Wójna identitow abo měr rozuma
Hdyž w lěće 2015 młodeju mužow ze Syriskeje tehdyšemu trenarjej koparskeho mustwa SJ Chrósćicy II „přepodach“, jimaj prajach: Waju dla nichtó na hrajnišću němcować njebudźe, dyrbitaj sej potajkim zakładne serbske zapřijeća za kopańcu přiswojić. Salman a Iwan staj so bjez diskusije ze serbšćinu aranžowałoj.
Duch je swoboda myslenja
Strach nic znjewužiwać
Sće dźensa hižo z woknom hladali a klimowej změnje přihladowali? Ně? Potom pak je wulki čas!
Stajnje zaso je rěč wo tym, zo je změna klimy za njezwučene wjedrowe fenomeny abo swojorazne wobswětowe zjawy zamołwita. Horce temperatury k jutram, dwaj tydźenjej pozdźišo zaso zmjerzki, powodźenja w Brazilskej ... . W medijach abo socialnych syćach ludźo na to předewšěm ze spektakularnymi wobrazami pokazuja. Tajkich wšak je wšědnje. Po cyłym swěće so kóždy dźeń něšto njezwučene stawa a dźakowano šmóratkam hodźi so tole z fotami a widejemi dokumentować. Často ludźo twjerdźa, zo su to podawki, kotrež njemóhli so bjez změnjaceje so klimy stać. Fakt pak tohorunja je, zo je stajnje zaso k ekstremam dóšło. Jich ličba pak je minjene lěta přiběrała. Za kóždu dlěšu suchu periodu abo sylny zliwk pak změna klimy zamołwita njeje. Strachi před ekstremnymi wjedrowymi zjawami pak so přewšo rady znjewužiwaja.
Minus a plus digitalizacije
„Rewolucija swoje dźěći žerje“ – hrónčko płaći tež za digitalnu rewoluciju. Nimale wšitcy drje po šmóratku šmóraja, tola: Štó zamóže hišće tři sady porjadnje pisać? Starši, kotřiž zažnemu přistupej dźěći do swěta šmóratka zadźěwaja, su domjacym nadawkam digitalizowaneje šule druhdy hižo na puću. A hdyž budźe posledni stary nopašk poslednjeje domizniskeje stwy w digitalnym rowje pochowany, budźemy widźeć: Serbske žiwjenje z toho njeschadźa. Sćěhuješ dźěłarnički digitalizacije, hdźež maja zajimcy „so wuspytać“, maš zaćišć, zo je třihanje sekwencow so hibacych pisanych wobrazow dźensniši dźeń „klučowa kompetenca“.
Swójski podźěl často problem
Dokelž lědma hišće něchtó wšitke horncy ze spěchowanskimi srědkami za města a gmejny přewidźi, maja někotre komuny hižo přistajenych, kotřiž jeničce za tym slědźa, z kotreho hornca móhli sej te abo tamne srědki zawěsćić. Snano mjenowani ludźo na te wašnje samo swójsku mzdu ze spěchowanskimi srědkami zaručeja.
Najnowše tajke spěchowanje je leaderowy management Hornjołužiskeje hole a hatow wupisał. Kaž Serbske Nowiny w tymle tydźenju rozprawjachu, móža so komuny a towarstwa požadać, jeli chcedźa mjeńše projekty zwoprawdźić, za kotrež móža spěchowanske srědki hač do wobjima 20 000 eurow dóstać. Za někotrehožkuli je to hižo chětro wulki projekt. To je na kóždy pad najprjedy raz chwalobne. Z telko pjenjezami hodźi so hižo něštožkuli na wsach zeskutkownić. Špak při tym je, zo trjeba komuna abo towarstwo swójski podźěl. Bjez njeho njeńdźe.
Lózyskosć so přesadźi!
Pod tutón titul bych podawki kołowokoło reformy zakonja za škit klimy stajił. Hłownu rólu w absurdno-komiskej hrě koalicije hraješe – wospjet – Volker Wissing, naš zwjazkowy minister za naležnosće digitalizacije a wobchad. Zo móhł ze swojej politiku w zmysle awtoweje industrije pokročować, je wón koaliciskej partneraj Zelenych a SPD nućił, změnje zakonja přihłosować. Tuž njetrjeba so w swojim sektorje hižo sam wo dodźerženje zakonskich hranicow nastupajo mnóstwo wustorka wuhlikoweho dioksyda starać. Nowy zakoń postaja, zo so CO2-bilanca wšitkich sektorow nětko dohromady posudźuje. Sektor z dobrej bilancu móže potajkim druhi z hubjenej bilancu wurunać. Za Volkera Wissinga je to perfektnje, wšako słuša wobchad, hospodarski wobłuk w jeho zamołwitosći, do sektorow, kotrež w zańdźenych lětach dojednane cile za škit wobswěta wospjet docpěli njejsu. Loni je cilowu marku za zniženje wuhlikoweho dioksyda wo 13 milionow tonow misnył.
Mjezyserbski dialog zahajeny
Projekt Serbskich debatow je wuspěšnje zakónčeny. To znajmjeńša měnještaj direktor Krajneje centrale za politiske kubłanje Sakskeje a direktor Załožby za serbski lud srjedu wječor we Wojerecach. Ze štyrjomi zarjadowanjemi w Slepom, Chrósćicach, Budyšinje a Wojerecach je so zjawny mjezyserbski dialog w serbskej rěči nastorčił a pěstował. Tón móže zakład dalšeje wěcowneje wuměny wo narodnych naležnosćach być. Zasłužba debatow je, zo su zastupjerjo Domowiny resp. Domowinje přisłušaceho towarstwa a Serbskeho sejma ze sobu rěčeli. Su prosće na argumenty tamneho poskali, bjez toho zo jedyn njepřitomneho tamneho do špatneho swětła staja. To je wulke wudobyće wonych štyrjoch zarjadowanjow. Nowu kwalitu stej – porno wólbnym forumam Serbskich Nowin w minjenym lětdźesatku – tež moderacija w serbskej rěči ze simultanym přełožkom a poskićeny livestream wotbłyšćowałoj.
Cyrkej dźensa hišće zmužita?
Za něšto tydźenjow budźe tomu 45 lět, zo je bamž Jan Pawoł II. ze swojim historiskim prědowanjom we Waršawje do stawiznow zašoł. Statysacam wěriwych wón 2. junija 1979 přiwoła: „Njebojće so!“, dawajo ludźom zmužitosć w tehdyšim rozestajenju z komunistiskim režimom. Dźesać lět pozdźišo so socialistiski swět sypny. Podobnje zmužity bě kardinal Joachim Meisner lěta 1987 na jeničkim zetkanju katolikow w NDR, jako wón rjekny: „Njesćěhujemy žanu druhu hwězdu hač Betlehemsku“, spjećujo so tak ideologiskemu wusměrjenju kraja na čerwjenu hwězdu Sowjetskeho zwjazka.
Za čas socializma běchu fronty jasne: Stat na jednym a lud na druhim boku. Cyrkej steješe po boku jednorych ludźi a běše wosebje w času politiskeho přewróta 1989 opoziciskim mocam z wažnym podpěraćelom.
Časy su so změnili. Dźensa je cyrkej swoju opozicisku rólu dawno wotpołožiła. Wona je kruće ze statom zwjazana. Tón zběra za nju cyrkwinski dawk ludźi. Biskopja a kardinalojo dóstanu swoju bujnu mzdu ze statneje kasy. Na to wšak smy so dawno zwučili.
Diskusija njeje bohahanjenje
Žurnalisća su hižo lětstotkaj zwučeni, zo kóždy čitar najlěpje wě, wo čim by nowina kak rozprawjeć dyrbjała. Fararjo, wučerjo, lěkarjo a druzy fachowcy su podobne nazhonjenje dawno nachwatali: Wěriwi, starši, pacienća a wědy lačni lajkojo so hižo njeboja, hdys a hdys na zakładźe přistupnych informacijow hinaše konkluzije ćahnyć hač powołanscy fachowcy. To je pózdni wupłód rozswětlerstwa w nowowěku. W tym rozeznawa so načasne žiwjenje wot srjedźowěka, wot hierarchiskeje towaršnosće stawow. Z nowym rjadom „Serbska debata“ přeprošujemy w tutym zmysle wšěch, zo jenož sobu njemysla, ale so tež zjawnje słowa jimaja. Wšako temy, kaž změna strukturow, kubłanje, sebjezrozumjenje našeho ludu a zastupnistwo serbskich zajimow, kóždeho potrjechja.
Próstwar być abo mějićel prawow
„Chceće próstwar być abo mějićel prawow?“, so prawiznik Hajko Kozel druhdy swojich mandantow praša. Samsne prašenje staji so Serbam, chcedźa-li swoje zakonsce zaručene prawa tež přesadźić. Do zjawnosće su tele słowa we wobłuku Serbskeje debaty w Budyšinje přišli. Dalše tajke zarjadowanje do toho w Chrósćicach je nowy wid na rozprawy sakskeho knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu spřistupniło. Tam su přitomni wot Marka Sucheho zhonili, zo „my Serbja sej swoje problemy přezłoće barbimy“.
