Swójbne mjena lětušich róčnicarjow
Swójbne mjena su přeco zaso zajimawe swědčenja rěče našich prjedownikow. W serbšćinje maja wone wosebitu hódnotu, dokelž pochadźeja z časa, z kotrehož hišće žane pisomne pomniki njewobsedźimy. Kak su naši prjedownicy před wjele lětstotkami myslili a so rěčnje zwuraznili, wo tym nam wone mjena znajmjeńša něšto přeradźeja.
Chcemy so zaso wěnować někotrym serbskim prócowarjam zańdźenosće, kotřiž maja lětsa kulojtu abo połkulojtu róčnicu narodnin abo posmjertnin, a so zamyslić do jich mjenow. Swójbne mjena nastachu často z mjenow powołanjow, kotrež běchu prěni nošerjo mjenow wukonjeli. Tak je to na přikład pola Šewčika, takrjec „małeho šewca“. Jakub Šewčik, rodźeny w Baćonju a farar mjez druhim w Chrósćicach, wěsty čas předsyda Domowiny, předewšěm pak awtor basnjow patriotiskeho charaktera, změje 6. septembra 150. róčnicu narodnin.
Korla Awgust Fiedler, znaty hudźbnik a sobuwuhotowar spěwanskich swjedźenjow, zemrě 16. meje 1917. Swójbne mjeno Fiedler pochadźa tohorunja z mjena powołanja; w tym padźe wšak je wone němskeho pochada, měnjeny je wězo „husler“.
Štomy a mjena
Štomy su nětko wosebita pycha přirody – w nazymskim počasu, hdyž so wone w najrjeńšich barbach prezentuja. To njech je nam nastork, so jim z rěčneho aspekta trochu wěnować, to rěka jich serbskim pomjenowanjam a tomu, kak so wone w našich wjesnych a ležownostnych mjenach wotbłyšćuja.
Na brězu dopomina tójšto łužiskich wsow ze swojim mjenom. Kaž štom samón, potajkim Brěza, rěka wjeska pola Hodźija (Birkau). Tu tči w němskim mjenje štomowy wotpowědnik serbskeje brězy – Birke. Zwjetša wšak su so serbske mjena wsow přewzali z wěstymi zwukowymi a słowotwórbnymi změnami tež do němčiny, tak zo němske mjena jich serbski pochad jasnje pokazuja. Tak je to na přikład pola Brězynki, kotruž mamy dwójce w Hornjej Łužicy: pola Malešec – němsce je to Briesing – a pola Huski (Gaußig); tale wjes rěka němsce Brösang. Njedaloko Hućiny leži Brězyna, kotrejež němski wotpowědnik je Brösa. Njech su tu hišće mjenowane Brězecy pola Wósporka, kotrež němsce rěkaja Brießnitz.
Hišće jónu: cuze słowa
W zańdźenej „Minuće serbšćiny“ zaběrachmy so z někotrymi typami substantiwow cuzeho pochada, kotrež maja za našu rěč njezwučene wukóncy a načinjeja nam tohodla ćeže při deklinaciji. Dźensa chcemy so dalšim tajkim typam wěnować.
Ćeže z cuzymi słowami
Ličba cuzych słowow w serbšćinje běžnje přiběra. A častodosć prawje njewěmy, kak z nimi w teksće wobchadźeć, dokelž su wukóncy tajkich słowow za našu rěč njezwučene. Z někotrymi typami nowo-twórbow cuzeho pochada chcemy so tu zaběrać.
Wo dźiwich zwěrjatach našeje domizny
Słowna wšelakosć serbšćiny wotbłyšćuje so tež w pomjenowanjach dźiwich zwěrjatow. Wo wjelku a lišce drje to prajić njemóžemy – tej wšudźe jenak rěkatej, ale wo někotrych druhich rěčnje zajimawych zastupjerjach chcemy tu wobjednać.
Wo bydlenju a přebywanju
Bydlić chce kóždy přijomnje, a móžnosćow je dźensa dosć a nadosć. Mnozy su sej kupili swójstwowe bydlenje, němsce Eigentumswohnung. Njedawno sym čitał wobsydstwowe bydlenje, ale chcemy tola radšo wostać při swójstwowym bydlenju, kaž podawa to Němsko-hornjoserbski słownik noweje leksiki. Štož kóždy mjenuje swoje, to je jeho swójstwo. Analogiski poměr mamy w němčinje: jemandem eigen je substantiwisce wuprajene sein Eigentum. Mamy dalše jenak tworjene němske kompozita, kotrež přełožujemy z adjektiwom swójstwowy a wotpowědnym substantiwom: Hdyž je so na přikład něchtó přešoł na cuzym swójstwje, tak je to swójstwowy delikt, Eigentumsdelikt. A hladajo na rozdźělenje swójstwa w towaršnosći rěčimy wo swójstwowych poměrach, Eigentumsverhältnisse.
