23. junija před 50 lětami mi kardinal Bengsch přepoda kónčne wuswědčenje Biskopskeho seminara w Schöneiche pola Berlina. Z tym smědźach so po ekskluziwnym štyrilětnym kubłanju na katolskej šuli na studij teologije do Erfurta podać, z opciju, zo so z měšnikom stanu. Alternatiwy k studijej teologije a k wukubłanju jako duchowny pak z wotzamknjenjom šule w Schöneiche w Němskej demokra­tiskej republice (NDR) njemějach, dokelž wona tute kubłanje njepřipóznawaše. A po twarje murje 1961 w Berlinje njebě hižo móžno z wuswědčenjom cyrkwinskeho kubłanišća do zapada ćeknyć a tam něšto druhe studować abo wuknyć; na zapadźe wšak Schöneichenske wotzamknjenje jako maturu připóznawachu. Hačkuli sym potajkim 1968 naročnu maturitnu kwalifikaciju docpěł, běch w NDR dale jeničce absolwent 8. lětnika SPWŠ Worklecy. Biskopja a stat njejsu a snadź docyła nochcychu ze załoženjom seminara 1953 w Schöneiche žane dalše puće powołanskeho wuwića młodym mužam wotewrić, kotřiž so w běhu wukubłanja abo pozdźišo z powołanjom duchowneho z teje abo tamneje přičiny rozžohnowachu.