Naš wroblik Frido je wšěm znaty abo, lubi čitarjo? Mjeztym hižo jědnata stawiznička z pjera Jěwy-Marje Čornakec je njedawno wušła a započina na zwučene wašnje: Na zelenej łuce rosće štom ... W prěnich stawizničkach je wroblik Frido lětać nawuknył, myška Pip-pip płuwać, žabka Šlapka spěšnje skakać a jěžik Kałačik skónčnje spać. A tež z druhimi, kaž na přikład ze šwjerčemi abo wopičku Ritku, su wroblik a jeho přećeljo tón abo tamny dyrdomdej dožiwili. W lěće 2010 je słuchokniha z mjenowanymi stawiznami wušła a je do dźensnišeho w dźěćacej stwě njeparujomna. Samo moji třo zamóža hišće jednotliwe pasaže CDki zasopowědać a swój hłós wotpowědnje figuram přestajić. To chce so nam potom přeco smjeć. W nowšich stawizničkach woswjeća přećeljo zhromadnje jutry, kermušu, hody a samo ptači kwas. A jónu wuleća sej do Afriki. W jědnatej a z tym poslednjej knižce w tutym rjedźe swjeći wroblik Frido z myšku, žabku a jěžikom póstnicy. Za to su sej w dźiwadle wosebite kostimy wupožčili a myška Pip-pip je sej šikwany šat princesny sama zešiła.
Zyma so pomału minje a nalěćo so spłóšiwje pokazuje. Prěnje ptački so do našeje rjaneje Łužicy nawróća a słónco z chowanki fifola. Wutroba so wšěm wotewrja. Prěnje kwětki so pomału pokazuja a nalěćo powitaja. Zyma pak njeje hišće přetrata. Móže so přiwšěm stać, zo so wospjet sněh saje.
Jeli tuž njeje prawe wjedro za wulět do přichodneho zwěrjenca, móža sej naše najmjeńše dźěći nowu papjercowu BOOKii-knižku „Mój wobrazowy słownik – zwěrjata“ z Ludoweho nakładnistwa Domowina do rukow wzać, sej zwěrjeće zwuki kaž tež jich pomjenowanje w serbskej a jendźelskej rěči naposkać. Z něšto fantaziju nastawa zwěrjenc doma w dobrej stwě.
Po dyrdomdeju w priwatnym zwěrjencu trjebaja dźěći přestawku. Za to hodźa so rjane ilustrowane karty za masažu. Při kombinaciji rjaneho hrónčka z majkanjom chribjeta, nóžkow, rukow abo hłowy kóžde dźěćo wotpina. Wězo móža tež dorosćeni karty wužiwać. Što dźě dawa rjeńšeho hač masaža? Masažowe hrónčka su po počasach rjadowane. Tak hodźa so přeco zaso nowe kartki wupytać a mjezsobny poćah skrućić.
Kónc lěta 2024 je hišće kopica zajimawych knihow w němskich nakładnistwach wušła. Na někotre z nich chcu was dźensa skedźbnić. Knihu wo Budyskim měšćanskim dźělu „Die Seidau. Von der Gemeinde zum Stadtteil“ je awtor Wolfgang Eggerth wudał. Wosobinske dožiwjenja a zajim za stawizny něhdy samostatneje gmejny Židow su awtora pohnuli knihu wo tym napisać. Sadźbu a wuhotowanje publikacije je Handrij Bjeńš, něhdyši sobušuler Eggertha, přewzał.
„Merka/Měrkow 500 Jahre/500 lět 1524-2024“ je swjedźenski spis, kotryž su awtorojo a awtorki składnostnje jubileja wjeski kónc awgusta/spočatk septembra 2024 zestajeli a wudali.
Knihu „Burgen in der Oberlausitz und Nordböhmen“ staj Mathias Scholz a Björn Ehrlich napisałoj. To je prěni zwjazk, kiž wobsahuje w alfabetiskim rjedźe hrody wot A do J. Wobsah poćahuje so na předchadźacu pućowansku knihu „Entdeckungen in Nordböhmen“. Nětko so stawizny hrodow a jich wobsedźerjow dokładnišo wopisuja.
Nic jenož literarisce, ale tež „literally“, kaž Američenjo praja – potajkim posłownje běch lětsa wjele po puću. W swobodnym času po waliziskich horach abo „za wulkim hatom“ w kraju njewobmjezowanych (nje)móžnosćow, kaž je mje USA zaso raz wučiła. Knižnje runje pućuju z Julesom Verne a jeho profesorom Lidenbrokom do Islandskeje a wottam dosrjedź našeje zemje. Znaty roman z lěta 1864 słuša k prěnim twórbam tehdy nastawaceho žanra science fiction, hdźež so načasne wědomostne hypotezy do pućowanskeje stawizny spletu. K tutomu klasikarjej dach so snadź tež zwjesć přez swoju lětušu słužbnu zaběru z pućowanskej literaturu. Našu nowostku „Die Lausitz in Reisebeschreibungen des 18. und 19. Jahrhunderts“ je tón abo tamny snadź hižo w rukach měł. W njej móžeš z widom wotwonka, k tomu historiskim, znatu domiznu znowa zeznać.
Činimy sej ćežko ze zeserbšćenjom swětoweje literatury. To je škoda, wšako je tež naša rěč w tym zmysle swětowa, zo njeje na swěće ničo, štož njeby serbsce zwuraznić móhł. Tajka twórba nowšeho časa je němska nowela Freda Uhlmana „Reunion“ z lěta 1971. Zo ma bjezdwěla globalny wuznam, pokazuje mjezynarodna rezonanca: Mjeztym bu twórba do wjac hač 20 rěčow přenjesena. Němska wersija bě Akademiji za dźěćacu a młodźinsku literaturu w požnjencu 1997 „kniha měsaca“. Lětsa w septembru wušła serbska wersija je z mojeho wida kniha lěta 2024.
Juchej abo owjej? Nowe šulske lěto je zahajene. Wjele nowačkow je so do noweho žiwjenskeho wotrězka podało. Su hordźi, zo smědźa skónčnje wuknyć. Čitać, ličić a pisać kaž tež nowych přećelow zeznać. A hdźe móžeš lěpje swojich nowych towaršow zhromadźić hač w knižce „Moji přećeljo“, za kreatiwnych je to „Poezijowy album“. Do tutych móža so zajimy, přeća do přichoda, nalěpki, ale tež rysowanki zwěčnjować. W Ludowym nakładnistwje Domowiny je zdobom nowa kniha za BOOKii-pisak wušła z titulom „Wotkryj sej swětnišćo“. W tutej móžeš sej wjele wo planetach a swětnišću načitać kaž tež wo žiwjenju astronawtow. Předstajenje tuteje knihi běše w meji w Budyskej hwězdarni, w kotrejž su wšitcy tež hnydom přez teleskop hladali a w planetariju pohib planetow, słónca a měsačka dožiwili. Kreatiwnosć su dźěći pokazali za blidom eksperiMINT kampusa Radwor. Tam su planety paslili abo z małymi roboterami a tabletami nazhonjenja z techniku hromadźili. To běše zajimawe popołdnjo za wšěch wopytowarjow, za młódšich runje tak kaž za staršich.
Lěćny čas so bliži, a kaž ćehnje ludźi won do swěta, tak so domoródni hosćićeljo nadźijeja, zo mnoho turistow swój puć do Łužicy namaka. Dotal je naš region skerje atraktiwny za krótše jězby, kaž nam turistiske statistiki pokazuja. Što pak zajimuje pućowacych? Jednych předewšěm krajina, druhich města a kultura, dalšich zas wólnočasne atrakcije a poskitki. Někotrych tež „mentalita“ wobydlerstwa, štož pak je husto z traděrowanymi klišejemi zwjazane. A to móže so tež negatiwnje na atraktiwitu regiona wuskutkować. Myslu sej, zo so Łužica runje najlóšo nima hladajo na to, kajki předewšěm politiski wobraz wo njej so runje w medijach šěri.