Dźensa před 25 lětami wotmě so w Choćebuzu 1. hłowna zhromadźizna Domowiny po politiskim prěwróće a po wurjadnym kongresu 17. měrca 1990 w Budyšinje. 263 delegatow Domowinskich skupin z dźesać župow a dwanaće hosći, mjez nimi Radworski farar a předsyda Zjednoćenstwa Cyrila a Metoda Clemens Hrjehor a Radworčan Jan Nuk jako zastupnik initiatiwneje skupiny Serbskeje narodneje zhromadźizny, wuradźowaše wobšěrnje a wótrje wo nowych wustawkach Domowiny.

W nadawku wustawkoweje komisije zdźěli sekretar zwjazkoweho předsydstwa Rafael Wowčer, zo ma so do doskónčneho naćiska wustawkow na žadanje financneho zarjada zapisać, zo je Domowina powšitkownowužitne towarstwo. Pod nadpismom „Mamy dom z třěchu – Jeho durje su za wšěch wotewrjene“ rozprawjach tehdy w Serbskich Nowinach wo wažnym wuradźowanju za přichod narodneje organizacije po přewróće. Přemóžaca wjetšina přitomnych schwali předležace wustawki, w kotrychž mjenuje so Domowina zaso Zwjazk Łužiskich Serbow. Pod tymle zapřijećom běchu ju jako třěšny zwjazk serbskich towarstwow 13. oktobra 1912 załožili.

Nowe lěto 1946 dožiwi serbska činohra „Knjez a roboćan“ swoju powójnsku premjeru w Pančicach. 22 hrajerjow Chróšćanskeje lajskeje dźiwadłoweje skupiny nazwučowa w režiji Pawoła Kmjeća dramatiski kruch ze serbskich stawiznow, kotryž bě wučer Jurij Wjela 1931 spisał. Nazymu 1945 započachu woni pod ćežkimi powójnskimi wuměnjenjemi – zwjetša w swětle swěčkow, dokelž njebě miliny – hru „Knjez a roboćan“ nastudować. Hižo do toho běchu dramu „Smjertna reja“ Alojsa Lipela, kotruž bě Pawoł Kmjeć zeserbšćił, 1. nowembra 1945 prěni króć w Chróšćanskej cyrkwi pokazali. Bě to docyła prěnje serbske dźiwadłowe předstajenje po wójnje. 25. nowembra 1945 slědowachu młodźi hrajerjo z Konjec-Šunowa a předstajichu pod nawodom Jurja Młynka w Fabrikskej hospodźe komediju „Hdyž kocor kamor ćazaše“. Hru „Knjez a roboćan“ Chróšćanscy lajscy dźiwadźelnicy wjace hač dźesać króć z wulkim wuspěchom na wšelakich wsach pokazachu kaž tež 27. januara 1946 w Budyšinje na prěnim powójnskim ptačim kwasu. Manfred Laduš

Dźensa před 70 lětami bu na Radworskim hrodźe Serbski wučerski wustaw (SWW) załoženy, kotryž njebě jenož prěnje serbske kubłanišćo pedagogow, ale zdobom prěnje za nowowučerjow w sowjetskim wobsadniskim pasmje. Michał Nawka bě jeho prěni direktor. 170 serbskich a 112 němskich nowowučerjow w prěnim lěće wukubłachu. Hač do lěta 1950 zabsolwowa 700 Serbow SWW. Do toho studowachu jednotliwcy na němskich wučerskich seminarach kaž w Budyšinje, Bolesławiecu a Starej Darbnje. 1952 přećahnyštej SWW a runje załoženy Serbski pedagogiski institut do Małeho Wjelkowa, a započachu tež pěstowarki za serbske­ a dwurěčne kónčiny wukub­łać. 1959 přesydli so kubłanišćo do Budyšina a bu 1972 po Korli Janaku pomje­nowany. Po 45 lětach wuspěšneho skutkowanja SWW 1991 zawrěchu. Po Nawce běchu Jan Lajnert, prof. dr. Kurt Pětř, dr. Rudi Šejnfeld a dr. Hubert Šenk direktorojo kubłanišća. Hač do lěta 1986 zakónči 2 346 wučerjow a 1 178 pěstowarkow swój studij, z nich wjace hač 1 500 serbskorěčnych. Manfred Laduš

Hižo do kónca Druheje swětoweje wójny běchu so třo wodźacy reprezentanća anti­hitlerskeje koalicije dojednali, na­čolnych němskich wójnskich złóstnikow a politikarjow NSDAP ze smjerću chłostać. Jendźelski premier Churchill namjetowaše, sta wodźacych nacijow a generalow hnydom zatřělić. Stalin žadaše sej w mjenje Sowjetskeho zwjazka (ZSSR), tule ličbu na 50 000 rozšěrić. Prezident USA Roosevelt wupraji so za wotprawjenje złóstnikow ze sekeru abo na šibjeńcy. Na te wašnje su nazymu 1946 tež smjertne wusudy wuwjedli.

Wójnske ministerstwo USA pak namjetowaše na kóncu wójny 1945 nowemu prezidentej Trumanej, mjezynarodne wojerske sudnistwo wutworić. Wone njeměło jeničce načolnych złóstnikow, ale tež nacistiske organizacije a jich zahubnu ideologiju po dokładnym juristiskim jednanju zasudźić. Jako dotal nje­znata wobskóržba buchu „złóstnistwa přećiwo měrej a čłowjestwu“ poručene, do čehož słušachu nadpady na druhe staty, złóstnistwa wójska přećiwo cuzym wojakam a na ciwilnej ludnosći, ale tež masowe morjenje ludow kaž Židow.