Předewzaćeljo płaća miliony
Mjez předewzaćemi, kotrež su so na protesće ratarjow tydźenja póndźelu wobdźělili, je była tež Ryćerjec recyclingowa firma z Bóšic. Milenka Rječcyna je so ze załožerjom předewzaća Stanijom Ryćerjom rozmołwjała.
Hdźe widźiće přičinu za njespokojnosć předewzaćelow, kotřiž ratarjo njejsu?
S. Ryćer: Wot januara płaćimy na kóždy liter diesela jědnaće centow wjace hač hišće loni. Při tym je wšojedne, kak drohi diesel runje je. To mjenuje so CO2-wotedawk. Dokelž stat pjenjezy trjeba, je tón nimo toho awtodróhowy popłatk – mawt – wo tójšto podróšił. Hdyž smy loni hišće 18 centow na kilometer płaćili, je to wot lětušeho 33 centow. To rěka: Jězba z nakładnym awtom do Drježdźan a zaso wróćo, płaći mje něhdźe 60 eurow – jeničce za mawt. Tych dyrbju pak tež zaso nadźěłać.
A kak to nětko wšitko hódnoćiće?
Maćernorěčny luksus na jewišću
Serbski ludowy ansambl hotuje so na prapremjerje lětušeju ptačokwasneju inscenacijow. Wječorny program „Mjezy swětomaj“ předstaja zajutřišim prěni raz w Choćebuzu, premjera baletneje bajki za dźěći „Kiž je z wětrom přišoł“ slěduje dźensa za tydźeń w Chrósćicach. Bosćan Nawka je so z hrajerku Boženu Bjaršec, kotraž we woběmaj produkcijomaj sobu skutkuje, rozmołwjał.
Knjeni Bjaršec, po dlěšej přestawce nawróćiće so na serbske jewišćo. Kak je ke kooperaciji ze SLA dóšło?
B. Bjaršec: Loni w septembrje sym studij na Dźiwadłowej akademiji Předpomorska zakónčiła. Takrjec hnydom po tym je so tehdyša dramaturgowka SLA Jěwa-Marja Čornakec naprašała, hač nochcyła jednu z hłownych rólow lětušeho ptačokwasneho programa hrać. Njetrjebach předołho přemyslować. Ansambl dźě je mi dosć bliski, wšako sym mjez druhim we wobłuku rjadu „Zynki a linki“ čitała a znaju choreografow ze Serbskeho folklorneho ansambla Wudwor. Jako swobodnje skutkowaca dźiwadźelnica móžach spěšnje připrajić a nětko čuju so kusk kaž doma.
Lóšt znowa zbudźeny
Kaž hižo z 1990ych lět, prezentuje koncertna pianistka Heidemarja Wiesnerec tež lětsa rjad „Wosebitych koncertow na spočatku lěta“ (SN rozprawjachu). Po wuspěšnym zazběhu w Berlinje a Lipsku je so Chrysta Meškankowa z wuměłču rozmołwjała.
Po koronowej pandemiji běše loni powšitkownje ćežko, koncertne žiwjenje wožiwić. Kotre nazhonjenja sće lětsa z Wašim wjelelětnym wuspěšnym koncertnym rjadom ze sylnym fokusom na hudźbu Serbow činiła?
H. Wiesnerec: W Lipsku běše wothłós w renoměrowanym Schumann-domje na swjedźeń Třoch kralow jara dobry. Parowała sym tam serbskich studowacych – woni běchu drje hišće doma we Łužicy. Dźeń na to w Berlinje běše wopyt jara dobry, štož njeje hladajo na bohaty kulturny poskitk w stolicy Němskeje samozrozumliwe. Dožiwich ze swojim teamom samo wěsty zapal.
Sće do swojeho programa twórby wjacorych serbskich komponistow zapřijała. Njeje pak lochko, wšudźe a přeco zajim za klasisku modernu nadeńć.
Wjac poskitkow za Łužicu
Towarstwo Serbski kulturny turizm (SKT) so zaměrnje z wutwarom a kwalifikaciju kolesowarskeje šćežki „Serbske impresije“ zaběra. Bianka Šeferowa je so pola předsydy towarstwa Pětra Brězana wo dźěławosći SKT informowała.
Kajke bě lěto 2023?
P. Brězan: Loni bě za towarstwo přewšo zajimawe. W Delnjej Łužicy mamy nětko wosobu, kotraž so wo srědki ze změny strukturow stara. A tuž wotkrywaja so nowe móžnosće w zwisku z modelowymi naprawami. Tak dźěłachmy na kolesowarskej šćežce „Łužiske impresije“, postajichmy něhdźe 500 kilometrow dołhu čaru, kotraž powjedźe po Hornjej a Delnjej Łužicy. Čara změje 50 do 60 z wobsahami pjelnjene stacije, hdźež móža so zajimcy wuspytać, připosłuchać abo sej něšto wobhladać.
Što je wužadanje lětsa?
Tež Miłorazdale tema
Wot 1. nowembra je Trjebinski wjesnjanosta Robert Sprejz oficialnje w swojim zastojnstwje. Hižo do toho bě wón hamtski rjadowar. Wo wobsahach jeho dźěła a wo wužadanjach w prěnich sto dnjach po wólbach je so z nim Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe Sprejzo, bě přewzaće zastojnstwa wjesnjanosty kusk kaž do zymneje wody skočić?
R. Sprejz: Tak móžeš to rjec. Njewědźach dźě, što na mnje čaka. Hnydom na spočatku mějachu so wjacore twarske nadawki přepodać a próstwy wo spěchowanje zapodać. Do wjele temow dyrbjach so najprjedy zanurić.
Kajke je zhromadne dźěło z gmejnskej radu?
R. Sprejz: Jara konstruktiwne a z respektom zwjazane. Wězo su tež rozdźělne měnjenja, ale wo nich rěčimy. Mi je wažne, zo su radźićeljo stajnje zapřijeći a zo knježitej pola nas wotewrjenosć a transparenca.
Što sće dotal za hospodarske spěchowanje docpěć móhł?
R. Sprejz: Z rjemjeslniskej komoru sym wo zasydlenju firmow rěčał. Jako hospodarske spěchowanje tohorunja wobhladuju, zo dóstanu po móžnosći domjace firmy nadawki w gmejnje. Aktualnje na přikład saněrujemy w Trjebinje towarstwowy dom.
Swět serbskich bajow zapřijeli
Serbske dźěło we wokrjesu Dubja-Błóta bě loni mjeztym na to wusměrjeny, zo bychu prestiž delnjoserbskeje rěče stopnjowali. Z wokrjesnej społnomócnjenej za naležnosće Serbow, Sabrinu Kuschy, je so Axel Arlt rozmołwjał.
Što sće nastupajo serbski wobłuk loni we wokrjesu Dubja-Błóta docpěli?
S. Kuschy: Wokrjesne zarjadnistwo bě sej nadawk stajiło, widźomnosć serbskeje rěče w zjawnosći wobstajnje polěpšować. Na přikład buchu zarjadniske twarjenja tež zwonka zdźědźeneho sydlenskeho ruma, tak w Königs Wusterhausenje abo we Łukowje, z dwurěčnymi taflemi wuhotowane. Wozjewjenje knihi „Mehr als eine Tracht – Wěcej ako drastwa“ a k tomu słušaca wustajeńca běštej loni přikładaj, kotrejž přinošowaštej k připóznaću kulturneho namrěwstwa
Na čo z wěstej hordosću zhladujeće?
„Wokomik, kotryž njezabudźeš“
Delegacija „Towaršnosće katolskich publicistow“ (GKP) přebywaše spočatk lěta za někotre dny w Romje (SN informowachu). Ze serbskim čłonom Rafaelom Ledźborom je so Maximilian Gruber wo wuprawje rozmołwjał.
Čehodla je so delegacija GKP do Roma podała?
R. Ledźbor: Matthias Kopp, kotryž je rěčnik biskopskeje konferency Němskeje a sam čłon GKP, poskićuje hižo dlěje hač 20 lět kóžde tři lěta jězbu do Roma, zo bychu čłonojo GKP Vatikan lěpje rozumić zamóhli. Tak bě to tež loni. A dokelž je GKP loni 75 lět wobstała, je so wón tež wo awdiencu pola bamža prócował. Dokelž pak je so bamž potom krótkodobnje do Madźarskeje podał a naša jězba njehodźeše so hižo přestorčić, smy to lětsa nachwatali. Tohodla podachu so wšitcy, kotřiž běchu tež na zašłej wuprawje wobdźěleni, kaž tež předsydstwo GKP do Roma, zo bychu so na awdiency wobdźělili.
Kajki wupadaše ramikowy program wuprawy?
Hudźbna oaza wjesela za wšěch
Lětuši rjad „Wosebitych koncertow spočatk lěta“ zahaji so zajutřišim w Lipsku. Po tym předstaja program w Berlinje a zapřichodny kónc tydźenja w Choćebuzu, Budyšinje a we Wojerecach. Bosćan Nawka je so z iniciatorku, organizatorku a pianistku Heidemarju Wiesnerec rozmołwjał.
Knjeni Wiesnerec, hesło lětušeho, mjeztym 29. raz wuhotowaneho rjadu je „Žiwjenske wjeselo?!“ Čehodla jewitej so prašak a zdobom wuwołak?
H. Wiesnerec: Znamješce pokazujetej, kak bliskej sej ból a radosć stej. Na jednym boku steji prašak za wšu hrózbnosć a bědu, kajkuž tele dny dožiwjamy, kaž tež za wotwažowanje, hač směmy sej nětkole žiwjenske wjeselo scyła dowoleć. Na druhim boku chcemy so tymle zjawam z hudźbu spřećiwjeć a wutworić wšitkim přistupnu oazu wjesela, čehož dla sym so tež zwyšenja zastupa wzdała.
Wotbłyšćuje so nadpismo tež hudźbnje?
Serbskej zakonjej přiměrić trěbne
Kati Struck je loni zastojnstwo społnomócnjeneje za serbske naležnosće wokrjesa Zhorjelc nastupiła. Město zhladowanja na wuslědki chcyše Axel Arlt wot njeje zhonić, kak je so do nowych nadawkow zadźěłała.
Knjeni Struckowa, kak sće so do noweho powołanskeho wužadanja zanuriła?
K. Struck: Jako serbska społnomócnjena sym so přewšo chětře zadźěłała. Hnydom na spočatku dojednach sej z regionalnymi partnerami, serbskimi towarstwami a institucijemi terminy, zo bych sej prawje bórze wobraz wo tuchwilnym stawje tworiła. Přewšo pomhali su mi rozmołwy z wjesnjanostami a komunalnymi zastupjerjemi kónčiny na sewjeru serbskeho sydlenskeho ruma.
Koho sće při tym poboku měła?
K. Struck: Běrow krajneho rady dr. Stephana Meyera je mi dobry start zmóžnił. Wulku podpěru skićachu mi tež koleginy, kotrež su w druhich kónčinach społnomócnjene za serbske naležnosće w Sakskej a Braniborskej kaž tež Manfred Hermaš, kotryž je zastojnstwo wot 2009 do 2017 wukonjał a zdobom jako regionalny rěčnik Domowiny skutkował.
Tójšto prócy za dźěłowy kruh
Na ćežišća w skutkowanju społnomócnjeneje za serbske naležnosće Budyskeho wokrjesa, Haleny Jancyneje, w lěće 2023 a za klětu zhladował je Axel Arlt w rozmołwje z njej.
Na kotre wobłuki sće swoje skutkowanje w prěnim lěće po koronje wusměriła?
H. Jancyna: Zasadnje njeje so na mojej dźěławosći porno dobje do korony ničo změniło, hačrunjež běch mjeztym wotwołana za nadawki w druhimaj wotrjadomaj. Staram so wo dalewjedźenje lětneje rozprawy krajneho rady wo stawje zwoprawdźenja Wustawkow k zachowanju, spěchowanju a wuwiću serbskeje rěče a kultury we wokrjesu Budyšin. Nimo toho sym za Serwisowy běrow za serbsku rěč we Wojerecach zamołwita.
Kak su prócowanja wo serbsku rěč w krajnoradnym zarjedźe postupowali?
H. Jancyna: Serbšćina ma so w zarjadnistwje a w zjawnosći jewić. Tuž předźěłam a přełožuju přinoški, zdźělenki a publikacije do serbskeje rěče. Při tym njeńdźe jenož wo medialne wozjewjenja. Zaměr měł być, zo su wšitke publikacije wokrjesneho zarjadnistwa z dwurěčnym nadpismom resp. titulnym łopjenom.
Wobsteji dale zajim za kurs serbšćiny?
