Što je swójba a štó do njeje słuša? Po definiciji je to cyle jednore. Swójba je najmjeńša forma žiwjenskeho zhromadźenstwa. Štó pak do swójby słuša? Mnozy bychu­ rjekli, zo su to staršej a jeju dźěći. Je pak tomu přeco tak? Wotmołwu na tele prašenje dawaja dźěći a starši w ra­miku wustajeńcy, kotruž tuchwilu w Budyskim krajnoradnym zarjedźe pokazuja. Wobhladujo sej wobrazy, na kotrychž su widźeć wšitcy ći, kotřiž čuja so do swójby přiwzaći, dyrbju so smějkotać. Namolowane su tam swójba pinguina, słónčna róža z mnohimi kćenjowymi łopješkami, kotrež nana, mać a syłu dźěći zwjeseleja, abo su to nan a syn z gitaru na klinje a z maćerju pobokuo. Ze wšitkich wobrazow rěči wulka lubosć dźěći staršim a nawopak. Při tym njeje konste­lacija swójbow scyła jednora. Dźěći dźě su jeno zdźěla přiwuzne ze swójbu, w kotrejž bydla. A njejsu tež syn abo dźowka zwobraznjeneje maćerje, kotraž so sama wo holcu abo hólca stara. Ně, je to, zo bych definiciju dalši króć trjebała, žiwjenske zhromadźenstwo jednotliwcow ze wšelakich domjacnosćow.

Dokelž přebywach minjene štyri tydźenje zwonka Łužicy, njetrjebach so cyły čas na přikład wo žane płaćizny za bencin starać. Wšako njeběch na awto po­kazany. Nawróćiwši so spočatk tydźenja ćim bóle woči wuwalach, jako při tankownjach płaćizny wuhladach. Zdźěla nětko za liter ćěriwa wjace płaćiš, hač do pan­demije. Podobne nazhonich z tepjenskim płunom. W zašłych dwaceći lětach­ dóstawach stajnje w pózdnim nalěću zdźělenku, zo móžu sej za někak přijom­nu, abo lěpje prajene znjesliwu płaćiznu tank napjelnić. Jako so nětko swojeho dodawarja płuna za tym prašach, wón jenož wotkiwny a měnješe, hač drje njejsym při tankownjach pła­ćizny za bencin widźał a kak dyrbjał wón mi potom hišće wosebitu akciju poskićeć. A to třeće, štož mi napadny, bě započaty hruby twar jednoswójbneho domu w Prěčecach. Wonkowne a nutřkowne sćěny su drje hotowe, ale třěcha přeco hišće­ žana natwarjena njeje. To wona hižo spočatk junija, jako tam posledni raz nimo jědźech, njebě. Njewěrju, zo twarski knjez mjeztym žadyn lóšt na swój dom nima.

„Strukturna změna w našej domiznje móže so jenož radźić, hdyž wšitcy za jedyn postronk ćahnu.“ Tule sadu njeje ­jeno předsydka přewodźaceho wuběrka za łužiski rewěr Birgit Weber njedawno wužiwała. Sada zdawa so tak spowšitkow­njena być, zo maja ju někotři hižo za přetrjebanu a wulce njepohonjacu.

Hižo w tydźenjach do wozjewjenja wulkopředewzaćow Zwjazka a w Sakskej faworizowanych komunalnych projektow smy přeco zaso słyšeli, zo so po­trjechene města a gmejny – zjednoćene we Łužiskim kruhu – kaž tež tamniše ciwilnotowaršnostne mocy po procesa dosć zapřijate nječuja. To je zawěsće jedne z prěnich dopóznaćow za strukturnu změnu zamołwitych w swobodnym staće. Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer a dalši krajni politikarjo tohodla stajnje potwjerdźeja, zo su wšitcy wuknjacy w procesu, kotryž nichtó dotal dožiwił njeje. Lětuše zmylki njeměli so wospjetować, hdyž přewodźacy wuběrk wo dalšich projektach rozsudźi.

Poslednja knježerstwowa deklaracija, poslednje woprašowanje w zwjazkowym sejmje, poslednje wjerškowe zekanje Europskeje unije – lisćina terminow zwjazkoweje kanclerki Angele Merkel (CDU), kotrež wona posledni króć zmištruje, je dale a dlěša. Njetraje wjace dołho, a wona da posledni interview w zastojnstwje. Po septemberskich wólbach zwjazkoweho sejma budźe Angela Merkel jenož hišće „bywša zwjazkowa kanclerka“.

Wčerawša poslednja knježerstwowa deklaracija kanclerki w zwjazkowym sejmje měješe něšto spodźiwneho, wšako sedźechu tam tež třo kandidaća, kotřiž chcedźa so rady z naslědnikom Angele Merkel stać: Armin Laschet (CDU), Olaf Scholz (SPD) a Annalena Baerbock (Zeleni). Jim Merkel w swojej narěči do swědomja rěčeše, wo čo měli so starać, budu-li na kanclera/kanclerku wuzwoleni: Tak dyrbjeli wojować přećiwo klimowej změnje, pytać za wupućemi z migraciskeje krizy, wusko hromadźe dźěłać z nowym prezidentom USA Joewom Bidenom a starać so dale wo dialog z Ruskej.