Myto Serbowce
Neuhardenberg (SN/JaW). Serbowka Sophie Natuškec bu wčera z Braniborskim wuměłstwowym mytom 2017 w kategoriji grafika wuznamjenjena. Na hrodźe Neuhardenberg přija wona myto z rukow braniborskeho ministerskeho prezidenta Dietmara Woidki (SPD), zdźěla Załožba hród Neuhardenberg. 1950 w Budyšinje rodźena wuměłča, kotraž bydli a skutkuje nimale štyri lětdźesatki w Güstebieseru Loose we Wódrowym łuhu (Oderbruch), dósta ze 4 000 eurami dotěrowane myto za grafikowu seriju „No go Area“. Při tym jedna so wo tři zymnojehłowe raděrowanja, wo braniborskej přirodźe. Sophie Natuškec bě w Berlinje wuměłstwo studowała. Znata bu wona z ilustracijemi, předewšěm w knihach Jurja Brězana. Časćišo bě swoje twórby tež we Łužicy wustajała, mjez druhim w Budyšinje a loni tež w Biskopicach.
Wo lětuše braniborske wuměłstwowe myto, kotrež spožčištej dźenik Märkische Oderzeitung a Załožba hród Neuhardenberg 14. króć, bě so cyłkownje 265 wuměłcow prócowało. Dobyćerske a dalše twórby su hač do 8. oktobra na hrodźe Neuhardenberg widźeć.
Chcemy wědźeć, što do postajenja zapisaja
Bój wo to, zdźěłać nowe šulske postajenje za wučbu serbšćiny w Delnjej Łužicy, dźe dale. Tele dny je nawoda Choćebuskeje wotnožki Rěčneho centruma WITAJ dr. Viktor Zakar zjawnje wo tym informował. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Čehodla zjawnosć wospjet wo tym informujeće, zo maja Serbja w Delnjej Łužicy wulke starosće nastupajo dalše wuwučowanje serbšćiny na delnjołužiskich šulskich kubłanišćach?
V. Zakar: Pytamy nowe puće, naše starosće zjawnosći bližić. Mnohim ludźom so tuchwilu zdawa, zo su protesty w Delnjej Łužicy womjelknyli. Tomu pak tak njeje. Na posedźenju Rady za serbske naležnosće Braniborskeje 4. julija njedóstachmy žane wobsahowe informacije wo dalšim postupowanju, kak zdźěłuja nowe šulske serbske postajenje. W septembrje bychmy jednu wersiju tohole šulskeho postajenja dóstali, jenož k wědźenju. Njejsmy tuž z aktualnym stawom zdźěłanja noweho šulskeho postajenja za serbsku wučbu spokojom.
Kajka je tuchwilna situacija?
Namóc njesmě legitimna być
Po dnjach a nocach ryzy anarchije zašły tydźeń w Hamburgu so prašam, hač dyrbimy sej tajke něšto lubić dać. Kóždy, kotrehož minjene dny zetkach, bě šokowany a němy. Za měrliwy protest ma kóždy zrozumjenje, nic pak za namóc.
Hač ma wjeršk G 20 dźensa hišće zmysł, abo hač dyrbi so wón we wulkoměsće wotměć, stej cyle hinašej prašeni. Mi dźe wo surowe wokomiki wosrjedź demokratiskeho žiwjenja we wulkoměsće. Kóždy Hamburgčan wě, zo je swět w hrodźišćowej štwórći (Schanzenviertel) jako multikulti-dźělu hinaši. W tamnišej Čerwjenej florje su předewšěm awtonomni lěwicarjo žiwi. Wot 1989 knježi tam namóc, kóžde lěto znowa, nic hakle wotnětka. Jako Wotrowčan wšak wěm, za čo móžeš hrodźišćo wužiwać – ale tež znjewužiwać.
Njech je kóždy žiwy, kaž chce, a mysli, štož chce. Přiwšěm so prašam, kak žałostnje su lěwicarjo za čas socializma na přikład w NDR hinak myslacych přesćěhowali a chłostali. Nětko aktiwny awtonomny prud swobodu znjewužiwa za helske skutki a nječłowjeske zadźerženje – podobnje prawicarjam a druhim hooliganam z Němskeje a Europy. Njewidźu rozdźěla.
Ochranowske ćežišćo klětu
Spočatk lětnich prózdnin 24. junija je w Małowjelkowskej sotrowni druhi raz wosebity program „Kulturne lěćo“ zaběžał. Hač do 10. septembra poskićeja tam přeco kónc tydźenja hudźbu, filmy a dźiwadło. Cordula Ratajczakowa je so z organizatorom Mikeom Salomonom rozmołwjała.
Tři kulturne kóncy tydźenja hižo běchu – kajki je dotalny wothłós?
M. Salomon: Prěni kónc tydźenja bě nam Mjezynarodny folkorny festiwal „Łužica“ potencielnych wopytowarjow rubił. Wot toho časa pak derje běži, ludźo přichadźeja. Wothłós wězo tež wot wjedra wotwisuje.
Loni sće rjad startowali, w kotrej měrje je so sotrownja jako kulturne zarjadnišćo w regionje etablěrowała?
M. Salomon: Hišće wšitkich z poskitkom překwapjam. Činju z mało srědkow jara wjele. Tule mnozy přeco hišće čakaja, zo so něšto stanje – dyrbiš pak prosće započeć něšto na nohi stajić. Zo to tež funguje, za to stej zdobom profesionalnosć a dramaturgija trěbnej.
Kajki wupada koncept?
Duša hry su lajscy dźiwadźelnicy
Lěta 2012 dožiwi 1 200 přihladowarjow prěnje Krabatowe swjedźenske hry, lětsa bě jich 9 000. Ulrike Herzger je so z direktorom Peterom Siebecku rozmołwjała.
Dopominajo so na započatk, što mysliće?
P. Siebecke: Přeco zaso so dźiwam. Tajki wuspěch njebě wotwidźomny. Wšako bě Krabatowa powěsć jako dźiwadłowe předstajenje poprawom jenož wizija bywšeje Čornochołmčanskeje wjesnjanostki Gertrud Wincarjoweje. Wona so na mnje wobroći, jako njenatočichu znaty Krabatowy film, kaž bě wotpohladane, w Čornym Chołmcu. Bě to jeje zahorjaca energija, z kotrejž mje natykny.
Sće tehdy Krabatowu powěsć hižo znał?
P. Siebecke: Mój ze synom-awtorom Alexanderom dyrbjachmoj so z njej zaběrać, wosebje tež ze serbskimi tradicijemi. Wuwiwachmoj koncept „wjes hraje dźiwadło“– lajkojo hraja hromadźe z profijemi. To spožča atmosferje nošny charakter. Woni su duša stawizny a wotbłyšćuja wjesnu awtentiskosć w serbskich nałožkach – kaž su to spěwy, reje, narodna drasta a zdźěla samo serbska rěč. To je to, štož wopytowarjo chcedźa a čehoždla su so Krabatowe swjedźenske hry z tajkim z kultom stali.
Kreatiwny eksperiment
18. a 19. awgusta wotměje so na Ralbičanskej wyšej šuli wosebita dźěłarnička. Měrćin Weclich je so z hłownej organizatorku, kubłanskej referentku Domowiny za młodźinu Rejzku Krügerowej, wo tym rozmołwjał.
Što stej sej Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu a Budyska župa z dźěłarničku předewzałoj?
R. Krügerowa: Přewjedźemy zarjadowanje hłownje za młodostnych, ale tež za młode maćerje, hdźež móže sej kóžda na zakładźe serbskich elementow suknju šić. Budźe to na kóždy pad kreatiwna wěc, hdźež budu so wšitcy najprjedy ze ze serbskej drastu rozestajeć. To rěka, zo hladaja, wo čo poprawom dźe, što so kak wužiwa. Za nawod smy serbsku designerku Štefi Hanušowu zdobyli.
Organizujeće tajke zarjadowanje prěni króć. Kak sće na to přišli?
Mozaikowe kamuški
„Telko serbskeho kaž wčera njebě w Sakskim krajnym sejmje hišće nihdy słyšeć“, pisaše kolega wo debaće krajneho sejma pod hesłom „Serbsku rěč a kulturu dale konsekwentnje spěchować“ we wudaću SN z 22. junija. Wězo, kaž ma to po demokratiskim wašnju tež być, je sej sakske knježerstwo tež tójšto kritiki ze stron opozicije naposkać dyrbjało. Kritiske zhladowanje a kontrola knježacych stej runje tak nadawk opozicije kaž medijow w róli jako štwórta móc w towaršnosći. K tomu tež słuša, w rozmołwje ze statnej ministerku (SN z 5. julija) prašenja stajeć, kotrež njewusměrjeja so jenož na hižo docpěte, ale skedźbnjeja tež na problemy a hišće njezmištrowane nadawki. A mało to njeje, kaž na přikład přiměrjeny telewizijny poskitk w hornjoserbskej rěči, runoprawosć na dwurěčnych taflach nastupajo wulkosć pisma, rozšěrjenje wědy wo Serbach na sakskich šulach, z čimž zwyši so zdobom akceptanca za serbšćinu w zjawnosći, serbskorěčne kmanosće přistajenych jako samozrozumliwa kompetenca w zarjadach atd.
Nowa appza prawopis
Nowu hornjoserbsku prawopisnu kontrolu je Serbski institut njedawno pod adresu www.soblex.de k dispoziciji stajił. Cordula Ratajczakowa je so z dr. Sonju Wölkowej rozmołwjała.
Tež za mobilne nastroje dawa nětko nowa aplikacija (app) za prawopis?
S. Wölkowa: Wot 1. julija je polěpšena aplikacija za mobilne nastroje z androidnym systemom pod mjenom „soblex – prawje pisać“ přistupna. Wona wudospołnja hižo wot lěta 2015 wobstejacy poskitk „Prawje pisać“ a dowola spěšny přistup k hornjoserbskej prawopisnej kontroli kaž tež offline-wužiwanje jeje słowoskłada. Je to pendant k aplikaciji za iPhone wot firmy Apple. Za iPhone je to hłownje Wito Bejmak a za androidny system Bernhard Baier wuwił.
Sće prawopisnu kontrolu za wjacore aktualne programy wuwili, tež modul za Microsoft Office 2010 a 2013 předleži. Čehodla pak njeje to za aktualne programy Microsoft móžno?
Hoberski to nadawk
Njewěm, hač bě sej Bjarnat Cyž – wiceprezident Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) – toho wědomy, kotre konsekwency jeho přilubjenje na njedawnej konferency FUEN w rumunskim Cluju změje: Serbja chcedźa 50 000 podpismow zběrać, zo by europska mjeńšinowa organizacija hač do klětušeho cyłkownje milion za swoju iniciatiwu Minority SafePack znosyć móhła. Potom dyrbjała Europska unija naležnosće swojich narodnych mjeńšin wobjednawać a znajmjeńša někotre wot wobydlerskeje iniciatiwy namjetowane naprawy za jich škit zwoprawdźić.
Zajim za Serbow přemóžacy
Mišnjanska ewangelska akademija přeproša wot jutřišeho hač do 2. julija na konferencu „Wot Błótow hač k Łužiskim horam – serbske zetkawanja“, kotruž přewjedźe w klóštrje Marijinym dole we Wostrowcu. Cordula Ratajczakowa je so ze studijnej nawodnicu akademije dr. Kerstin Schimmel rozmołwjała.
Kak sće mysličku konferency zrodźili?
K. Schimmel: Ideju mějachmy hižo dawno. Pohlad na wuchod je nam jako Mišnjanskej ewangelskej akademiji jara wažny a smy hižo wjacore zarjadowanja našim wuchodnym susodam wěnowali. Z poradźowarjom dr. Hansom-Christianom Treptu, bywšim docentom polonistiki na Lipšćanskej uniwersiće, pak sej prajachmoj, čehodla přeco do daliny, móžemy so tež raz w bliskosći rozhladować, a to po Serbach. Sym w Flensburgu studowała a mnozy moji komilitonojo běchu Frizojo a přisłušnicy danskeje mjeńšiny. Tak sym zhromadne žiwjenje z mjeńšinu zwučena a mam je zdobom za jara wažne. Na sewjeru su Frizojo a Schleswigčenjo kaž sól w poliwce. Małe kultury žiwjenje wozrodźeja. Nimo toho je so mój nan w Baršću narodźił.
Z kotrymi temami chceće so rozestajeć?
