Jenož kapka na hižo horcy kamjeń
Sakska přewozmje kóšty za škitne naprawy před wjelčimi nadpadami. Tole je za plahowarjow skotu dobra powěsć, wšako su płoty a elektriske připrawy drohe dosć. Přiwšěm je to potom tola jenož kapka na hižo horcy kamjeń. Hłowne konflikty mjez wobydlerjemi a rubježnym zwěrjećom su njerozrisane. Wobćežne přidatne dźěło, stajnje płoty natwarjeć, z milinu wuhotować a wosebity banćik připrawjeć, wostanje. A tež strach, zo móhło zwěrjo wowče stadła nadpadnyć, njeje so pominył. Wšako je dosć přikładow, hdźež je wjelk najebać wysoke zadźěwki, płoty přewinył. Předewšěm pak je dale njejasne, w kotrych nuzowych padach smě so wjelk zatřělić.
Na kóšty našich wnučkow
Njesłušam poprawom k tym, kotřiž swět jeno přez čorne nawoči widźa. Hladam-li pak na dźěło tak mjenowaneje wuhloweje komisije a wosebje na tydźenja předstajene „wuslědki“, mam wulke wobmyslenja a tójšto prašenjow.
Najbóle so prašam: Zwotkel budźemy po lěće 2038 milinu brać, po tym zo poslednju milinarnju zawru? Změjemy potom w měrnej zymskej nocy hišće ćopłu stwu, hdyž solarne připrawy njefunguja a wětrniki so njewjerća? Što budźe z płaćiznu miliny? Hižo nětko płaća ludźo w Němskej po wšej Europje najwjace za milinu, štož je předewšěm wuskutk woneje wulkeje politiskeje ofensiwy na dobro wobnowjomnych energijow wokoło lěta 2000. Nětko je kóždemu jasne, zo płaćizny miliny dale rozrostu, hdyž Němska jadrowe a wuhlowe milinarnje wotpinje a sej tak połojcu wšeje elektroenergije sama rubi. Alternatiwy za tutu formu spušćomneje energije njejsu nihdźe žane spóznajomne. Zo budźe hač do lěta 2038 technika tak daloko wuwita, njech wěri, štóž chce! A zo budźe zwjazkowe knježerstwo ze swojimi přiražkami płaćiznu miliny takrjec kumštnje nisku dźeržeć, mam prosće za rjanu bajku.
To móžeš jenož z hłowu wić
Bych-li Pančičansko-Kukowski wjesnjanosta był, bych wšitko stejo a ležo wostajił a sej rjekł: „Čehodla sej to načiniš?“
Što je so stało? Hižo wjele lět prócuje so staršiska přirada Šule Ćišinskeho wo to, zo bychu spěšnosć awtow při kubłanišću na 30 km/h wobmjezowali. Nanojo a maćerje wobkrućichu to ze starosću, zo so šoferojo často na tempolimit njedźerža, zo wosebje rano wjace nakładnych awtow přez wjes ridruje a zo je někotrym samo čerwjena ampla smorže. Tak běchu so starši najprjedy z próstwu na Budyski krajnoradny zarjad wobroćili. Jako tam požadanje wo pomjeńšenje spěšnosće na hłownej dróze wotpokazachu, widźachu tež wučerjo kubłanišća a Pančičanska gmejnska rada šansu, zo přichodna instanca, hamt Sakskeho krajneho zarjada za dróhotwar a wobchad tempo na 30 km/h při šuli postaji.
Čas nětko zrały?
Tema serbske kubłanje so w zjawnosći, w rozmołwach „za stajnym blidom“ abo w diskusijach mjez znatymi časćišo jewi. Tele dny pak mnozy naležnosć wosebje tematizuja, dokelž su wuslědki přepytowanja wučby po modelu Witaj w Delnjej Łužicy wozjewjene. Zo njedocpěwaja te žane wusahowace pozitiwne wuslědki, bě wšak hižo do spočatka tak mjenowaneje ewaluacije znate, štož Delnjoserbja sami tež zjawnje přiznawaja.
Wjacori pak su wuslědkow dla zludani, hdyž słyša, zo su wukony šulerjow nastupajo serbšćinu po 5. lětniku špatniše hač do šulskeho zastupa. Što pak wočakuja, hdyž je situacija často tajka, zo njeje serbšćina jako předmjet – wšojedne hač w Hornjej abo Delnjej Łužicy – němčinje runohódna, ale často jenož „připlack“ k wučbje. A byrnjež so wobstejnosće tu a tam polěpšeli, njemóžu so přeco hišće zaćišćej wobarać, zo je tež w druhich wobłukach žiwjenja tak. Na přikład w komunalnej politice, hdyž wobkedźbuju nałožowanje našeje maćeršćiny w Budyskim krajnoradnym zarjedźe a dalšich komunalnych zarjadach.
Z „managerami kraja“ hromadźe dźěłać, nic hinak
Krajni radojo, měšćanosća a wjesnjanosća su ći poprawni managerojo Zwjazka a krajow. Štož politikarjo teoretisce wupjeku, maja woni w praksy zwoprawdźić. Runje na tej runinje pak so rozsudźa, hač wobydlerjo politiku akceptuja, abo jako ludnosći njeblisku wotpokazuja. Słowa politikarjow, kaž „my to zhromadnje zdokonjamy“, ničo njepomhaja, jeli komunalni zastupjerjo na kóncu sami „politisku teoriju“ zwoprawdźeja a konfliktow dla často zadwěluja.
Tak mam postupowanje tuchwilneho sakskeho ministerskeho prezidenta Michaela Kretschmera (CDU) za dobre, so rozmołwjeć z wobydlerjemi swobodneho stata – z tak mjenowanym dialogom na jednej runinje, hdźež móža jemu swoje problemy přednjesć. Wón wšak zdobom přiznawa, zo je ćežko w běhu jenož mało časa dobre wuslědki prezentować. Tomu bě na přikład tež w Konjecach tak, hdźež je so Kretschmer z plahowarjemi wowcow zetkał a z nimi wo ćežach z wjelkom rěčał. Po něšto měsacach předleži skónčnje naćisk wjelčeho managementa. Byrnjež hišće ničo rozsudźene njebyło, drje so pomałku něšto hiba.
Na wažne temy njezabyć
Dwaj dnjej do patoržicy je powěsć wo rozbuchnjenju wulkana Anak Krakatoa a wo naslědnym tsunamiju tež we mni dopomnjenki na hrózbny podawk lěta 2004 wubudźiła. Tehdy bě w Indoneskej, Indiskej, Thailandźe a druhdźe něhdźe 230 000 ludźi žiwjenje přisadźiło, po tym zo bě podzemske zemjerženje tsunami wuskutkowało. Tydźenje dołho su wobrazy wo wulkich žołmach a njesměrnych škodach medije postajowali.
Poddanojo abo staćenjo?
Nichtó sprawnje na dobrym přichodźe serbskeho ludu zajimowany chutnje na tym njedwěluje, zo su kompetency a financne srědki, kotrež stat nam přewostaja, inadekwatne za to, zo bychmy zwoprawdźili wnučkokmane wuwiće našeje rěče a kultury, byrnjež tajka garantija na papjerje wustawki Braniborskeje, Sakskeje, a němske zjednoćenske zrěčenje pyšiła. Nadobo je jasne, zo Serbam nichtó rozšěrjenje kompetencow kulturelneho samopostajowanja abo wjetše statne přiražki z dawkowych pjenjez njeposkići, jeli so nichtó za tym njepraša. Polěpšenje tučasneje situacije žada sej strózbu analyzu a kuražu, potrěbnosće pomjenować, a wolu, njewotwisnosć a legitimaciju ze statom tež kontrowersnje wujednać. Wuspěšne wólby prěnjeho Serbskeho sejma běchu akt narodneje emancipacije, kotryž je sej w tu- a wukraju wjele připóznaća zdobył. Naše ludowe zastupnistwo zmóžnja prěni raz, sej w mjenje našeho ludu sebjewědomje přidatne kompetency a financne srědki žadać. Budźe to dołhi puć, ale je tež jónkrótna a jenička šansa.
Patoržica: alfa a omega
Poprawom móhło na tutym městnje samsne stać kaž hižo jutry. Komuž je potajkim za kritiku na dalšim hladajo na wobsahowe žro mjenje abo bóle dospołnje wužłobjenym, pře wšu měru komercializowanym swjedźenskim marathonje, njech hišće raz do wotpowědneho wudaća pokuknje.
Nastorki z naprašowanja
Serbska rěč, kultura a tradicije zaběraja w skutkowanju Domowiny wusahowace městno. Wšo to zachować a sposrědkować bě, je a wostanje nadawk narodneje organizacije. Wězo polěkuja tajke aktiwity tomu, zo by so mjez Serbami swójska identita skrućiła abo so zaso wutworiła. W tym zmysle měła Domowina swěru dale dźěłać. To znajmjeńša je konkluzija z naprašowanja, na kotrymž so wobdźělić běchu čłonojo serbskich towarstwow a zwjazkow lětsa nazymu namołwjeni. Prěnje wuslědki smy w běhu tydźenja zhonili.
Sami sejdo kolena třělili
Jako słyšach prěni króć wo „ultimatumje“ USA a wo wonej „poslednjej šansy Ruskeje“, swoje nowe rakety zničić, bě mi dospołnje jasne, kak to wuńdźe. Štó móhł sej chutnje předstajić, zo so Ruska ultimatumej Washingtona podwoli a želniwje swoje rakety zniči? Nětko pak běži za Washington wšitko takrjec po planje: Ruski prezident Wladimir Putin je připowědźił, zo žadanje USA wotpokazuje a zo chcył sam nowe rakety wuwiwać, dyrbjeli-li USA to tež činić. A prezident Donald Trump ma jeno 60 dnjow čakać a móže potom cyle oficialnje twar nowych raketow wukazać, jeli to dawno hižo činił njeje. Potom změjemy nowe koło atomarneho napřemobrónjenja a swět je dalšej swětowej wójnje zaso kročel bliže. Něšto druheho wšak wot woneho Trumpa poprawom wočakować njesměš.
