Serbska pčólnica pyta młodych zajimcow
Při krasnym nalětnim wjedrje su tež pčołki zaso aktiwne. Z Katrin Matkec, kotraž je loni předsydstwo Serbskeje pčólnicy přewzała, je so Weronika Žurowa rozmołwjała.
Što je Serbsku pčólnicu loni zaběrało?
K. Matkec: Smy prawidłownje zetkanja za mjezsobnu wuměnu kaž tež dalekubłanja organizowali, tute nic jenož za našich pčołarjow, ale tež za dalšich zajimcow. Nowe předsydstwo dachmy do towarstwoweho registra zapisać. Při tej składnosći smy wustawki změnili. Nětko móžemy tež zajimcow wot 12 lět přiwzać, staj-li staršej z tym přezjednaj. Z tym chcemy zajim za pčołarstwo budźić, kiž je za našu přirodu přewšo wažne. Štóž chce so nam přidružić, njech so pod přizjewi.
Kelko čłonow maće?
K. Matkec: Ličba čłonow bě w poslednich lětach z něhdźe 44 pčołarjemi konstantna. Serbscy pčołarjo pochadźeja wot Šunowa přez Radwor hač do Wotrowa a Chrósćic. Nimale połojca je młódša hač 50 lět, najmłódši je 25. Cyłkownje maja naši čłonojo něhdźe 330 ludow.
Kak často so zetkawaće?
Statnik: To mje jako Serba zluda
Wo konkluzijach z wólbow zwjazkoweho sejma je so z Dawidom Statnikom, předsydu Domowiny, Marcel Brauman rozmołwjał.
W zdźělence Domowiny po wólbach rěkaše: „Wjeselimy so, zo su demokratiske strony wjetšinu přiwabili.“ Z wozjewjenjow prezidija Domowiny zašłych měsacow wuchadźeše, zo AfD a BSW do kruha tutych stron njesłušatej. Wonej pak stej we wólbnym wokrjesu Budyšin I 53 procentow hłosow dóstałoj. Kak pohódnoćiće rezultat wólbow w našej domiznje?
D. Statnik: Zasadnje witamy, zo je wólbne wobdźělenje jara wysoke. Starosćimy so pak, zo so přiběrajcy strony wola, kotrež zhromadne towaršnostne žiwjenje wohroža. To mje jako Serba wězo zluda. Ćim wažniše je, zo so jako Domowina dale jasnje za naše zaměry a naš serbski přichod angažujemy.
Loni sće wospjet zjawnje prajił, zo křesćanske nastajenje wotumej za AfD zadźěwa. Hladajo na aktualne wuslědki ma AfD tež w katolskich Serbach procentualnje wjele wjace wolerjow hač po cyłej Němskej: Su po měnjenju Domowiny Serbja so křesćanstwa wotrjekli?
Aktiwizm město kwěćela
Nimale kóždy dźeń. Nimale kóždy dźeń zemrěje žona w Němskej, dokelž je žona. Femicid so tute njeskutki mjenuja. W lěće 2023 přisadźi tak 360 holcow a žonow bjez winy swoje žiwjenje. W štyrjoch z pjeć padow bě skućićel aktualny abo něhdyši partner žony respektiwnje holcy.
Nimale kóždy dźeń w Němskej žona abo holca wudycha, dokelž njeje so jako muž narodźiła. Ličby su skandal. Wjetši skandal pak je, zo tča za ličbami maćerje, dźowki, sotry, ćety, wowki. Je lochko so za ličbami chować, ale pomyslće sej, zo zemrěje Waša sotra, dokelž jej zawistny eks-partner noweho přećela njepopřeje. Abo zo přisadźi Waša ćeta žiwjenje, po tym zo bě ju mandźelski lěta dołho doma znjewužiwał. Wjace hač 70 procentow woporow namocy w domjacnosći su mjenujcy žony a holcy. A haj, mandźelski móže swoju žonu tež doma wumocować – splažny wobchad je mjenujcy stajnje na konsens wjazany.
Šoferojo měli zwučować
Pomocne systemy w awće běchu tema wčerawšeje Budyskeje akademije. Milenka Rječcyna je so z docentom Dietmarom Zanke, technologu za transport a trenarjom za jězbnu wěstotu, rozmołwjała.
Na zarjadowanju na Budyskej dualnej wysokej šuli sće jězbne asistentne systemy předstajił. Kotre su wosebje wažne?
D. Zanke: Hłowne přičiny za wobchadne njezboža su spěšnosć, překročenje dowoleneje spěšnosće kaž tež njedosahacy wěstotny wotstawk. Tuž su jězbne asistentne systemy dźeń a wunošniše. To su system přećiwo blokowanju (ABS), elektroniske programy za stabilizaciju (ESP), někotre připrawy za rjadowanje spěšnosće (ACC), měrjenje wotstawka abo asistentne systemy za nuzowe borzdźenje.
Woteběra trěbnosć tajkich systemow z widom na stupacu elektromobilitu kaž tež na systemy za awtonomne jězdźenje?
D. Zanke: Njerozeznawamy jězdźidła po wužiwanju ćěriwow. Jězbne asistentne systemy so runostajnje za wšitke technologije wužiwaja. Wuhotowanske rozdźěle jewja so w produkciji a w klasach jězdźidłow.
Kak wažne su tute systemy hladajo na dźěći a seniorow?
Wjele šulerjow pomoc wužiwało
Bórze dyrbja maturanća swoje matematiske kmanosće w pruwowanju dopokazać. Torsten Laszczewski podpěruje wjele šulerjow Serbskeho gymnazija ze swojim AKO-kursom při přihotach pruwowanja w matematice. Vanessa Žurec je so z nim rozmołwjała.
Kelko šulerjow serbskeho gymnazija wobdźěli so lětsa na AKO-kursu?
T. Laszczewski: Kurs běži nětko hižo 18 lět a w přerězku wobdźělatej so něhdźe dwě třećinje maturantow. Lětsa so něhdźe 40 šulerjow Serbskeho gymnazija, kotřiž su do štyrjoch skupin rozdźěleni, na přihotowanskim kursu matematiki (AKO) wobdźěla. Mjeztym mamy hižo 800te přizjewjenje. Lětuše pruwowanja wotměwaja so jara zahe a dokelž kurs tři měsacy traje, smy z přihotami hižo w januaru započeli. Tole zmóžnja dołhodobny a dokładny přihot na pruwowanja. Kurs wopřijima něhdźe 40 hodźin a sym jara wjesoły, zo šulerjo tež sobotu a njedźelu z dobrej naladu a motiwaciju sobu činja.
Čehodla trjeba po wašim měnjenju telko šulerjow přidatnu pomoc?
Na starosće raz pozabyć
Ći jedni bychu jón najradšo cyłe lěto měli, druzy so jeho zdaluja kaž čert swjećeneje wody. Karnewal abo póstnicy abo pjaty počas – wšojedne kak jón mjenujemy a kak k tomu stejimy: norske činjenje docpěje tele dny swój wjeršk. W Njebjelčicach witaja jutře na druhi kapičkowy wječor, w Kulowje jutře popołdnju žony na dróhach ze swojim swjedźenskim ćahom knježa a póndźelu drje sej zaso tysacy ludźi znowa do Kulowa dojědźe, hdyž tam wulki róžowopóndźelny ćah po hasach poćehnje a mócne Kulow – helaw w kóždej póstniskej barje po zdaću bjez kónca klinči.
Lóšt na dalši kurs zbudźić
Kónc tydźenja přewjedźechu we Wojerowskim Domowinskim domje dwudnjowski crashkurs serbšćiny za započatkarjow, kotryž je sobudźěłaćer projekta ZARI – syće za regionalnu identitu a serbsku rěč Julian Nyča organizował. Milan Pawlik je so z nim rozmołwjał.
Běše to prěni crashkurs serbšćiny, kotryž je projekt ZARI wuwił a poskićił?
J. Nyča: Je to druhi kurs w tutym formaće. Móhłrjec prěni test smy loni w decembrje přewjedli. Na nim pak stej so nažel jenož dwě wosobje wobdźěliłoj.
Kelko ludźi je so tónraz wobdźěliło, zwotkel su přišli a maće hižo wothłós?
J. Nyča: Kónc tydźenja mějachmy šěsć wobdźělnikow. Z tym smy spokojom, hladajo na maksimalnu móžnu ličbu wosom wosobow. Nimo kursista z Japanskeje, kotryž w Lipsku studuje, wobdźělichu so zajimcy z Hornjeho kraja, z katolskeje Hornjeje Łužicy kaž tež z Wojerowskeje a Malešanskeje kónčiny. Wothłós smy direktnje abo indirektnje jara pozitiwny ze stron wobdźělnikow dóstali.
Što je hłowny zaměr kursa a kak sće jón natwarili?
Dalše zhubjene lěta njewolić
Byrgarska – konserwatiwna – strona zesrjedź towaršnosće: Takle zastupjerjo AfD swoju stronu runje před kóždym mikrofonom prezentuja. To je manewer zamylenja. Hakle minjeny kónc tydźenja je kandidatka AfD za zastojnstwo zwjazkoweje kanclerki Alice Weidel w interviewje na dobry poćah k Björnej Höcke skedźbniła. Narěčana na sudniski rozsud, po kotrymž směš Höckeho „fašista“ mjenować, rjekny Weidel, zo awtoritu sudnistwow zasadnje do prašenja staja. Tohorunja móhła sej wona Höckeho jako zwjazkoweho ministra předstajić. Weidel bě naposledk w druhim zwisku signalizowała, zo so hižo dlěje wo to njeprócuje, so wot prawicarjow w swojej stronje distancować. Lětsa zhladujemy na 80. róčnicu kónca Druheje swětoweje wójny a chcemy 8. meju jako dźeń wuswobodźenja po móžnosći ze swjatkom woswjećić. Poprawom měła so towaršnosć prawicarskeho hibanja w AfD dla starosćić. Tola po tuchwilnych naprašowanjach by 20 procentow wšěch wolerjow stronu přiwšěm woliło. Za Němsku je tole hańba.
Serbšćina zwonka Łužicy
Bernadet Krawžina bydli ze swojej swójbu w Berlinje. Julius Paška je so składnostnje jutřišeho dnja maćeršćiny z młodej maćerju rozmołwjał, kotraž wšědnje serbuje.
Čehodla sće so rozsudźiła Łužicu wopušćić, hačrunjež sće maćernorěčna Serbowka?
B. Krawžina: Smy přećahnyli, dokelž skići Berlin wjac dźěłowych móžnosćow. Smy wo tym přeswědčeni byli, zo je město zajimawe a z tym tež dźěłowe městna.
Kak husto rěčiće hišće serbsce?
B. Krawžina: Rěčimy wšitcy w swójbje serbsce. To rěka mój muž a ja, z našimi třomi dźěćimi. Mamy mało serbskich přećelow tu w Berlinje, z kotrymiž serbujemy. Smy-li we Łužicy, potom přewažnje serbsce rěčimy.
Čujeće so hišće wěsta při nałožowanju maćerneje rěče?
B. Krawžina: Ja swoju maćeršćinu wšědnje wužiwam, to rěka, zo so tež wěsta čuju. Pisam sej wšědnje ze swójbnymi a přećelemi serbsce. Čitam tež wšědnje swojim dźěćom serbske powědančka.
Wobknježa Waju dźěći serbsku rěč?
Kóždy pjaty woli z listom
Nawoda zarjadniskeho zwjazka „Při Klóšterskej wodźe“ Stefan Anders ma wólby zwjazkoweho sejma za 5500 wolerjow gmejnow Worklecy, Chrósćicy, Njebjelčicy, Ralbicy-Róžant a Pančicy-Kukow na starosći. Weronika Žurowa je so z nim rozmołwjała.
Wólby su wosrjedź prózdnin. Je so tónraz wjace ludźi za listowe wólby rozsudźiło?
S. Anders: Ně, poprawom nic. Dotal je nimale 1100 wosobow wo wólbne podłožki za listowe wólby prosyło. To je něhdźe runje telko kaž loni w septembrje při wólbach krajneho sejma. Hač do pjatka drje móža hišće po podłožki sem přińć, ale telko to zawěsće wjac njebudźe.
Maće dosć pomocnikow?
S. Anders: Katrin Młynkowa, kotraž je za pomocnikow zamołwita, je hižo před štyrjomi lětami aktiwnje za zwólniwymi pytała a dosć našła. Za aktualne wólby smy so prěnich hižo w decembrje naprašowali, tak zo smy sčasom wěstotu měli, zo jich najebać prózdnin dosć změjemy.
Kelko pomocnikow to cyłkownje je a što woni za swoju słužbu dóstanu?
