30 lět na dobro škita přirody
Biosferowy rezerwat Unesco „Hornjołužiska hola a haty“ (OHTL) swjeći lětsa swoju 30lětnu róčnicu wobstaća. Jón nawjeduje wot decembra lěta 2015 Torsten Roch. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Što je was pohnuło wodźacu funkciju w biosferowym rezerwaće OHTL přewzać?
T. Roch: Přirodoškit je tema, w kotrejž sym hižo 40 lět dołho aktiwny. Wot lěta 1997 dźěłam w sakskim lěsnym zarjadnistwje. Jako so mje zamołwići Sakskeho ministerstwa za energiju, klimu, wobswět a ratarstwo (SMEKUL) woprašachu, hač chcu nawodnistwo přewzać, njejsym dołho přemyslował.
Na kotry z wulkeje ličby projektow w biosferowym rezerwaće so wosobinsce rady dopominaće?
Solarnu foliju za sćěnu wužiwać
Mobilna wustajeńca „Power2Change: Energiemobil“ běše wobstatk zakónčaceho zarjadowanja wo energiji wčera w Hórnikečanskej Energijowej fabrice. Milenka Rječcyna je so ze Saruh Ehrlich rozmołwjała, kotraž wustajeńcu přewodźa.
Štó je wustajeńcu koncipował?
S. Ehrlich: To su byli partnerojo ze slědźenja, z muzejow kaž tež z wědomostneje komunikacije. Wot awgusta 2022 hač do decembra 2024 je wona na sydom stejnišćach po cyłej Němskej we wšelakich wustajenišćach po puću. Mjez druhim móža so ludźo pola nas tež na swjedźenjach pod hołym njebjom informować. Mobilne wustajenišćo je kolektiw designerow wuwił a zhromadnje ze sociokulturelnym centrumom TELUX we Běłej Wodźe twarił.
Što so wopytowarjo prašeja?
Wójna identitow abo měr rozuma
Hdyž w lěće 2015 młodeju mužow ze Syriskeje tehdyšemu trenarjej koparskeho mustwa SJ Chrósćicy II „přepodach“, jimaj prajach: Waju dla nichtó na hrajnišću němcować njebudźe, dyrbitaj sej potajkim zakładne serbske zapřijeća za kopańcu přiswojić. Salman a Iwan staj so bjez diskusije ze serbšćinu aranžowałoj.
Zhonja wo susodach
K zahajenju 5. Slawiniady tónle tydźeń w Budyšinje je so Milenka Rječcyna z nawodu rěčespytneho wotrjada Serbskeho instituta Fabianom Kaulfürstom rozmołwjała.
W kotrej rěči chceće rěčeć, wšako tam wužiwane rěče – čěsce, pólsce, rusce, ukrainsce a serbsce – sam znajeće?
F. Kaulfürst: Na Slawiniadźe wobdźěleja so dźěći z cyłeje Sakskeje, kotrychž maćeršćina je zwjetša němčina. Tuž porěču hłownje němsce. Chcu pak na podobnosće słowjanskich rěčow pokazać a šulerjow na to skedźbnić. Zdobom mi na tym zaleži, zo bychu ći, kiž přińdu z Drježdźan abo dalšich kónčin Sakskeje, a kotřiž tam čěsce, pólsce, ukrainsce abo rusce wuknu, něšto wo Serbach zhonili. By rjenje było, jeli by so jim hłuboko do pomjatka zaryło, zo bydla jim blisko ludźo, kotrychž maćeršćina je słowjanska.
Kak je to z „wopačnymi přećelemi“?
Haraldej Kóńcakej k 70ćinam
Dźakujemy so Wam za wjele lět zhromadneho dźěła, kotrež je naše parlamentariske dźěło jara wobohaćiło. Připóznaće wuprajamy Wam dźensa předewšěm za wšo prócowanje wo škit serbskeho sydlenskeho ruma. Hromadźe z Jurjom Kochom sće w prěnim wustawowym wuběrku wo artikl wojował, kotryž prawa serbskeho ludu zaruča a wosebje zdźědźeny sydlenski rum a politiske wobdźělenje Serbow zaruča. Bohužel njeje tute postajenje wustawy wotbagrowanju Rogowa zadźěwało. Wot toho pak so njejsće wottrašić dał, ale sće dale wojował z tym, zo sće so na puć podał a mnohe gmejny přeswědčił, zo bychu so k serbskemu ludej a k pěstowanju Wašeje maćeršćiny a kultury wuznawali.
Rady dopominaja so bywši čłonojo našeje frakcije na zhromadne dźěło při wudźěłanju prěnjeho Serbskeho zakonja. Zo je so poradźiło, tutón zakoń hišće na kóncu prěnjeje wólbneje periody schwalić, mamy so předewšěm Wašej njepowalnosći dźakować. Třo zapósłancy frakcije PDS-Lěwa lisćina resp. frakcije CDU su hižo na spočatku 1990ych lět dopokazali: Najebać rozdźělne pozicije je móžno, w krajnej politice zhromadnje jednać.
Duch je swoboda myslenja
Strach nic znjewužiwać
Sće dźensa hižo z woknom hladali a klimowej změnje přihladowali? Ně? Potom pak je wulki čas!
Stajnje zaso je rěč wo tym, zo je změna klimy za njezwučene wjedrowe fenomeny abo swojorazne wobswětowe zjawy zamołwita. Horce temperatury k jutram, dwaj tydźenjej pozdźišo zaso zmjerzki, powodźenja w Brazilskej ... . W medijach abo socialnych syćach ludźo na to předewšěm ze spektakularnymi wobrazami pokazuja. Tajkich wšak je wšědnje. Po cyłym swěće so kóždy dźeń něšto njezwučene stawa a dźakowano šmóratkam hodźi so tole z fotami a widejemi dokumentować. Často ludźo twjerdźa, zo su to podawki, kotrež njemóhli so bjez změnjaceje so klimy stać. Fakt pak tohorunja je, zo je stajnje zaso k ekstremam dóšło. Jich ličba pak je minjene lěta přiběrała. Za kóždu dlěšu suchu periodu abo sylny zliwk pak změna klimy zamołwita njeje. Strachi před ekstremnymi wjedrowymi zjawami pak so přewšo rady znjewužiwaja.
Ideje za prestiž gymnazija wuwili
Hajko Kozel je ze zahajenja šulskeho lěta 2023/2024 šulski staršiski rěčnik Delnjoserbskeho gymnazija w Choćebuzu. Milenka Rječcyna je so ze serbskim juristom rozmołwjała.
Kak je tomu dóšło, zo sće tutu zamołwitosć přewzał?
H. Kozel: Sym wo tym rozmyslował, kak móhł so jako nan za gymnazij angažować, na kotryž mój syn chodźi. Sym swój zajim a swoje zaměry spočatk šulskeho lěta 2023/2024 staršiskej zhromadźiznje zwuraznił. To je mjez druhim skrućenje a dalewuwiće serbskeho profila na šuli.
Kak je staršiska konferenca reagowała?
H. Kozel: Sym maćernorěčny Serba a serbski nan. Wjetšina staršich su za mnje hłosowali, tež hdyž njejsu maćernorěčni. To mějach za wulce zajimawe. Wšako běch do zarjadowanja słyšał, zo starši za serbski profil gymnazija zajim nimaja. Nětko pak su zajimawy signal wusyłali. Kruh staršich bjez serbskeho pozadka su maćernorěčneho nana wuzwolili kiž chce serbski profil gymnazija skrućić.
Što je so mjeztym stało?
Ideje za prestiž gymnazija wuwili
Hajko Kozel je ze zahajenja šulskeho lěta 2023/2024 šulski staršiski rěčnik Delnjoserbskeho gymnazija w Choćebuzu. Milenka Rječcyna je so ze serbskim juristom rozmołwjała.
Kak je tomu dóšło, zo sće tutu zamołwitosć přewzał?
H. Kozel: Sym wo tym rozmyslował, kak móhł so jako nan za gymnazij angažować, na kotryž mój syn chodźi. Sym swój zajim a swoje zaměry k spočatku šulskeho lěta 2023/2024 staršiskej zhromadźiznje zwuraznił. To je mjez druhim skrućenje a dale wuwiće serbskeho profila na šuli.
Kak je staršiska konferenca reagowała?
H. Kozel: Sym maćernorěčny Serba a serbski nan. Wjetšina staršich su za mnje hłosowali, tež hdyž njejsu maćernorěčne. To mějach za wulce zajimawe. Wšako běch do zarjadowanja słyšał, zo nimaja starši za serbski profil gymnazija zajim. Nětko pak su zajimawy signal wusyłali. Kruh staršich bjez serbskeho pozadka su maćernorěčneho nana wuzwolili kiž chce serbski profil gymnazija skrućić.
Što je so mjeztym stało?
Što zbywa bjez pochada?
„Klub potajnych Serbow“ rěka inscenacija socio-dźiwadłoweho Thespis-centruma, kotruž zajutřišim prapremjernje w Budyskim dźiwadle na hrodźe předstaja. Bosćan Nawka je so z režiserom hry a nawodu centruma Georgom Genouxom rozmołwjał.
Knježe Genouxo, što je „Klub potajnych Serbow“ a štó w nim skutkuje?
G. Genoux: Klub wopisuje skupinku młodostnych, kotraž so za dwěsćě lět skradźu na Lubinje schadźuje, hdźež zhromadnje serbuja a wo tym rozmysluja, kak hodźała so knježaca diktatura w Sakskej spowalić. Ze zběžkom a pomocu sydom serbskich kralow spytaja woni serbski swět wuchować. Wuchadźišćo fiktiwneho scenarija je, zo su „ćěmne mocy“ móc přewzali a wšo „njeněmske“ zakazali.
Njeje přewjele fantazije trjeba, historiske paralele kaž tež aktualne towaršnostne tendency w scenariju spóznać.
