam je wón chcył tež serbsku literaturu přibližić a je prawidłownje ze serbskich knihow předčitał. Prěnje knihi bě jemu Arnošt Muka do Slepoho pósłał – bohužel pak njejsym dotal móhła zwěsćić, kotre to běchu.
Čehodla je wažne na to dopominać?
Wuspěchi hižo we wukubłanju
19 lětny Njebjelčan Nico Łušćanski, je ćěsla w třećim wukubłanskim lěće. Rjemjesło ćěslistwa je jemu hižo někotre wuspěchi wobradźiło, kotrež jeho rozpalitosć a angažement wotbłyšćujetej. Vanessa Žurec je składnosć wužiwała a so z nim wo jeho wukubłanju wuměniła.
Što je će pohnuło wukubłanje na ćěslu zahajić?
N. Łušćanski: Před někotrymi lětami je mój wuj swoju třěchu znowa natwarił a za čas koronapandemije mějach składnosć jemu při tym pomhać. Tute nazhonjenje je mi telko wjesela wobradźiło, zo so rozsudźich wukubłanje na ćěslu zahajić. Powołanje drje je hdys a hdys riskantne, dokelž často we wulkich wyšinach dźěłaš, ale to mje njewottraši.
Sy hižo wuspěchi w běhu třoch lět wukubłanja docpěł?
Rozpalitosć za kubłanje
Póndźelu startowaše prěni studijny tydźeń za nowačkow. Při tutej składnosći rěčeše Vanessa Žurec z 20lětnym studentom Symanom-Janom Klemenzom wo jeho studiju a wotpohladach.
Što studuješ a čehodla?
S. Klemenz: Studuju wučerstwo za wyšu šulu z předmjetomaj towaršnowěda a serbšćina na Lipšćanskej uniwersiće. Mi je za přichod wažne, zo maja dźěći dobrych wučerjow, zo njebychu so jenož fachowje derje wukubłali, ale móhli tež hódnoty kaž teamowe dźěło, kreatiwitu a kritiske myslenje wuwiwać. Předmjetaj stej mi w mojim šulskim času wosebje wjeselo činiłoj. Chcu k tomu přinošować serbsku rěč zachować.
Što chceš jako wučer pola dźěći docpěć?
S. Klemenz: Chcu dźěćom z pomocu mnohich wuknjenskich metodow wjele wědy nawučić a jim z přikładom być. Nimo toho je mi wažne socialne kmanosće wuwiwać: Přez skupinske dźěło a interakcije ze sobušulerjemi spěchujetej so teamowe dźěło a komunikacija. Wučerjo přinošuja k tomu, socialne hódnoty kaž respekt, empatiju a zamołwitosć sposrědkować.
Kak wotmě so twój prěni studijny dźeń
Brunica: Přeco kruty wostał
Thomas Burchardt je zastupjer Domowiny w brunicowym wuběrku Braniborskeje. Z nim je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Hdy bušće prěni raz wot Domowiny do brunicoweho wuběrka pósłany a što běše Waš motiw za tónle nadawk?
T. Burchardt: To běše 2008. Najebać slub něhdyšeho ministerskeho prezidenta Stolpe, zo je Rogow poslednja wotbagrowana wjeska, chcychu dalše sydlišća brunicy woprować. Sym w 90tych lětach wobswětowe wědomosće studował, za mnje běše jasne: Žane dalše jamy! Njejsym pragmatikar, w energijowej politice to njeńdźe, poł jamy njefunguje.
Mjeztym je bórzomny kónc wudobywanja brunicy politisce wobzamknjeny – što su wužadanja přichodnych lět?
T. Burchardt: Sym sej hižo před třomi lětami žadał, zo ma so brunicowy wuběrk, w kotrymž je šěroki spektrum towaršnosće zastupjeny, tež změnje strukturow wěnować. To je wjetšina nažel wotpokazała. Dotal je statne spěchowanje bóle kaž rozdawanje bólnych pjenjez, to za přichod njedosaha.
Změna klimy, njedostatk wody – dyrbja cyłu jězorinu přeplanować?
Hospodarić je dale a ćešo
Dźěła na polach so za ratarjow we Łužicy nachileja. Bianka Šeferowa je so pola předsydy burskeho zwjazka Budyšin-Kamjenc Stefana Triebsa za lětušimi wuslědkami a wužadanjemi wobhoniła.
Su burja w Budyskim wokrjesu lětsa ze žnjemi spokojom?
S. Triebs: Nastupajo wunoški běchu žně lětsa přerězne. Wšitko, štož je so ze syčomłóćawu žnjało, je mjeztym přewažnje tež wotličene. Nažnjata trawa z łukow budźe jako pica za skoćata tež dosahać. Hladajo na silowu kukuricu běchu lětsa dobre žně, tak zo móžachmy wěsty dźěl na polach wostajić. Přichodne tydźenje zbytki potom jako zornowu kukuricu ze syčomłóćawu žnějemy. Zornowa kukurica so do žitneho šróta předźěła, z čimž móžemy swoje zwěrjata picować abo za biopłunowe připrawy wužiwać.
Kotre wužadanja dyrbjachu ratarjo lětsa zmištrować?
Nadawki móža lěpje zmištrować
CSB chce nowu towaršnosć za wobłuk pěstowarnjow wutworić, kotraž je powšitkownowužitna. Bianka Šeferowa je so pola jednaćela Marka Klimana za pozadkami wobhoniła.
Što so potom konkretnje změni?
M. Kliman: Nowa towaršnosć budźe nošer našich jědnaće pěstowarnjow a hortow. Wona změje mjeno Křesćansko-socialny kubłanski skutk ptzwr. Jenički towaršnik budźe towarstwo. Za našich hłownych partnerow – za swójby – so ničo njezměni. Gmejnam chcemy dale dobry partner być, tež za nje so ničo njezměni. CSB wobhospodari swoje kubłanišća w přichodźe ze swójskej ptzwr, wšitke druhe nadawki a projekty kaž na přikład zelowy a zežiwjenski centrum w klóšterskej zahrodźe w Pančicach-Kukowje abo Wojerowska dźěćaca a młodźinska farma wostanu w zamołwitosći towarstwa.
Štó je so na diskusiji wo přetworjenju wobdźělił?
M. Kliman: Trěbnosć strategiskeho přiměrjenja struktury rezultowaše z nazhonjenjow a dopóznaćow jednaćelstwa kaž tež předsydstwa towarstwa. W kole sobustawow bu změna spočatk tutoho lěta diskutowana a pozdźišo wobzamknjena.
Dar wosobinsce přepodać
Šulerjo a šulerki Worklečanskeje wyšeje šule „Michał Hórnik“ su wčera pomocnu akciju za wopory wulkeje wody připowědźili. Liza-Marija Cyžec je so z wučerku Alenku Šmitowu rozmołwjała.
Što je was pohnuło, woporam w Čěskej abo Pólskej pomhać? Kak je k pomocnej akciji dóšło?
A. Šmitowa: Mój mandźelski běše za čas wulkeje wody nadawka rozhłosa dla w Čěskej po puću. Tobias Bulank, zamołwity za powołansku orientaciju na šuli, je mje bórze po tym narěčał, hač njeje mój muž w Čěskej šulu widźał, kotraž trjebała wulkeje wody dla nuznje pomoc. Tak smy towarstwo Cyrila a Metoda (TCM) narěčeli, dokelž wědźachmoj, zo chcedźa pjenježnu zběrku přewjesć. Z nazběranymi srědkami maja so potom nowe trěbne nastroje a mašiny kupić a do potrjechenych regionow słać. Tuchwilu pytamy z pomocu TCM šulu w Pólskej blisko Ełka.
Kak chcedźa Worklečanscy šulerjo pjenjezy zběrać?
Ludźo čuja so za nós wodźeni
Na wukaz zwjazkoweje ministerki nutřkowneho Nancy Faeser (SPD) kontroluje zwjazkowa policija wot minjeneje póndźele ludźi, kotřiž do Němskeje zapućuja. Ze Stefanom Seidlerom, zapósłancom Južnoschleswigskeho wolerskeho zwjazka (SSW) w zwjazkowym sejmje, je so Axel Arlt wo naležnosći rozmołwjał.
Kak hódnoćiće nowe wobmjezowanje při zapućowanju do Němskeje, kotrež so Schengenskemu zrěčenju spřećiwja?
St. Seidler: Pomjezne kontrole njejsu ničo druhe hač přimnjenje do kisty populistiskich trikow. Minjene połlěto je našich 13 000 dojězdźowacych mjezu 3,2 milionaj razow překročiło. Tomu napřećo steji po podaćach zwjazkoweho knježerstwa jeničce 289 njedowolenych zapućowanjow při němsko-danskej hranicy. Začini nutřkowna ministerka našu mjezu bjez spóznajomneje přičiny, zo by za populistami běhała? Z prawom čuja so ludźo za nós wodźeni. Trjebamy srědki za moderne kontrole a rozrisanja za mjezy překročace, europske zhromadne dźěło.
Sće so na němsko-danskej mjezy hižo wo aktualnym połoženju wobhonił?
