Předsydstwo SŠT womłodźić
Na swojej lětušej čłonskej a wólbnej zhromadźiznje sobotu w Chróšćanskej „Jednoće“ chce Serbske šulske towarstwo rozjimać docpěte wuslědki a dalše nadawki. Milenka Rječcyna je so z předsydku SŠT Ludmilu Budarjowej rozmołwjała.
Kotre nadawki je Serbske šulske towarstwo minjene tři lěta w swojim dźěle za bytostne měło?
L. Budarjowa: Zaručić kwalitu serbskorěčneho a fachoweho kubłanja dźěći w žłobikach, pěstowarnjach a hortach w nošerstwje SŠT a wabić za kubłanski a wučerski dorost wobhladujemy dale jako bytostny nadawk. Wosebje wažne su tež naše projekty kaž rěčne prózdninske lěhwo, lětsa z rekordnym wobdźělenjom, olympiada hornjo- a delnjoserbšćiny, kóždolětny swójbny swjedźeń, fachowe konferency za kubłarki a kubłarjow, swójbne kubłanje, fachowe poradźowanje, kubłanske wuprawy wuměnkarjow, poradźowanje studentow wučerstwa, zarjadow a dalšich, kotřiž so za serbske šulstwo zajimuja.
Kotre nadawki w přichodnych lětach na serbske fachowe towarstwo za naležnosće kubłanja čakaja?
Našu maćeršćinu bytostnje sobu spěchował
Baćoński wosadny farar Gerat Wornar, bywši wjelelětny šefredaktor tydźenika Katolski Posoł, awtor a prěni lawreat Zejlerjoweho myta, swjeći dźensa pjećasydomdźesaćiny. Jubilar je 39 lět z jara woblubowanym duchownym w swojej prěnjej farskej wosadźe, w kotrejž bu 1978 do dušepastyrskeje słužby zapokazany.
Jubilar narodźi so 17. nowembra 1942 jako najmłódši z dźesać dźěći pobožnej žiwnosćerskej swójbje w Starej Cyhelnicy. Na Budyskej Serbskej wyšej šuli rozsudźi so za studij katolskeje teologije a bu 1968 w Drježdźanach na měšnika wuswjećeny. W domjacej Chróšćanskej cyrkwi swjećeše primicu. Jako kapłan słužeše najprjedy šěsć lět w Ralbicach, po tym dwě lěće w Chrósćicach a dalšej lěće w Kulowje. Zdobom bě w tym času młodźinski dekanatny dušepastyr, skutkowacy w zmysle nastorkow Druheho Vatikanskeho koncila.
Akciski dźeń ze staciju młodych technikarjow, na kotrejž ...
Serbow hudźba stejo njewostała
Gerold Gnausch, solowy basowy klarinetist a saksofonist Komiskeje opery w Berlinje, słušeše hižo před lětami sobuiniciatoram projekta „musica nova sorabica“. Lětsa bě wón wospjet na přewjedźenju wšěch třoch koncertow wobdźěleny. Chrysta Meškankowa je so z nim rozmołwjała.
Zwotkel přińdźe Waš dobry a dosć wuski poměr k hudźbje Serbow?
G. Gnausch: Pochadźam z Lubija. Swoje zakładne wukubłanje dóstach na Budyskej wokrjesnej hudźbnej šuli. Z Janom Cyžom hrajachmoj tam w samsnym orchestrje. W centralnych pioněrskich lěhwach tele kontakty rozšěrjach. Přede- wšěm přez Koło serbskich hudźbnikow pak zeznach pozdźišo Jura Mětška, Detlefa Kobjelu kaž tež Klětnjana Hinca Roja. Wón spisa za legendarneho wirtuozu Oskara Michallika, čłona našeho Berlinskeho kwarteta, kompoziciju za klarinetu a pišćele, tak zo přińdźech z teje strony z načasnym kompozitoriskim tworjenjom Serbow do hišće wušeho zwiska. Přez Załožbu za serbski lud so zhromadne dźěło dale zesylni a skonkretizowa.
Hornjołužisku domjacu protyku dale wjedu
Přichod Hornjołužiskeje domjaceje protyki bě po smjerći dr. Franka Stübnera a rozpušćenju nakładnistwa Lusatia wohroženy. Nětko chce wicepředsyda Hornjołužiskeje towaršnosće wědomosćow dr. Lars-Arne Dannenberg publikaciju dale wjesć. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjała.
Što bě Was přeswědčiło, Hornjołužisku domjacu protyku dale wudawać?
L.-A. Dannenberg: Mnozy awtorojo stareje domjaceje protyki kaž tež dalši ludźo su so mje wospjet prašeli, hač nochcu z njej na někajke wašnje pokročować. Wšako znaja mje jako wudawaćela Sakskich domizniskich łopjenow kaž tež Hornjołužiskich domizniskich łopjenow, kotrež w Kinsporskim nakładnistwje Via Regia wuchadźeja. Tele nakładnistwo hromadźe z mandźelskej wjedu. Wudam Hornjołužisku domjacu protyku zhromadnje z historikarjomaj-kolegomaj dr. Matthiasom Donathom a Janom Bergmannom. Rozsudny argument za dalewjedźenje běchu potom přinoški awtorow za wudaće 2018.
Njekusa so Hornjołužiska domjaca protyka z tamnymi publikacijemi?
Z modlitwu wopory wopominali
Sto dnjow – tak a znak
Kak wšelako wustupuja ministrojo, zaběrace so z kubłanskimi naležnosćemi w zjawnosći, je so tele dny pokazało. W Serbach so mnozy dźiwachu a wjeselachu, zo bě sakski statny minister za kultus Frank Haubitz (njestronjan) hižo tydźeń po swojim zwołanju do zamołwitosće jako minister Serbskim Nowinam na někotre prašenja wotmołwił. Čehodla pak so wjeselić? Cyle jednorje: dźensniši dźeń ma kóždy, kiž tajke zastojnstwo nastupi sto dnjow chwile, so z nowym wobłukom zeznajomić. Hakle potom so rozestajenja w zjawnosći zahaja. Minister Haubitz njeje na to tłóčił, ale na prašenja wo swojim poměrje k serbskej Łužicy wotmołwił a jemu znate problemy při zwoprawdźenju a zachowanju serbskich kubłanskich narokow – tež hdyž z kritiskim wóčkom – rysował. Wuprajenja wo tym, hač a hdy chce so minister na městnje, to rěka w Serbach, wšojedne hač w Budyšinje, Slepom, Wojerecach abo druhdźe wosobinsce informować, wón dotal porno tomu zwuraznił njeje. Nó haj, konkretnje prašeli so za tym njejsmy. Wšako jemu mjenowane sto dnjow za tónle rozsud popřejemy.
Tema dale wulku rólu hraje
Wosebitu wustajeńcu wo reformaciji w Choćebuzu a Delnjej Łužicy z titlom „A njedajće so wotwobroćić wot praweho puća ewangelija“ (Jan Brězan) wotewru jutře, pjatk, w Choćebuskim měšćanskim muzeju. Axel Arlt je so z muzejowym nawodu Steffenom Krestinom wo ekspoziciji rozmołwjał.
Čehodla wotewrjeće tule reformacisku wustajeńcu hakle 10. nowembra?
S. Krestin: Sprěnja bě so Martin Luther 10. nowembra narodźił. Zdruha smy z ewangelskej cyrkwju w Choćebuzu wusko hromadźe dźěłali a sej myslili, zo njeje tema reformacije z jubilejnej dekadu a ze swjedźenskimi aktami nimo. Tema dźensa dale wulku rólu hraje. Njeje tuž špatne znamjo, zo přehladku drje hišće w lěće 2017, ale tydźeń po 31. oktobrje wotewrjemy.
Kak je ekspozicija natwarjena?
S. Krestin: Zaběramy so w pjeć kapitlach ze stawiznami reformacije w Choćebuzu a Delnjej Łužicy. Při tym smy reformatoriske zakładne principy sola gratia, sola fide, solus Christus a sola scriptura takrjec jako směrnicu přewzali. W poslednim wotrězku wěnujemy so dale stawiznam přijimanja reformacije.
Je aspekt přijimanja tak wuznamny?
Dowěrliwje hromadźe dźěłać
Frank Haubitz (njestronjan) je mjeztym dwaj tydźenjej nowy sakski statny minister za kultus. Milenka Rječcyna je so jeho za poměrom k Serbam a jich kubłanskim naležnosćam prašała.
W kotrej měrje znajeće Łužicu?
F. Haubitz: Jako wučer za geografiju ju znaju a wěm wo rjanosći a mnohotnosći krajiny. Wěm tež wo wosebitosći dwurěčnosće w regionje. Mi pak je tohorunja wědome, zo wužiwanje serbšćiny bohužel woteběra.
Što wěsće wo naležnosćach Serbow na polu kubłanja?
Wjele lět rasowe hołbje a kokoše plahował
Wjele ludźi je zawčerawšim w Serbskich Pazlicach Janej Kralej k wosomdźesaćinam gratulowało. Jubilar narodźi so tam 4. nowembra 1937. Wosrjedź wsy, hdźež mějachu hižo wot lěta 1844 korčmu, wotrosće wón ze staršimaj sotromaj a třomi młódšimi bratrami. Za čas Druheje swětoweje wójny 1943 zastupi w Njebjelčicach do šule. Jenož mało ludźi załoži tehdy wječor na piwko do Kralec korčmy. Přiwšěm by mjeztym šulski hólčec rady zhonił, što mějachu sej tam starši mužojo za piwowym blidom powědać. Připosłuchać pak njesmědźeše. Hižo jako hólčec bu do ćežkeho ratarskeho dźěła sobu zapřehnjeny a dyrbješe so na 18hektarskim kuble z dwěmaj konjomaj sobu gratu přimać. 1951 wón šulu wuchodźi a dyrbješe najprjedy dwě lěće w domjacym ratarstwje staršimaj k rukomaj być.
