W nazymje zaso ryba syda
Łužiske rybowe tydźenje znowa jara wuspěšne
Łužica je znata za swoje tradicije. K tomu słuša bjezdwěla plahowanje rybow. Lětstotki dołho tole region charakterizuje. Hatarstwo w regionje zhladuje na dołhe stawizny a hraje w hospodarstwje kónčiny wažnu rolu. Přirodźe podobne haty skića optimalne wuměnjenja za plahowanje karpow, pstruhow abo linow. Ryby njejsu jenož mjez domoródnymi woblubowane, ale tež ludźo zwonka regiona sej je waža. Wo tym swědča wšelake zarjadowanja w nazymje, na kotrychž hatarjo ryby z wulkimi sakami z hatow ćahnu. Wjele wopytowarjow sej kóžde lěto za čas Łužiskich rybowych tydźenjow do kónčiny dojědźe a tradicionalne wułójenje rybow wobhladuje. Lětsa su hatarjo, rybarjo a hosćencarjo zajimcow na 23. Łužiske rybowe tydźenje přeprosyli. Minjenu póndźelu su zarjadowanje, kotrež je so na wjacorych městnosćach wuhotowało, zakónčili.
„Serbšćina je nam rěčny móst“
Wot lěta 1981 pěstujetej wsy Ćisk (Łužica) a Příkazy (Čěska) přećelstwo a stej mjeztym sylnje zwjazanej
Z telefonatom so wšitko započa. W lěće 1981 přizjewi so pola Martina Kašpora (tehdy wjesnjanosta w Ćisku) wědomostnik dr. Teple z uniwersity Olomouc w Čěskej. Wón slědźeše za slědami sportoweho hibanja Sokoł we Łužicy za čas 1920tych lět. „Wón zwurazni přeće přećelskeho poćaha mjez morawskej a němskej wjesku hladajo na kopańcu. Při tym myslach hnydom na Ćisk a našu mału hišće młodu sportowu jednotku. Serbsce mnozy Ćišćenjo hišće rěčachu, štož mjezsobne dorozumjenje wolóži“, dopomina so Martin Kasper w chronice partnerstwa mjez Ćiskom a čěskej gmejnu na Morawje. Runje tam sej wón w lěće 1981 na prěnje zetkanje z Wolfgangom Fingerom, Karl-Heinzom Zinkom, Manfredom Holderom a lěkarskej pomocnicu Rosi Scholz dojědźe. „To běše za naše runje so wuwiwace młode koparske mustwo wězo dobra přiležnosć“, Karl-Heinz Zink powěda. Dale wobdźělichu so mnozy Ćišćenjo z najwšelakorišich žiwjenskich wobłukow. Přijeće bě jara wutrobne, wotewrjene a hospodliwe.
Serbsce pisał – tež na železo
K 325. narodninam wučeneho ratarja Jana Gelanskeho z Hodźija
Waha Jana Gelanskeho, zaso nadeńdźena w lěće 2014 w fundusu Muzeja Budyšin Foto: Muzej BudyšinZnaty serbski polyglot
Před 325 lětami, 3. nowembra 1699, narodźi so Jan Gelanski w Hnašecach pola Budyšina jako syn chěžkarja. W ródnej wsy chodźeše štyri lěta do šule. Pola wučerja, kotryž serbsce njemóžeše, nawukny němsce čitać a pisać kaž tež zakłady łaćonskeje rěče. Dźesaćlětneho wzaštaj staršej jeho ze šule, zo by doma sobu dźěłał a skót pasł. Pozdźišo ćehnješe na słužbu k lěkarjej do Bernstadta za Lubijom. Po nawróće so doma w Hnašecach woženi. Jako jemu prěnja mandźelska Hańža 1731 zemrě, woženi so 1732 z Wóršu Bibrachec z Hodźija a so w tutej cyrkwinskej wsy zasydli. Hač do smjerće wobhospodarješe tam swoju žiwnosć a zastawaše zdobom zastojnstwo kurwjerchowskeho dohladowarja dróhow.
Znowa čitała ... „Hodownikowanje“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarkam a čitarjam z rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Přede mnu leži nahladna dźěćaca kniha „Hodownikowanje“. W njej su zhromadźene powědki a basnički wo hodźoch. Najwjace z nich su před dźesać nastali, jako je kniha wušła. Wudawaćelka Ingrid Juršikowa je pak tež našich serbskich klasikarjow zapřijała kaž Jana Radyserba-Wjelu, Marju Kubašec, Hańžu Bjeńšowu a Jana Wornarja a k tomu młodych pisacych. Jeli sym prawje ličiła, je jich 33 serbskich awtorkow a awtorow. Za kóžde dźěćo je něšto pódla – žortne, poetiske, napjate, dyrdomdejske, dźiwapołne stawiznički wjedu nas do starych časow, do dźensnišich dnjow a najbóle do bajkojteho kraja Fantazija. To je runje to prawe za ilustratorku Juttu Mirtschin. Ju chcu dźensa bliže předstajić.
Retrospektiwa: Mój přebytk w Japanskej
Wot oktobra 2022 hač do kónca awgusta 2023 mějach jónkrótnu móžnosć, we wobłuku tak mjenowaneho „wukrajneho dźěłoweho dowola“ 10 měsacow w Japanskej přebywać a po kraju pućować. Wot wožiwjenych dróhow w městach hač do krasneje přirody, wot wšědneho žiwjenja w njeznatej kulturje hač k pisanym swjedźenjam – kóžde dožiwjenje je we mni trajny zaćišć zawostajiło. Lěto pozdźišo sej nětko chwile bjeru, tónle wosebity čas hišće raz reflektować.
foće: Elisa Budarjecfoto: Judit ...
foto: Judit Pjetašec
Chrósćicy
Konjecy
Chrósćicy
Pančicy
Druhi raz mjeztym organizowaše Chróšćanski młodźinski klub lětsa kónc tydźenja partyjow. Pjatk běchu wšitcy hejsowarjo nad 30 lětami na mjeztym legendarnu Ü30-party přeprošeni. Sobotu běše wjacezaměrowa hala „Jednota“ napjelnjena z mnohimi wopytowarjemi, hudźbu a dobrej naladu. Hač do běłeho ranja rejowachu młodostni a ći, kotřiž so młodźi čuja. Tež tónraz su organizatorki
a organizatorojo z wothłosom jara spokojom byli.
Aurora nights
Nazyma je čas kermušow. Kermušne reje běchu a su jich kruty wobstatk. W Pančicach-Kukowje a Chrósćicach lětsa tajke reje zaso mějachu. Do depota dobrowólneje
wohnjoweje wobory w Kukowje přichwata syła ludźi, zo by so při rejce a piwku na posledni wotrězk lěta hotowała. Něhdźe 250 ludźi tam zličichu. Tydźeń pozdźišo běchu tež w Chrósćicach reje w Hórnikowym domje, kotrež bě młodźinski kružk wosady organizował. Live-hudźba skupiny Serbeat drje bě najrjeńše dožiwjenje. Tež tu mějachu wjace hač 200 wopytowarjow.
w partnerskim měsće pobyli
P odlěšeny kónc tydźenja mjez 3. do 6 oktobrom su čłonojo rejowanskeje sku-
piny Smjerdźaca a zastupjerjo města Budyšina wužili, zo bychu so do francoskeho partnerskeho města Budyšina podali, mjenujcy do Dreuxa blisko Parisa.
Po nimale cyły dźeń trajacej jězbje z busom a pozastančku w Straßburgu su štwórtk nawječor do Dreuxa dojěli. Tam su jich francoscy přećeljo z přikuskom witali a do hóstnych swójbow rozdźělili Hosćo z Łužicy njejsu tute tři dny mjenujcy w hotelu přebywali, ale pola ludźi doma. Tak dožiwichu tamnišu kulturu a dobru francosku jědź na najoriginalniše wašnje.
Pjatk sej hosćo wokolnu krajinu města Dreux wotkrychu. Najprjedy pobychu w sławnej šokolodowni CLUIZEL. Njewidźachu jenož, kak so šokolada produkuje, ale móžachu sej tež sami tute słódke produkty dekorěrować. Chłóšćenku, kotruž su na tute wašnje zhotowili, smědźachu sej wězo sobu wzać. Po wobjedźe wobhladachu sej hišće stare francoske hrodźišćo w bliskim sydlišću Beaumesnil.
Sčasom z ludźimi rěčeć, by jich
Bórze wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina kniha „Serbstwo, quo vadis?“. Z tutym zběrnikom chcetej nakładnistwo a wudawaćelka Marka Maćijowa šěroki diskurs wo serbskej towaršnosći sylnić a žanr eseja w serbskej literaturje wožiwić. Dźewjatnaće hornjo- a delnjoserbskich awtorkow a awtorow w nim kritisce na situaciju Serbstwa zhladuje. Jednorych wotmołwow njeje. Delnjoserbska etnologowka a reporterka Ines Neumanojc na přikład je so z braniborskim serbskim zakonjom zaběrała a měni: „Serbski zakoń Serbow nastupajo sydlenski ruma nješkita. Nawopak: Zmóžnja tym, kotřiž serbskosć w komunach marginalizuja, swoje myslenje zwoprawdźeć.“
Hižo prjedy hač kniha wuńdźe, poskićeja Serbske Nowiny jeje přinošk swojim čitarjam tule w hornjoserbšćinje, zo bychu wćipnosć na zběrnik budźili.
Serbski sydlenski rum 2.0
Ines Neumanojc
Zamołwitosć, wotewrjenosć, zwjazanosć
Mytowani su k wulkemu cilej přinošowali: stotysac serbowacych w lěće 2100
Na swjatočnym zarjadowanju je předsyda Domowiny Dawid Statnik pjatk wječor w Budyšinje angažowanym Serbowkam a Serbam Myto Domowiny, Myto Domowiny za dorost a Čestne znamješko přepodał. „Tři wodźace słowa Domowiny – zamołwitosć, wotewrjenosć a zwjazanosć – steja zastupujo za skutkowanje dźensnišich mytowanych a charakterizuja hódnoty, za kotrymiž stejimy“, tak Statnik w swojej narěči. Wón dźakowaše so mytowanym za wjelelětne angažowane a čestnohamtske dźěło za serbski lud. Dale wuzběhny, zo čestnohamtscy ze swojim dźěłom rozsudnje k tomu přinošuja, zhromadny cil docpěć: Hač do lěta 2100 měć 100 000 serbsce rěčacych. Je to předewzaće, ke kotremuž mnozy přinošuja. Za mnohostronske a wjele lět trajace čestnohamtske dźěło je Domowina Reginu Šołćinu, Sonju Hrjehorjowu, dr. Michała Hajdana a Luciju Handrikowu z Mytom Domowiny 2024 wuznamjeniła. Za wobohaćenje a wuwiwanje načasneje serbskeje hudźby z wulkim angažementom a „młodym serbskim duchom“ spožčeše třěšny zwjazk skupinje Holaski Myto Domowiny za dorost 2024.Za kóždy zmylk sam zamołwity
Z kolesom do Brüssela. Tuta njewšědna myslička je mje lětsa w nalěću hrabnyła, jako dóstach dowolowe postrowy z Waterloo, wopomnišća poslednjeje bitwy Napoleona w lěće 1815 – njecyłych 20 kilometrow južnje belgiskeje stolicy. Na to započach njewšědnu jězbu planować.
Spočatk awgusta bě tak daloko. Dokelž běch tón kónc tydźenja w Durinskej na zastup do šule prošeny, přepołožich start nimale 700 kilometrow dołheje jězby prosće do Weimara.
Štóž jědźe po znatych kolesowarskich šćežkach podłu Łobja, Sprjewje, Dunaja, Ryna abo Solawy, tón móže so na to spušćić, zo jědźe zwjetša po porjadnych a derje woznamjenjenych kolesowych šćežkach. Štóž pak jědźe takrjec prosće wot A do B, tón dyrbi brać, štož dóstanje. Spektrum móžnosćow je při tym dosć wulki a móže tež w Němskej druhdy runjewon dyrdomdejski być. Hłowny problem při tym je, zo njespušćamy so kaž něhdy na karty, ale na moderny techniski system, bjez kotrehož wjace njeńdźe: Na nawigaciski nastroj.
Nawi tež pomhał njeje
