Na rybowe lěto derje nastajeni
Nalěćo so bliži a do nawróta zymy, kaž loni w tym času, nichtó wjac prawje njewěri, tež jednaćel Chrjebjanskeje ryboweje tzwr Dietmar Mühle nic. Jost Schmidtchen je so z nim wo lońšich wunoškach, wo aktualnym stawje a wo nowych wužadanjach rozmołwjał.
2018 bě ćežke a njezwučene lěto. Kak je wróćo zhladujo hódnoćiće?
D. Mühle: Mějachmy so na mnohe njewšědne situacije nastajić. Dołho trajaca suchota a njewšědna horcota stej přirodny přiliw hatow pomjeńšiłoj, tak zo staw wody chětro woteběraše. Ryby mějachu tuž mjenje kislika. Zdźěla njemóžachmy je wjace z čołma picować. Hižo kónc julija dyrbjachmy prěnje nuzowe wułójenja přewjesć, štož woznamjenješe straty. Nic pak mortwych, ale jara wosłabjenych rybow dla, kotrež trěbny přirost hižo njedocpěchu. Skónčnje tež cyłkowny wunošk jědźnych karpow wjace docpěli njejsmy. Kupcy pak wo tym njejsu wjele pytnyli, wšako běchu to skerje straty we waze, nic w ličbje rybow.
Kajke je aktualne połoženje?
Konkretnosć tyje
Město Choćebuz wopokazuje so znowa jako pućrubar. Jako prěnje w Braniborskej je dwurěčne mjeno wužiwało a w lěće 2014 městne tafle nastajiło, na kotrychž stej němske a serbske mjeno města jenak wulkej. Wot zawčerawšeho maja w delnjołužiskej metropoli wustawki wo spěchowanju serbskeje rěče a kultury. Tež to je braniborska premjera.
„Čumpate sćěny“ tež bjez metala
Towarstwo barakka wobdźěli so jako wuhotowar Chróšćanskeho Kilankec statoka na lětušim folklornym festiwalu. Bosćan Nawka je so z předsydu Tobiasom Bulankom rozmołwjał.
Knježe Bulanko, prěni raz chce towarstwo barakka folklorny festiwal sobu wuhotować. Kak je k tomu dóšło?
T. Bulank: Swjedźeń planowacy wuběrk je nas časćišo narěčał, hač nochcyli so na někajke wašnje za festiwal angažować. Hižo před lětomaj dóstachmy konkretny namjet, sobotu w Chrósćicach statok wobhospodarić. Smy internje rozmyslowali, diskutowali a so naposledk rozsudźili poskitk njepřiwzać. Hłowna přičina toho bě, zo njeje tehdy prosće dosć našich čłonow chwile měło. Nětko to hinak wupada, tež dokelž je dalše naprašowanje loni dočasnje dóšło. Tak móžachmy wšelake koncepty rozjimać. Skónčnje smy wothłosowali a budźemy so tuž wo Kilankec statok, kotryž je tohorunja prěni raz pódla, starać.
Před lětomaj sće hižo wosebite delikatesy w Chrósćicach spřihotował a předawał. Změjeće tež lětsa tajki kulinariski poskitk?
Ze sadźenjom hišće čakać
Susanne Leppersowa je inžernjerka za zahrodnistwo a ma swójsku firmu.
Měrćin Weclich je so z njej rozmołwjał.
Jako fachowča wuhotujeće za mnohich priwatnych ludźi zahrody. Sadźeće jim rostliny, wurězujeće kerki a tuchwilu tež sadowcy. Móžemy kwětki a druhe rostliny hižo sadźeć?
S. Leppersowa: Problem poprawom je, zo zdawa so zyma hižo nimo być. Mamy tuchwilu hižo temperatury hač do 15 stopnjow a njewěmy, hač tomu tež přichodne dny tak wostanje. Bych tuž ze sadźenjom a druhimi nalětnimi dźěłami w zahrodce kaž tež na kěrchowje hišće tróšku čakała. Wšako je wšitko hišće kusk jara mokre. Móžeš wězo něšto přihotować, zrunać a hrabać, chceš-li něhdźe nowu hrjadku zwosadźeć.
Hdy ze sadźenjom tak daloko je?
S. Leppersowa: Póda je tuchwilu hišće cyle zymna. Sadźiš-li tam rostlinu, kotraž ćopłotu trjeba, so ničo nječini. Hakle hdyž budźe temperatura w zemi dźesać do dwanaće stopnjow, móžeš sadźeć.
Što pak je nětko wažne?
„Wobšěrny a wulki wjeršk“
Klětu chce Młodźinske dźiwadło Serbskeho gymnazija Budyšin w NSLDź we wobłuku projekta Pop2go z towarstwom Kamjentny dom zhromadnu produkciju „Prěki – durich – loborka“ předstajić. Bosćan Nawka je so z nawodu šulerskeje skupiny Měrkom Brankačkom rozmołwjał.
Knježe Brankačko, kaž rěka, sće tule kooperaciju nastorčił. Kak je k tomu dóšło?
M. Brankačk: Po premjerje lońšeje inscenacije młodźinskeho dźiwadła „Kupa fantazije“ je mje intendant Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła Lutz Hillmann narěčał a měnił, zo dyrbjał přichodny projekt hišće wjetši a wobšěrniši być – něšto prawje wulke a „fecich“. W tym zwisku mi rjekny, zo móhli so snano w Budyskim Kamjentnym domje wobhonić, hdźež tohorunja wo tajkim wjeršku rozmysluja. Tuž sym so tam naprašował. Po pozitiwnej wotmołwje započach sej trochu hłowu łamać ...
A što bě wuslědk toho?
Wědźeć, hdźe črij tłóči
Zawody a institucije su za swoju eksistencu pokazane na dobry a předewšěm derje wukubłany dorost, na ludźi, kotřiž předewzaće wuspěšnje dale wjedu. Tak měło to samo na sebi tež w serbskich institucijach być. Wočiwidnje pak tomu tak njeje, hewak njebychu so jich nawodźa na kultusoweju ministrow Sakskeje a Braniborskeje z próstwu wo pomoc wobroćili. Činili wšak su to bjez wědźenja Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny, a tak je list mjez jeho čłonami kontrowersnu diskusiju zbudźił.
Doprědka wróćo do zymneje doby
Knježerstwje USA a Ruskeje wotpowědujetej trajnemu retrotrendej a wobradźatej nam nostalgiski nawrót do 1980tych lět. A kak rjana wona tola bě, tale zymna wójna! Tak mjenowane INF-zrěčenje, w kotrymž běchu so Američenjo a Sowjetski zwjazk na wotstronjenje „kosmiskich aparatow“ – tu su naši słownikarjo wosebje kreatiwnu chłóšćenku w dwuzwjazkowym němsko-serbskim glosaru zwěčnili – dojednali, stej Washington a Moskwa wupowědźiłoj. Potrjechene su rakety a cruisemissile z wužitnej ćežu wjace hač 500 kilogramow a dotřělnosću wot 500 do 5 000 kilometrow, zaměstnjene na kraju. Nětko móže Udo Lindenberg swoju štučku wo „lěsu atomowych raketow“ znowa wudać, a snano rozmysluja samo Puhdyje wo comebacku a aktualizuja swoju „Knihu“. Wšako mamy mjeztym štyri miliardy tendencielnje płakacych woči wjace.
Kóčki radyna ptaki łakaja
Dr. Winfried Nachtigall je jednaćel spěchowanskeho towarstwa Njeswačanskeje ptakoškitneje stacije. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Tójšto družin ptakow steji w Němskej na tak mjenowanej čerwjenej lisćinje. Što je z tym měnjene?
W. Nachtigall: W 1970tych lětach su po cyłym kraju lisćinu wohroženych ptačich družin zestajeli. Tuchwilu su tež pola nas ptaki agrarneho ruma, ratarstwa dla bohužel najbóle wohrožene. Hospodarski staw ratarstwa z jara wulkimi płoninami, bjez strukturow a njepřewidnym zasadźenjom chemikalijow je za wšitkich wobydlerjow, kotrymž tež ptaki słušeja, problematiske.
Što móžemy přećiwo tomu činić?
W. Nachtigall: Móžemy wjele činić, ale za to su wulke změny w Europje, Němskej a Sakskej trěbne. Jednotliwc wšak njemóže wjele wuskutkować, štož škitarja družin ptakow chětro wostrózbja. Jara derje dźě wěmy, kotre naprawy bychu trěbne byli. Te pak njehodźa so tuchwilu politisce rozrisać.
Móžemy sej žiwjenje bjez ptakow přichodnje scyła předstajić?
Hosćo samo z Himalaje
Po posedźenju přihotowanskeho wuběrka za 13. mjezynarodny folklorny festiwal „Łužica“ su kontury swjedźenja zaso kusk jasniše. Bosćan Nawka je so z Katharinu Jurkowej, za zjawnostne dźěło zamołwitej, rozmołwjał.
Knjeni Jurkowa, što móžeće nam wo aktualnym stawje přihotow přeradźić?
K. Jurkowa: Smy wjace hač 15 wukrajnych skupin přeprosyli. Připrajiłoj stej dotal mjez druhim folklornej ansamblej z Peruwa a Boliwiskeje. Tež cyłk z Nepala chce so z programom imaterielneho kulturneho herbstwa na festiwalu wobdźělić a budźe tuž prěni raz zastupjeny. Dale ličimy z tohorunja premjernymaj přinoškomaj z Algeriskeje a Japanskeje. Nastupajo europske kraje je tuchwilu wěste, zo přijědu kulturne skupiny na přikład z Madźarskeje a Pólskeje. Dohromady budźe najskerje dźesać wukrajnych ćělesow programy wuhotować, jednanja pak njejsu hišće wotzamknjene.
Kaž z wčerawšeje zdźělenki wuchadźa, je zajim dorostowych cyłkow njewšědnje wulki. Sće wšitkim naprašowanjam wotpowědować móhli?
Prawniskemu statej dowěrja
Wjelelětny předsyda zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe Alfons Ryćer angažuje so nětko jako čestnohamtski přisydnik na Kamjenskim hamtskim sudnistwje. Spřisahany je wón za čas wot 2019 do 2023. Mjeztym měješe swoje prěnje jednanje. Wo nim, wo jeho motiwaciji, wo nadawkach a wo dowěrje do prawniskeho stata je so Andreas Kirschke z 59lětnym Šunowčanom rozmołwjał.
Knježe Ryćerjo, što Was za nowe čestnohamtske dźěło motiwuje?
A. Ryćer: Přisydnicy su dźensa nuznje trěbni. Tež naša komuna je kandidatow pytała, a tak sym so přizjewił. Jako wjesnjanosta Ralbičanskeje gmejny wot 1989 do 1994, jako wjesnjanosta Ralbičansko-Róžeńčanskeje gmejny wot 1994 do 2001 a pozdźišo jako předsyda zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe wot 2001 hač do 2015 móžach wjele powołanskich a žiwjenskich nazhonjenjow zběrać. Chcu prosće demokratiju sobu wuhotować. Demokratija je žiwa wot słužby a angažementa kóždeho jednotliwca.
Kotre nadawki nětko maće?
