Budu w Čěskej dale wabić
Milenka Rječcyna je so ze zamołwitym za serbske naležnosće Budyskeje regionalneje wotnožki Sakskeho krajneho zarjada za šulu a kubłanje (LaSuB) Bosćijom Handrikom rozmołwjała.
Kajki je tuchwilny staw wuwića Serbskeje rěčneje šule?
B. Handrik: Prjedy hač wo tym rěčimy, ma so definować, što w lěće 2018 a perspektiwisce pod zapřijećom rozumimy, a to z widom na zašłosć. Hač do přewróta wšak mějachmy pod samsnym mjenom skutkowace kubłanišćo w Minakale. Najwažnišo drje je so wo tym dorozumić, kak ma tajka šula po wobsahach a organizatorisce nastajena być.
Wobsteji za to někajki koncept?
B. Handrik: Předležaca wobsahowa koncepcija, wuwita w něhdyšim Sakskim kubłanskim instituće, kotraž je prěnjorjadnje na wučerjow wusměrjena, móhła so na dalše kruhi móžnych wobdźělnikow rozšěrić. Na kóždy pad ma so koncepcija šule pod widom nazhonjenjow a zawěsće měnjatych wobstejnosćow přeco dale wuwiwać. Wo tym smy z wobdźělenymi partnerami w rozmołwje.
Serbja hišće žanu rólu njehrali
Mjez wopytowarjemi njedawneho foruma Łužica w Běłej Wodźe bě tež jednaćel Domowiny Marko Kowar. Bianka Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Kotre wočakowanja sće na forum Łužica w Běłej Wodźe měł?
M. Kowar: Loni staj ministerskaj prezidentaj Sakskeje a Braniborskeje Stanisław Tilich (CDU) a Dietmar Woidke (SPD) zarjadowanje k strukturnej změnje we Łužicy přewjedłoj, štož smy hakle z medijow zhonili. Z nas njebě nichtó pódla. W zhromadnym wozjewjenju běchu naležnosće Serbow drje potom tema. Jedyn wuslědk našich „pohórškow“ njewobdźělenja tehdy je, zo smy z poradźowacym čłonom nawjedowanskeho wuběrka projekta Přichod Łužica. Tónkróć sym sej wotběh foruma do toho wobhladał a zwěsćił, zo njejsu Serbja pod dypkom regionalna identita zapřijeći. Jako Domowina smy list sakskej statnej kencliji napisali, hač měli Serbja sami na temu rěčeć. Wottam pak njeje žana wotmołwa dóšła.
Serbow su jeno připódla naspomnili. Kak sće to začuwał?
Nadźija so nastorkow
Towarstwo Cyrila a Metoda změje póndźelu w Ralbicach swoju hłownu zhromadźiznu. Janek Wowčer je so z předsydu TCM Jurjom Špitankom wo aktualnym skutkowanju a dalšej dźěławosći towarstwa rozmołwjał.
Kak hódnoćiće dźěławosć TCM w minjenym lěće? Sće wšitke předewzaća spjelnić móhli?
J. Špitank: Dźěławosć TCM je wusměrjena na wustawki. To su na přikład nadawki, kaž wudawanje časopisa Katolski Posoł, sobudźěło z katolskej cyrkwju za zajimy Serbow, spěchowanje ekumeniskich zwiskow, podpěra potrěbnych ludźi a dalše. Prócowanja su wulke, ale wšitko so přeco stoprocentowsce njeporadźi.
Što běchu lońše wjerški skutkowanja wašeho towarstwa?
Wot hinašeho nastajenja so ženje wottrašić njedał
Lawreat Myta Ćišinskeho, literat, basnik, přełožowar, wučer, předsyda Maśicy Serbskeje a hišće druhe – to wšo je Měto Pernak, kiž ma wulke zasłužby. Wone maja so wuchwalować a hódnoćić, a to je jara derje!
Ja pak chcu k jeho jutřišim wosomdźesaćinam něšto na nim chwalić, štož jeho předewšěm wuznamjenja. Wón je jara dobry čłowjek a woprawdźity přećel. Je wěriwy křesćan, njejsym pak ženje wot njeho nabožne frazy słyšał. Wón swoju wěru cyle konkretnje praktikuje: je přichileny, přećelny, dobroćiwy.
Ze swojej maćerju je do zapadneho Berlina šoł, ale njeje so ženje stał z antikomunistom. A to woprawdźe njeje samozrozumliwe. Přičiny by měł so z tajkim stać, ale jeho čłowjeske kajkosće njejsu to dowolili – a jeho lubosć k serbskemu, předewšěm k swojej delnjoserbskej domiznje.
Dorostowej myće a referataj
Zajutřišim, sobotu, wotměje Maćica Serbska swoju hłownu zhromadźiznu. Bosćan Nawka je so z předsydu serbskeho wědomostneho towarstwa Jurjom Łušćanskim rozmołwjał.
Knježe Łušćanski, kajke su ćežišća hłowneje zhromadźizny Maćicy Serbskeje?
J. Łušćanski: Po zwučenym wašnju najprjedy předsydstwo, potom pokładnik a skónčnje nawody jednotliwych sekcijow, rěčneju komisijow a pomnikoweho wuběrka swoje rozprawy přednjesu. Kaž dnjowy porjad dale předwidźi, budźemy so wo přichodnym dźěle našeho towarstwa rozmołwjeć. Někotre lěta hižo spožči Maćica tři připóznawanske myta, a to Hórnikowe, Mukowe a Šwjelowe. Wjeselimy so, zo móžemy lětsa Hórnikowe a Šwjelowe Myto přepodać.
Na dnjowym porjedźe zhromadźizny stej přednoškaj připowědźenej. Kotre temy referentaj wobjednawataj?
Rěčće cyle jednorje serbsce
Myslo na swój prěni termin, z kotrehož mějach wo modelowym projekće Witaj rozprawjeć, so dźensa smějkotam. Jan Bart bě staršim a kubłarkam rozłožił, kotre lěpšiny ma dwurěčne kubłanje po metodźe dospołneho zanurjenja dźěsća do jedneje rěče. Za nošerja zarjadnišća bě drje to tehdy njejasna, snano samo potajna wěc. Tak potajna, zo sym – bjez rozprawy wo podawku – zaso wotjěła.
Dźensa čitamy a słyšimy wobstajnje wo kubłanju po Witaj-modelu. Kotre pak ma wón wunoški? A što je naš nadawk?
Kubłarki w serbskich a Witaj-pěstowarnjach dźěći w serbšćinje tak wukmanjeja, zo móža je w šuli po wjetšinje do rěčneje skupiny 1, to rěka, teje maćernorěčnych šulerjow, zarjadować. Dźěći z kubłanišćow z Witaj-skupinami maja porno tomu jara rozdźělne serbskorěčne wuměnjenja, ručež do šule zastupja. To saha wot niwowa maćernorěčneho šulerja hač k tajkemu, kotryž serbšćinu dale jako cuzu rěč, haj, druhdy samo scyła dale njewuknje. Bě a je to zaměr modeloweho projekta Witaj? Zawěsće nic.
„Wšako wěm,zo sam njesteju“
Spočatk měrca su čłonojo towarstwa Serbski kulturny turizm (SKT) na wólbach w Slepom Domowinskeho referenta Pětra Brězana za noweho předsydu wuzwolili. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Kak sće k tomu přišoł, zastojnstwo nastupić?
P. Brězan: Dokelž mje kultura a turizm we Łužicy jara zajimujetej, sym so po naprašowanju rozsudźił nawodnistwo SKT přewzać. Dotalny nawoda Manfred Hermaš je druhich nadawkow dla funkciju złožił. Móžu so na předsydstwo spušćeć. Wšako wěm, zo sam njesteju.
Jako kajki turizm we Łužicy posudźujeće?
P. Brězan: Widźu wulki rozdźěl mjez Hornjej a Delnjej Łužicu. Delnja Łužica je turizm nastupajo jara aktiwna a tuž za nas Hornjołužičanow z přikładom. Tu dźě přeco zaso začuwaš, zo mnozy hišće tak prawje spóznali njejsu, kak wažny turizm je. Nadźijam so, zo móžemy w zhromadnym skutkowanju z Delnjej Łužicu dale doprědka kročić.
Čehodla turisća Serbow často jenož jako „jejka molowacy lud“ widźa?
Serbski referat wožiwić
Chwalobnje je bywši sakski ministerski prezident Stanisław Tilich w dźensnišim ekskluziwnym interviewje z našim wječornikom angažowane dźěło w referaće za serbske naležnosće braniborskeho ministerstwa za wědomosć, slědźenje a kulturu wuzběhnył. Zdobom pak přispomnja, zo njeje rozumił, čehodla bu referat za naležnosće Serbow w Sakskej po přezažnej smjerći jeho prěnjeho nawody Simona Brězana pomjeńšeny.
Štóž na organigram sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć a kulturu hlada, pytnje, zo tam scyła wjace žana rěč wo tajkim referaće njeje. Sakska spokoja so wot lěta 2009 hižo ze „społnomócnjenym za naležnosće Serbow“. Porno tomu maja w Braniborskej knježerstwowu społnomócnjenu – statnu sekretarku w mjenowanym ministerstwje – z referentom za naležnosće našeho ludu.
Rusku wutrobu sej zdobyła
Wučerka na Serbskim gymnaziju Budyšin Alena Hiccyna je třeći króć k tomu přinošowała, zo so Slawiniada poradźi. Jamila Žurec je so z njej rozmołwjała.
Knjeni Hiccyna, kak sće wo projekće Slawiniada zhoniła?
A. Hiccyna: Jako studowach wučerstwo w Lipsku, mějach fachowu didaktiku pola profesorki Grit Mehlhorn, kotraž nastaja zhromadnje z pomocnikami nadawki za wobdźělnikow Slawiniady. Swoje zakónčace dźěło pisach runje na temu transferneho potenciala – to rěka, kelko lěpšin ma tón, kiž wobknježi jednu słowjansku rěč, w druhich rěčach. Runje to je ćežišćo Slawiniady.
Kotre nadawki sće dotal wukonjała?
A. Hiccyna: Na prěnjej Slawiniadźe w lěće 2014 sym w pozadku sobu skutkowała a serbskorěčne nadawki zestajała. Na druhej a nětko třećej Slawiniadźe podpěrach koleginy jako wučerka.
Što Was pohonja na tymle rěčnym seminarje sobu činić?
Chór Delany „tuchwilu mrěje“
Handrij Henčl, spěwar Serbskeho ludoweho ansambla a aktiwny spěchowar lajskeho wuměłstwa, złoži zastojnstwo wuměłskeho nawody Serbskeho muskeho chóra Delany. Bosćan Nawka je so z dirigentom wo tym rozmołwjał.
Knježe Henčlo, čehodla złožiće po šěsć lětach dirigentstwo chóra Delany?
H. Henčl: Najwažniša přičina je, zo njeje so mi poradźiło naš repertoire wobnowić a młodźinu wo tym přeswědčić, so pola nas angažować. Byrnjež tójšto spytał a ze stron předsydstwa podpěru měł, su někotři, wosebje starši čłonojo moje namjety a prócowanja wotpokazali. Wězo je přeco ćežko něšto noweho wuspytać a nawuknyć kaž tež ze starych zwučenosćow so wudobyć, hinaši puć pak njewidźu, ma-li chór přežiwić. A tuchwilu ćěleso mrěje. Rozsud, swój stólc młódšemu přewostajić, njebě lochki a njejsym přezbožowny, sym pak swój skutk zdokonjał a chcu so nětko hinašim nadawkam wěnować.
Maće hižo naslědnika? A jelizo nic: Kotru kwalifikaciju měł kandidat měć?
