„Networking to najwažniše“
We Wotrowje zetkachu so minjeny pjatk zastupjerjo młodźinskich klubow, zo bychu so wo wšelakich temach wuměnili. Referentka za młodźinu Domowiny, Virginia Hanuzowa, je zetkanje iniciěrowała a organizowała. Maximilian Gruber je so z njej rozmołwjał.
Čehodla sće so za runje tutón format rozsudźiła?
V. Hanuzowa: Tónle format hač dotal w tutej formje eksistował njeje. Smy so za zhromadźiznu z přednoškami rozsudźili, dokelž skića wosebje přestawki mjez přinoškami młodostnym čas so tež mjez sobu lěpje wuměnić a zeznajomić. To je wosebje za te kluby zajimawe, w kotrychž su so w poslednim času wosoby w nawodnistwje změnili. Tak hodźi so wěda wot jednoho kluba do tamneho dale dać.
Kak je zarjadowanje dokładnje wotběžało?
Nowe murje njetrěbne
„Murja we hłowach“ je hač do dźensnišeho synonym njezwoprawdźeneje wizije hłownych architektow znowazjednoćenja Němskeje před mjeztym 33 lětami: Po spotorhanju murje z betona a grotu, kotraž Němsku 28 lět dołho brutalnje a nječłowjesce dźěleše, mamy přemóc tež njewidźomnu nutřkownu murju, kotraž ludźi na wuchodźe a zapadźe kraja dale dźěli, – mentalnje, emocionalnje, materielnje a swětonahladnje. Politikarjo wšěch stron stajnje zaso twjerdźa, zo je jim přewinjenje tohole njematerielneho zadźěwka naležnosć wutroby.
Wjeselitaj so na „domjace hry“
Trójce předstaji Feliks Brojer we wobłuku małeje turneje swój oratorij „Wěra, nadźija, lubosć“ ducy po Hornjej Łužicy. Wot 30. septembra do 2. oktobra zaklinči twórba w Pančicach-Kukowje, we Wjazońcy a w Budyšinje. Bosćan Nawka je so z komponistom rozmołwjał.
Knježe Brojero, što je Was pohnuło, skomponować dalši – mjeztym hižo pjaty – duchowny oratorij?
F. Brojer: Za čas prěnjeho lockdowna w zwisku z koronapandemiju zrodźich před lětomaj mysličku, w tychle ćežkich dnjach posrědkować, što je křesćanam runje tak kaž njewěriwym najwažnišo, mjenujcy kmanotki (Tugenden), kotrež twórbje titul spožčeja. Libreto złoži so zdźěla na Swjate pismo a wopřijima wjacore basnje Heinricha Bony a Thorstena Benedikta Schwarty, kiž nimo toho zhromadnje ze mnu nawod koncertow wukonja.
Što z hudźbno-estetiskeho wida na publikum čaka?
Na změnu klimy nastajeni
Zarjad Sakskeho lěsa w Budyskim wokrjesu je zašły pjatk do lěsow halštrowskeje hole na pućowanje přeprosył. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za zjawnostne dźěło Christinu Gaedikowej rozmołwjała.
Što běše zmysł pućowanja?
Ch. Gaedikowa: Zhromadnje ze swojim kolegu Robertom Conradom smój 16 wobdźělnikam rozkładowałoj, kotre dźěła mamy w statnym lěsu wukonjeć.
Su wobdźělnicy składnosć měli, Waju so prašeć?
Ch. Gaedikowa: Haj, a woni su to přewšo aktiwnje wužiwali. Mjez druhim je šło wo wjelka kaž tež wo schorjenje dźiwich swini na swinjacu mrětwu.
To pak njejstej zawěsće byłoj jeničkej temje. Kotre informacije staj sobupućowacym posrědkowałoj?
Ch. Gaedikowa: Robert Conrad, jako hajnik tamnišeho lěsa je wuswětlił, kotre změny wón planuje a přewjedźe, po tym zo je wón nětko dwě lěće za tamniši lěs zamołwity. Mjez druhim je wón rozjasnił, zo ma po rjadowanju sakskeho ministerstwa za wobswět skerje domjace družiny dubow sadźeć. Lěta do toho su zamołwići skerje ameriski dub wužiwali.
Kak so změna klimy wobkedźbuje?
Wuměna wo folklorje
W Nižosakskim měsće Scheeßel zetkachu so kónc tydźenja zastupjerjo čłonskich towarstwow němskeje wotnožki CIOFF (swětowa organizacija folklornych festiwalow a folklornych skupinow). Maximilian Gruber je so z referentom Domowiny za kulturu, Clemensom Škodu, wo zetkanju rozmołwjał.
Što chowa so za skrótšenku CIOFF?
C. Škoda: CIOFF je swětowa organizacija, kotraž ma tež w UNESCO poradźowacy status. Je to swětowy třěšny zwjazk za organizatorow folklornych festiwalow kaž tež za folklorne skupiny. Tež serbske skupiny su z čłonami CIOFF. Za organizowanje festiwala, na přikład we Łužicy su mjezynarodne kontakty to najwažniše. Bjez nich njemóžeš tajki festiwal docyła organizować. CIOFF pomha nam mjenujcy skupiny namakać a zdruha twori wona tež wěsty ramik regulow za wuhotowanje festiwalow. Organizacija ma swětowu runinu, ale dźěła tež w sektorach, kotrež wotpowěduja hrubje kontinentam. W tutych sektorach je potom wjacorych sekcijow, kiž su wotpowědne kraje na kontinentach.
Wo kotrych temach wuradźowachu čłonske skupiny na lětušej zhromadźiznje?
Dekolonizujmy serbšćinu
Nam Serbam wosobinsce přichilena Słowjanka praješe jónu na kromje priwatneho wječorka: „Rěčće radšo porjadnje němsce, wšako je to, štož powědaće, němčina ze serbskimi słowami.“ Njedawno sej Serb składnostnje rěčneho dalekubłanja „dekolonizaciju našeje maćeršćiny“ přeješe. Wobě wuprajeni so ze wšelakeje perspektiwy přeco znowa aktualneho wužadanja serbskeho ludu dótkatej, być dźěl němskeho kraja a zdobom słowjanskeho swěta. Na jednym boku steji oportunizm, kotry kopjace so germanizmy jako „přirodne wuwiće rěče“ proklamuje. Na druhim boku purizm, kotry widźi Serbstwo jako twjerdźiznu słowjanskosće a kóždu požčonku z němčiny jako wulkopřeradu. Woboje njefunguje.
Rěčna kultura wězo njeje jenož w Serbach tema. Ženje njezabudu na diskusiju w němskich regionalnych nowinach, hač je přeprošenje korčmy na „Seniorenschlachtplatte“ potencielnym hosćom skerje wabjenje abo wohroženje ... A hač do dźensnišeho so prašam, što spodźiwne modowe słowčko „zeitnah“ poprawom woznamjenja.
Prěni króć na dźěłarničce była
Lětuši molowanski kurs Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu steješe pod hesłom „Dwórnišćo pisanosće“. Milenka Rječcyna je so z Jeannine Markec z Worklec rozmołwjała.
Tónle poskitk wotměwa so hižo mnohe lěta. Čehodla sće so Wy za tónle kurs rozsudźiła?
J. Markec: Je tomu lětsa scyła prěni króć, zo sym so na dźěłarničku přizjewiła. Njewědźach dotal, zo so tajka wotměwa. Njeje tomu ani tak dołho, zo sym wo tym zhoniła.
Poskitk měri so na započatkarjow kaž tež lajskich wuměłcow. Kak dołho so Wy hižo z tworjacym wuměłstwom zaběraće?
J. Markec: Je tomu něhdźe lěto, tak so dopominam, zo so z wuměłstwom zaběram a zo sama tworju. To je za mnje móžnosć, so do druheho swěta zanurić. Mje wosebje zajimuje, kak móžu to, štož widźu abo začuwam, na mnohe wašnje zwobraznić a zo móžu za to cyle wšelaki material wužiwać. To mje wulce wabi.
Maće material, z kotrymž wosebje rady dźěłaće?
J. Markec: Mje zajimuja wěcy, kotrež móžu sama naćisnyć. Wosebje lubi so mi linolowy ćišć. Sym pak za wšelake wuměłske směry wotewrjena.
Dźěći hinak mysla hač my
Štó praji, zo je kamjeń tak twjerdy, zo njehodźi so jeho žro zmjechčić? Ći, kotřiž so z nim chutnje zaběraja a so prócuja sej jeho wosebitosće wotkryć, nazhonjeja, zo maš błócko jenož na prawe městno sadźić a hižo so zornowc łama. Njemóhła rjec, zo kraje so kaž nóž butru. Tola cyle tak škropawy, kaž zdawa so być, wón njeje. Za mnje to rěka, zo je wón zranjomny kaž čłowjek, kotremuž wotrjeknješ w towaršnosći wužitny a kmany być. Towaršnosć smy my, kóždy jednotliwc. My mamy w ruce to, štož je a što budźe. Za to trěbnu wědu zdobywamy sej z našich nazhonjenjow, štož je dźěl načasneho kubłanja. A k tomu njesłušeja jenož daty, fakty a ličby, ale tež rjane duchapołne poskitki.
Perspektiwu změnić
W kinje postara so kinowy film „Barbie“ z protagonistku samsneho mjena a jeje podwólnym mužom Kenom wo nowe rekordy wopytowarstwa w tutym lěću. W filmje wopušćitaj wobaj swój přewšo rjany, rjadowany, pink-barbny, plastikowy klankacy swět a dóńdźetaj do realneje – mazaneje a chaotiskeje dimensije. Za wobeju je to šok, kotryž jimaj woči wotewrje a jeju dotalne žiwjenske paradigmy dospołnje na hłowu staji ... Podobnje to w našim serbskim swěće dožiwjamy, kiž so mnohemu wobkedźbowarjej idylka być zdawa. A sami smy wězo přeswědčeni, zo rěča naše nałožki a wobrjady, swjedźenje a wjerški wo wosebitych hódnotach.
Mjezynarodna nóc njetopyrjow
Jendźelsce mjenuja njetopyrjow „bat“ a „Batnight“ je mjezynarodna nóc za škit njetopyrjow. Tuta wotmě so minjeny kónc tydźenja we 38 krajach po wšěm swěće a skedźbni na wohrožene njetopyrje a druhe zdźěla jara wohrožene družiny. Tež w Njeswačidle bě při tutej składnosći tójšto dožiwić. Hanka Jenčec je z Madlenu Mičkec z tamnišeje přirodoškitneje stacije porěčała.
Što je so w Njeswačidle składnostnje mjezynarodneje nocy njetopyrjow wotměło?
Madlena Mičkec: Smy mnohostronski program za nóc njetopyrjow přihotowali. Wone su fascinowace zwěrjata, ale tež sylnje wohrožene. Ze zawodnym přednoškom smy wobdźělnikam swět njetopyrjow zbližili a na jich situaciju skedźbnili.
Kak sće dźěći do přirodoškitneje akcije zapřijeli?
Madlena Mičkec: Přihotowachmy paslensku staciju. Tam móžachu sebi dźěći masku w formje njetopyrja zhotowić. Runje tak smy hry a kwis poskićili. Při dźěćacym kwisu bu nowa wěda wo njetopyrjach hnydom skrućena. Jako myto je kóžde dźěćo poprjančkaj w formje njetopyrjow dóstało.
