Kóždy budź kóždemu bratr
Před něšto njedźelemi sej nichtó njeby zwěrił na to pomyslić, zo budźe system potłóčowanja w Syriskej hody rozbity. Za wšě Syričanki a za wšěch Syričanow je to historiski měznik. 14 lět je jich bój a spjećowanje přećiwo Assadowemu režimej trało. Nětko je so wón ze wšěmi swojimi institucijemi a z wójskom sypnył. Zepěrał je so režim na to, zo kulturu a identitu wšelakich skupin ludnosće marginalizuje, zo demokratiske mocy poduša a jednotliwym skupinam syriskeje ludnosće jich prawa zapowědźa. Wosebje ludźo w regionach sewjerneje a wuchodneje Syriskeje běchu barbariskej namocy režima wustajeni. Ći, kotřiž su so tam za demokratiske samozarjadnistwo zasadźeli, su wulke ćerpjenja znjesli, zo bychu našu ludnosć škitali a ludźom jich dostojnosć zachowali. Tysacy pak su padnyli.
Wo wěstym njewěstym měrje
Měr je tema, wo kotrejž so tele dny zrozumliwych a zwjetša wšo druhe hač luboznych přičin dla diskutuje. Na najwyšich runinach mjezynarodneje politiki runje tak kaž za stajnymi blidami Łužicy a samo na póndźelnych wuchodźowanjach-demonstracijach z paralelnym spěwanjom přećiwo wójnje w Budyšinje. Raz rěči so wo „sprawnym měrje“ a w kotrej měrje je tajkile měr móžny; raz rěka, zo njeje měr „bjez swobody“ měr, štož zawostaja prašenje, w kotrej měrje hodźał so měr wunuzować. Často wukopa so konsens, po kotrymž woznamjenja hižo mjelčenje brónjow – pod kotrymiž po skřidlenym słowje zakonje mjelča – we wěstej měrje měr. Ale rěka to zdobom, zo je změrnjena kónčina tež wěsta? Hišće dźensa so w Němskej cyłe měšćanske štwórće ewakuuja, dokelž ma fachowc-wbohi raws zaso raz někajku bombu znješkódnić. W Chorwatskej warnuja nadal z dohromady něhdźe 2 600 taflemi před minami; we Vietnamje a w Kambodźi wuhladaš tajke znački pódla tamnišich wotpowědnikow tudyšich namołwow, „dobrowólnje z płuna hić“, wšako su šulske dźěći po puću.
Tři lětdźesatki, sto premjerow
Rjad „Wosebity koncert na spočatku lěta“ słuša ke krutym wjerškam serbskeje kultury. Pod hesłom „Music of One“ wotměje so wot 3. do 19. januara 2025. Bosćan Nawka je so z organizatorku a pianistku Heidemarju Wiesnerec rozmołwjał.
Knjeni Wiesnerec, wuhotujeće rjad mjeztym 30 lět. Kak tónle dobu wosobinsce pohódnoćiće?
H. Wiesnerec: „Koncert na spočatku lěta“ je so wuwił na format, kotryž kaž lědma druhi nowu serbsku hudźbu wupłodźuje a šěri. Dohromady smy něhdźe sto kruchow prěni raz zaklinčeć dali. To njebě wotwidźeć, jako před třomi lětdźesatkami započinachmy. Wuchadźišćo bě, zo tehdy dźakowano Detlefej Kobjeli dalšich serbskich komponistow zeznach, kotřiž bychu sej po mojim měnjenju wjace widźomnosće zasłužili. Wjacori z nich su do dźensnišeho z kompozicijemi w nadawku na programach wobdźěleni.
W jubilejnym lěće njepředstajiće koncert jenož w zwučenych městach, ale tež na nowymaj jewišćomaj. Što za tym tči?
Posledni kurs w lěće 2024 dožiwi wčera A2-skupina, kotraž wuknje ...
Kołmaz wjesneje zhromadnosće
Na kelko adwentnych wikach da sće prěni adwentny kónc tydźenja pobyli, lube čitarki a lubi čitarjo? A kak ćežko bě, so za jedne abo tamne rozsudźić? Wjetše wiki kaž w Budyšinje a Zhorjelcu wšak runje tak wabjachu kaž mjeńše w Njeswačidle, Njebjelčicach, Brětni, Čornym Chołmcu, Radworju a na wjele dalšich městnach. Zdawa so, zo jich ličba kóžde lěto přiběra, předewšěm na prěnim adwentnym kóncu tydźenja. Stajnje so raz nowa wjes přidruži, hdźež wiki prěni raz wuhotuja, kaž minjenu njedźelu we Wotrowje. Tam je wjele ludźi składnosć wužiło a na parkowanišćo při starej šuli pohladnyło. Horce wino a pražene kołbaski najskerje nihdźe pobrachowali njejsu. Zdźěla pak poskićowachu tež wudźěłki, kotrež su sami zhotowili. Druhdźe steještej zhromadny spěw, adwentna hudźba a serbska bjesada w srjedźišću.
Słowjanski adwent ansambla
Budyšin (SN/bn). Orchester Serbskeho ludoweho ansambla je minjenu njedźelu prěni z dohromady štyrjoch „Adwentnych koncertow“ wuhotował. Pod nawodom Kathariny Dickopf zahra ćěleso „Swjedźensku hudźbu za smyčkowy orchester“ Helmuta Fryče. Serbsku ludowu hudźbu citowaca twórba njetworješe jenož čućiwy zazběh zarjadowanja, ale hodźi so zdobom jako reminiscenca na před 60 lětami zemrěteho komponista rozumić, kiž słuša k sobuzałožerjam Statneho ansambla za serbsku ludowu kulturu. Slědowacy „Capriccio za komorny oktet“ Jana Rawpa z markantnymi akcentami drjewjanych dujerjow njewotbłyšćuje jako zažne dźěło nowotarstwo, z kotrymž twórc serbsku sinfoniku pozdźišo rewolucioněrowaše. Spisana w tradiciji pózdnjeho 19. lětstotka dopomina skerje na čěsku romantiku – štož njezadźiwa, wšako bě ju Rawp swojim „towaršam pražskeje Serbowki“ wěnował. Mišterska twórba mjenowaneje doby je „Serenada E-dur op. 22“ Antonína Dvořáka. Narodnemu wozrodźenju a wutworjenju typiskeho čěskeho stila polěkowacu kompoziciju interpretowachu hudźbnicy předewšěm w 3. a 5.
Tež na krajnej runinje wuspěšna
Johana Wjeselic je tuchwilu čłonka krajneje wubranki Sakskeje. W nowembrje wobsadźi při turněrje Sewjerowuchodneho koparskeho zwjazka NOFV w Lindowje ze Sakskej wubranku starobneje klasy U16 třeće městno. Vanessa Žurec je so z njej wo jeje koparskej karjerje rozmołwjała.
Kak dołho hižo kopańcu hraješ a čehodla?
J. Wjeselic: Hižo ze štyrjomi lětami započach, potajkim hraju mjeztym 11 lět kopańcu. Swoje prěnje kročele na hrajnišću činjach pola Bambinijow w Radworju. W běhu dźěćatstwa sym spóznała, kelko wjesela mi tutón sport wobradźa, z kelko rozpalitosću sym pódla a zo chcu swój puć w kopańcy dale wutwarić.
Kak wotmě so twoja koparska karjera a kotry wuznam to za tebje ma, za Serbsku koparsku wubranku hrać?
Po swójskim puću kročić
A kak póńdźe nětko pola tebje dale? – prašenje, kotrež sym po maturje njeličomne razy słyšała. Ručež sym naspomniła, zo nochcu hnydom studować, so wurazy wobličow wosebje staršich husto do kritiskeho přeměnja. Wuprajenja kaž „aha, do wukraja potajkim ...“ abo „nó haj, potom pak něšto porjadne“ njejsym jenož jónu k wucham dóstała. Tute wuprajenja zdachu so mi často kaž njewuprajene porokowanje: „Čehodla ničo ,porjadne‘ resp. zmysłapołne nječiniš?“
„Chcu šulu ‚hinak činić‘ – bjeze ćišća, stracha a ...
32lětna Anja Nowakowa je po studiju wučerstwa za zakładnu šulu w Lipsku wot lěta 2015 na serbskich zakładnych šulach w Ralbicach, Pančicach-Kukowje, Worklecach a w Chrósćicach dźěłała. Wot lětušeje nazymy skutkuje na Swobodnej šuli Hornja Łužica w Budyšinje. Milan Pawlik chcyše wo přičinach zhonić, z kotrychž je na swobodnu šulu šła.
Što běše nastork, zo sće so na swobodnej šuli požadała? Kak dołho sće so z mysličku nosyła?
A. Nowakowa: Myslička je mje hižo z časa mojeho referendariata přewodźała. Tehdy sym na ewangelskej swobodnej šuli w Radebeulu a na Montessori-šuli w Budyšinje hospitowała. Z wosobinskich přičin pak so tehdy za wučerjenje na tajkej šuli rozsudźiła njejsym. Hakle mojeho syna w předšulskej starobje dla, započach so chutnišo z temu zaběrać. Tak sym so wot spočatka lěta 2024 za swobodnymi šulemi rozhladowała. Hospitacija na swobodnej „Kulturwerkschule“ w Drježdźanach je mje w mojim měnjenju posylniła, zo nochcu wjace w statnym šulskim systemje dźěłać.
Kotre konkretne wosobinske a powołanske naroki maće?
„Kak to je Serb być“
„Smy! Bin ich?“ rěka nowa produkcija Serbskeho ludoweho ansambla, kotraž změje 30. nowembra swoju prapremjeru. Na čo so publikum wjeselić smě, wo tym je so Maximilian Gruber z choreografku Gundulu Peuthert rozmołwjał.
Identita hraje w nowym kruchu wulku rólu. Kak sće so tematice přibližiła?
G. Peuthert: Zhromadnje z Hellu Stoleccyc smój so z Hornjo- a Delnjoserbami a Němcami wo serbskich temach rozmołwjeli. Kak to je Serb być? Što je to serbske? Při tym sym tež wjele wo sebi nazhoniła, wo swojich korjenjach. Pochadźam z Delnjeje Łužicy, mam serbskich prjedownikow, ale w swójbje njejsmy ženje serbskosć pěstowali; ani rěč ani druhe wěcy. Potom je mi napadnyło, zo z rejowarkow a rejowarjow SLA ani jenički serbskeho pochada njeje. Woni pochadźeja ze wšěch kóncow swěta. To sym swoje spočatnje prašenje rozšěriła. Tema krucha je so potom pospochi na identitu wusměriła. Sym za něčim pytała, štož kultury zwjazuje. To namakaš jara derje w reji. Nastał je wječor z dwěmaj, kompletnje rozdźělnymaj dźělomaj.
Z čim so druhi dźěl wječora potom rozestaji?
